Hicaz Krallığı
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Hicaz Krallığı المملكة الحجازية الهاشمية Al-Mamlakah al-Ḥijāzyah Al-Hāshimīyah Hicaz Haşimi Krallığı | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1916-1925 | |||||||||||||||
 Arma | |||||||||||||||
 Hicaz Krallığı | |||||||||||||||
| Başkent | Mekke (1916-1924) Cidde (1924-1925)[1] | ||||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Arapça | ||||||||||||||
| Hükûmet | Mutlak monarşi | ||||||||||||||
| Kral | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Para birimi | Hicaz Riyali | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Günümüzdeki durumu |  Suudi Arabistan | ||||||||||||||
Hicaz Haşimi Krallığı (Arapça: المملكة الحجازية الهاشمية, Al-Mamlakah al-Ḥijāzyah Al-Hāshimīyah), Orta Doğu'da Hicaz bölgesinde Haşimi Hanedanlığı tarafından yönetilmiş bir devletti. Arap İsyanı esnasında Mekke Şerifi Hüseyin'in Osmanlı ordusunu Arabistan Yarımadası'ndan sürmek için Britanya İmparatorluğu güçleri ile ittifak içinde mücadele etmesi sonrasında Osmanlı İmparatorluğu I. Dünya Savaşı'nda Britanya İmparatorluğu'na yenilerek, bölgeyi tamamen kaybetmiş ve Hicaz millî bağımsızlığını kazanmıştır.
Yeni krallık kısa ömürlü olmuştu. 1925'te Suud Hanedanı'nın yönetimindeki komşusu Necid Sultanlığı tarafından fethedildi, sonra Hicaz ve Necid Krallığı kuruldu.[2]
Hicaz ve Necid Krallığı 23 Eylül 1932'de birleşik Suudi Arabistan Krallığı olarak Suudi dominyonları Lahsa ve Katif'e katıldı.[3][4]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Arkaplan[değiştir | kaynağı değiştir]
1517'de Mısır'ı ele geçiren Osmanlı sultanı I. Selim, Hicaz bölgesini Osmanlı topraklarına dahil etti. Osmanlı döneminde Hicaz'ın idaresi Mekke şeriflerine tahsis edilmiştir. 1807'de Hicaz'ın idaresi Mısır hükümdarı Kavalalı Mehmed Ali Paşa'ya teslim edildi. 1845 yılında, Osmanlı İmparatorluğu ile Mısır arasındaki anlaşma uyarınca, Hicaz yeniden Osmanlı topraklarına girdi.
Kuruluş[değiştir | kaynağı değiştir]
II. Meşrutiyet'in ilanından sonra Hicaz'a şerif tayin edilen Hüseyin bin Ali I. Dünya Savaşı'ndan önce Osmanlı hakimiyetine ve Osmanlı sultanına bağlı olarak görünse de sonradan kendi hakimiyetini sağlamlaştırmak ve bütün Arapları hakimiyeti altında almak için Osmanlılara karşı Britanya İmparatorluğu ile işbirliğine başladı.[5] Britanya İmparatorluğu Osmanlılara karşı savaşlarda Hicaz ordusundan istifade etmek maksadıyla Şerif Hüseyin'e Osmanlılara karşı savaşacağı takdirde silah yardımında bulunacağını ve halifelerin Muhammed'in soyundan olmasını temin edeceğini bildirdi. Şerif Hüseyin'in oğulları Faysal bin Hüseyin ve Abdullah bin Hüseyin ile Mısır'daki Britanya elçisi Henry McMahon ile diplomatik alakalarını devam ettirmekle birlikte, Osmanlı İmparatorluğu'nun Filistin'de olan IV. Ordu'sunun komutanı Cemal Paşa ile de anlaşmaya varmak için yollar arıyordu. Ancak, Cemal Paşa'nın Beyrut ve Şam'da bazı Arap milliyetçilerini devlete ihanetle itham ederek idam etmesiyle münasebetler değişti.
Hüseyin bin Ali'nin 5 Haziran 1916'da krallığını ilan etmesi ile Arapların Osmanlı ordusuna karşı hücumları başladı.[6] 16 Haziran tarihinde Cidde'yi Britanya ordusu ele geçirdi. Hüseyin bin Ali'nin hakimiyeti yalnız İngilizler tarafından tanındı. İngilizlerin desteğiyle Akabe'yi 1917'de ele geçirmesi, bütün Hicaz'ın Osmanlılardan azat edilmiş olduğu anlamına geldi. Taif'te Abdullah bin Hüseyin'e teslim olunmasına bakmayan Ömer Fahreddin Paşa, Mondros Ateşkes Antlaşması'na kadar Medine'yi savundu. 13 Ocak 1919'da Osmanlı sultanının emriyle şehri Hicazlılara teslim etti.
Yıkılış[değiştir | kaynağı değiştir]
Hicaz kralı Hüseyin bin Ali Necid emiri Abdülaziz el-Suud'a karşı Yemen imamı ve Bin Reşid ile anlaşmaya vardı. 1921'de Necid emiri Abdülaziz el-Suud Cebel Şammar Emirliği'ni işgal ettikten sonra Hicaz ordusunu da mağlup etti. Hicaz kralı Hüseyin Suudilerle Kuveyt Konferansı'nda (Kasım 1923-Nisan 1924) bir anlaşmaya varamadı. Filistin'de Yahudi devletinin kurulmasında tarafsız kalması üzerine Britanya Hüseyin'e olan desteğini çekti.
3 Mart 1924'te Türkiye'de halifelik lağvedildi. Bundan sonra Hüseyin kendisini halife ilan etti. Abdülaziz el-Suud Hicaz'a hücum etmeyi kararlaştırdı. Vahhabiler, 1924'ün ağustosunda Taif'e hücum ederek katliam yaptılar. Necid emiri Abdülaziz'in ordusu Hicaz'a girmemişken, 5 Ekim 1924'te Hicaz emiri Hüseyin bin Ali hakimiyeti oğlu Ali'ye bırakıp ülkeden kaçarak Ürdün kralı Abdullah bin Hüseyin'in yanına sığındı. Necid ordusunun Mekke ve Medine'yi ele geçirmesi ile Ali bin Hüseyin Cidde tarafına çekildi. Daha sonra krallıktan çekilerek Irak kralı olan kardeşi Faysal bin Hüseyin'in yanına kaçtı. Bununla da, Arabistan Yarımadası'nda Haşimilerin hakimiyetine son verildi. Hicaz Krallığı'na son veren Abdülaziz el-Suud kendisini 1926'da Hicaz Kralı ve Necid Sultanı ilan etti.[7] Daha sonra 1932'de Necid, Şammar ve Hicaz topraklarında kendi bağımsız Suudi Arabistan Krallığı'nı kurdu.[8] Haşimