Gaslighting
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Makale serilerinden |
Gaslighting, bir psikolojik manipülasyon ve taciz yöntemidir. Bireyi kendi hafıza, algı ve akıl sağlığını sorgulayıp irdelemeye iten bir çeşit kötü yönlendirmedir. Bireyde veya seçilen grupta şüphe uyandırma, kalıcı inkâr, çelişki ve yalan yoluyla peyderpey dikte edilir ve fark edilmesi kimi zaman güçtür. Terimin adı, Gas Light (Gaz Lambası) adlı 1938 yapımı bir oyundan gelmektedir. Oyundaki erkek karakter eşini deli olduğuna ikna etmeye çalışır ve gaz lambasını söndürdüğünde eşi bunun gerçek değil uydurulmuş bir şey olduğunun farkına varır.
Gaslighting yaşanan ikili ilişkilerde baskın olan birey idealleştirme, değersizleştirme ve gözden çıkarma şeklindeki üç aşamayı izler. Baskın olma ve manipüle etme amacındaki birey ilk olarak birlikteliklerinin harika olduğu algısı yaratıp hayran olma safhasına geçer. Bir sonraki ve en zor olan evre, yani değersizleştirme evresinde hayranlık duyulan birey sorunlu, ideal olmayan ve hiçbir şeyi beceremeyen bir kişiye evriltilir. Gözden çıkarma safhasında ise mağdur terk edilerek yeni arayışlar içine girilir.[1] Bu dikteye maruz kalan kurbanlar sık sık kendilerini özür dilerken bulabilirler.[2]
Merriam-Webster online sözlüğünde gaslighting kelimesini arayanların sayısı 2022'de yüzde 1740 artınca kelime sözlük tarafından yılın kelimesi olarak belirlendi.[3]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Kadınlar anlatıyor: Aşk mı, tutku mu yoksa psikolojik manipülasyon yollu baskı mı?". BBC Dergi. 22 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2018.
- ^ "Gençlerle Güvenli İlişkiler Üzerine Çalışmak" (PDF). Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği. s. 50. 22 Ekim 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2018.
- ^ Bhattacharya, Ananya (28 Kasım 2022). "How gaslighting came to encapsulate the spirit of 2022". AFP. 2 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2022.