Hacer-ü'l Esved

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Hacer-ü'l Esved taşının görünümü

Hacer-ü'l Esved (Arapça: الحجر الأسود), Kâbe'nin duvarında yer alan ve Müslümanlarca kutsal sayılan siyah ve parlak taş. Hac sırasında hacılar tavaf ederken her bir dönüşte bu taşı selamlar, el sürer veya öperler. İnanışa göre Mekke'nin kutsallığı Kâbe'den, Kâbe'nin kutsallığı da Hacer-ü'l Esved'den kaynaklanmaktaydı.[1]

Kara taş hakkındaki iddialardan biri İslâm öncesi dönemde Petra'da bir adı da Kaab olan tanrıça Al-lat'ın sembolü durumunda olmasıdır.[2] Tarihte olduğu gibi günümüzde de bâzı dinî gruplar Kâbe ve kara taşın kutsallığı çerçevesinde icra edilen dinî uygulamalara karşı çıkmaktadır.[1]

Yapısı hakkında iddialar[değiştir | kaynağı değiştir]

1850'lerde göründüğü şekliyle parçalanmış Hacer-ü'l Esved, ön ve yandan çizim.

Hacer-ü'l Esved hakkında çeşitli araştırmalar yapılmıştır.[3] Hacer-ü'l Esved'in yaklaşık 50 cm ebatlarında bir gök taşı parçası olduğu iddia edilmektedir.[4] Günümüzde bu taşın parçaları gümüş bir çerçeve içinde tutulmaktadır. Bunun Emevîlerin Mekke'yi ele geçirme sırasında verdikleri hasarla ilgili olduğu düşünülmektedir.[5]

Bilimsel kökenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Hacer-ü'l Esved hiçbir zaman modern bilimsel tekniklerle analiz edilmedi ve kökenleri spekülasyon konusu olmaya devam ediyor.[6]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Hacer-ü'l Esved İslâm öncesi Arabistan'da kutsal sayılan bir taştır.[7][8] Prof. Hikmet Tanyu bütün dinlerde kutsal bir kara taşın bulunduğunu ifade etmiştir.[9] Bu taşın İslâm öncesi dönemde Petra ve Kudayd bölgesinde önemli bir tanrıça olan El-Lât'ı temsil ettiği bilinmektedir. Ayrıca, Batı Anadolu'da Kibele'in sembolü olarak kullanılıyordu.[10]

Rivayete göre İslâm öncesi dönemde Kâbe hasar görmüş ve yeniden yapılmıştır. Bu inşaat sırasında Hacer-ü'l Esved'in kimin tarafından yerine yerleştirileceği ve bu onurun kime ait olacağı kabileler arasında paylaşılamayan bir onur konusu olmuş ve bu sorun İslâm Peygamberi'nin hakemliği ile çözülmüştür.

Reşidüddin Hamedani'nin Cami'üt-Tevarih'inden bir minyatür, (y. 1335), 605 yılında İslâm Peygamberi'nin Hacer-ü'l Esved'i Kâbe'ye yerleştirme hikâyesini tasvir eder.
II. Muâviye'nin ölümünden sonra İbni Zübeyr'in yaklaşık etki alanı
Abdullah bin Zübeyr'in adına Darabjird'de basılmış Sasani tarzı gümüş dirhem, Hüsrev resmi, Hilal/yıldız, kenarda bismillah ve Zerdüş ateşi (diğer yüz). Emevîlere karşı, Mekke'de ayaklandığı ifade edilen İbni Zübeyri başka bir coğrafya ve kültürle ilişkilendiriyor.

Muaviye'nin ölümü sonrasında çıkan iç karışıklıklarda Kâbe Yezid'in askerlerince mancınıklar kullanılarak taşa tutulmuş, isabet alan Hacer-ü'l Esved üç parçaya bölünmüş, Kâbe yıkılmıştır.[11] Kanadalı arkeolog ve İslâm tarihi araştırmacısı Dan Gibson'a göre bu yıkım bugünkü Mekke şehrinde değil, bundan yaklaşık 1.200 kilometre kuzeyde, Petra'da gerçekleşmişti. Patricia Crone ve Michael Cook da metin ve arkeolojik araştırmalara dayanarak, "Mescid-i Haram"ın Mekke'de değil, Kuzeybatı Arap Yarımadası'nda bulunduğu tezini ileriye sürmüşlerdi.[12]

Gibson araştırmalarında ulaştığı en eski camilerin kıble duvarları ve mihrap yönlerinin Petra'yı göstermeleri nedeniyle bu bulgularla ayet, hadis ve siyer kaynaklarındaki diğer ipuçlarını bir araya getirerek İslâm Peygamberi'nin Petra'da yaşamış ve buradan Medine'ye göç etmiş olduğu sonucuna ulaşmıştır. Ona göre Kur'an'da bahsedilen "bekke" veya "mekke" sözcükleri de Petra'yı ifade eden kelimelerdi. Müslümanların ilk kıblesi ona göre Kudüs'teki Mescid-i Aksâ değil, Petra'da Al-Lat tapınağı olarak kullanılan Kâbe olmalıydı. Bu yapı Müslümanların İkinci Fitne olarak adlandırdıkları Abdullah bin Zübeyr ayaklanması sırasında mancınıklarla yıkılmış, İbni Zübeyr Hacer-ü'l Esved'i Kâbe'de bulunan diğer kutsal eşyalarla birlikte alarak Emevî saldırılarından uzakta, bugünkü Mekke'nin bulunduğu yere taşımış, yeni tapınağı burada inşa etmişti. Emevîlere karşı Abbâsîlerin desteğini kazanan yeni mekân birkaç yüzyıllık bir geçiş dönemi sonunda tamamen benimsenmiş, yeni yapılan camilerin yönü Mekke'ye dönük olarak inşa edilmeye başlanmıştır. Ancak Emevî etkisinde kalan Kuzey Afrika ve Endülüs camileri yönlerini bambaşka bir yöne, Güney Afrika'ya çevirerek yeni kıbleye karşı çıkmaya devam etmişlerdir.[13][14] Fakat bu iddiaya erken dönemde Müslümanların Kâbe'nin yerini doğru hesaplayamadıkları için bâzı camilerde kıble yönünün yanlış olduğu gerekçesiyle karşı çıkılmaktadır.[15] Nitekim günümüze yakın tarihlerde inşa edilmiş bâzı camilerin de kıble yönünün yanlış hesaplandığı belirtilmektedir.[16][17][18] Kâbe'nin bulunduğu Mekke'de bile bazıları 50 yıldan daha eski 200 civarında caminin kıble yönünün yanlış olduğu belirlenmiştir.[19][20] 7. yüzyılda yaşayan John bar Penkaye isimli Süryânî bir yazarın Abdullah bin Zübeyr İsyanı devam ederken yazdığı kroniklerinde Kabe'nin taşınmasından veya Petra'dan bahsetmemesi, Kabe'nin konumunun çölün uzak noktalarında olarak bahsetmesi, Kabe'nin taşındığı veya aslında Petra'da bulunduğu iddialarına karşı ileri sürülür.[21][22][23] Ayrıca Kehf Suresi'nde geçen el-Rakîm'in (Arapça: اَلرَّقِيم), Petra (Raqēmō) olduğu şeklinde görüş de bulunmaktadır.[24] 2. yüzyılda (100-200) yaşayan astronom, matematikçi, filozof ve aynı zamanda coğrafyacı olan Batlamyus, Arabistan'da bulunan 50 şehrin bir listesini yayınlamış ve liste "Macoraba" adlı bir şehri içermiştir. 1646 yılından beri süregelen spekülasyonlar olmakla beraber bu şehrin Mekke ile bağlantılı olduğuna dair tartışmalar sürmektedir. Son zamanlarda antik haritaları yeniden oluşturmak ve konumlarını modern koordinatlara çevirmek için gelişmiş matematiksel modeller kullanan araştırmacılar, Mekke ve Batlamyus'un bahsettiği Macoraba şehrinin aynı yerde olduğunu doğrulayabildi.[25]

929'da Büyük Karmat generali Ebu Tâhir, Mekke'yi zapt ederek Kâbe'yi yağmalamış ve Kâbe hazinesi ile birlikte Hacer-ü'l Esved'i alıp götürmüştür. Taşın bir kısmı 1051'de geri getirilerek yerine konulmuştur.[26]

İnanç[değiştir | kaynağı değiştir]

Deylemî'nin Enes'ten rivayet ettiğine göre, İslâm Peygamberi şöyle demiştir: "Hacer-ü'l Esved, Allâh'ın sağıdır/sağ elidir, bu taşa el süren kimse, Allah'a isyan etmeyeceğine dair biat etmiş/söz vermiş olur."[27] Günümüzde bu ifadenin mecaz/metafor bir ifade olduğuna inanılır.[28]

Tirmîzî'nin Sünen'inde kaydedilen bir hadîse göre taşın Cennet'ten indiği, ilk zamanlar bembeyaz olduğu, ancak günahkârların günahlarıyla karardığı ifade edilir.[29]

İkinci halife Ömer bin Hattab'ın bu taş için, "Biliyorum ki faydası ve zararı olmayan bir taşsın. Allah Resulü'nün seni öptüğünü görmeseydim seni öpmezdim." dediği rivayet edilir.[30]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b "Ortodoks İslam'ın Hac ve Kabe Putperestliği". 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "(1) HARVARD ÜNİ.Sİ PROF. GÖNÜL TEKİN'DEN: ANTİK MEZOPOTAMYA İNANÇLARI VE GÜNÜMÜZE ETKİLERİ (2) TEVRAT, İNCİL ve KUR'AN'DAN SEÇMELER". 23 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ Prescott, J.R., Robertson, G.B., Shoemaker, C., Shoemaker, E.M. and Wynn, J. (2004) "Luminescence dating of the Wabar meteorite craters, Saudi Arabia", Journal of Geophysical Research, 109 (E01008), DOI:10.1029/2003JE002136
  4. ^ New Light on the Origin of the Holy Black Stone of the Ka'ba 1 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Author: Thomsen, E. Journal: Meteoritics, volume 15, number 1, page 87
  5. ^ Time-Life Books (1988). Time Frame AD 600-800: The March of Islam. pp. 47. ISBN 0-8094-6420-9
  6. ^ Golia, Maria (15 Ekim 2015). Meteorite: Nature and Culture (İngilizce). Reaktion Books. ISBN 978-1-78023-547-9. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2022. 
  7. ^ "İslam Bakış Açısında Hz. İbrahim: İslam Öncesi Arabistan'da Monoteizmin Gelişimi Üzerine Düşünceler" (PDF). 21 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2017. 
  8. ^ "ORTODOKS İSLAMIN HAC VE KABE PUTPERESTLİĞİ". 13 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2017. 
  9. ^ Orhan Gökdemir, Din ve Devrim, İstanbul: Destek Yayınları. 2010. s. 39
  10. ^ "Allat (Arap Mitolojisi)". 13 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ Orhan Gökdemir, Din ve Devrim, İstanbul: Destek Yayınları. 2010. s. 64
  12. ^ "Patricia CRONE". 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ Data on Gibson's biography taken from his Web pages, his book Qur'ānic Geography and the Amazon author information to this book: [1] 21 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., [2] 8 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., [3] 26 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., [4] 31 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  14. ^ Dan Gibson: Qur'ānic Geography (2011)
  15. ^ King, David A. The Petra Fallacy
  16. ^ Sözcü Gazetesi, 70 yıllık caminin kıblesi yanlış çıktı!, 10/06/2019
  17. ^ Haber Türk, Kıblesi 18 derece yanlış olan cami 64 yıl sonra yıkıldı, 12.07.2020
  18. ^ Cumhuriyet, 47 yıllık caminin kıblesi yanlış çıktı, 12/06/2019
  19. ^ NDTV, 200 Mecca mosques face wrong direction?, 06/04/2009
  20. ^ BBC News, Mecca mosques 'wrongly aligned', 05/04/2009
  21. ^ S. Brock, A brief outline of Syriac Literature, Moran Etho 9, Kottayam, Kerala: SEERI (1997), pp.56-57, 135
  22. ^ Hoyland, Robert G. Seeing Islam as Others Saw It: A Survey and Evaluation of Christian, Jewish and Zoroastrian Writings on Early Islam;s. 197. The Darwin Press, Inc. (January 1, 1998).
  23. ^ Hoyland, R. (31 Aralık 2019). Seeing Islam as Others Saw It. Piscataway, NJ, USA: Gorgias Press. ISBN 978-1-4632-3960-2. 16 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2021. 
  24. ^ Shaddel, Mehdy (2017-10-01). "Studia Onomastica Coranica: AL-Raqīm, Caput Nabataeae*". Journal of Semitic Studies. 62 (2): 303–318.
  25. ^ Abshire, C.; Gusev, D.; Stafeyev, S.K.; Wang, M. (2020). "Enhanced Mathematical Method for Visualizing Ptolemy's Arabia". International Web Journal on Sciences and Technologies Affined to History of Cartography and Maps. Vol. 15, No. 1: 1–25.
  26. ^ "Orhan gökdemir din ve devrim". 3 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2017. 
  27. ^ Kenzu'l-ummal, h. no: 34744
  28. ^ "Hacerülesved put mudur, onu öpmek şirk midir? Hacerülesved'in kıyamet günü şefaatçi olacağı, Allah'ın sağ eli olduğu doğru mudur?". 4 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  29. ^ Tirmîzî, Hacc:49.
  30. ^ Tecrîd-i Sarîh Tercümesi, VI, 108-109


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hacer-ü%27l_Esved&oldid=31560015" sayfasından alınmıştır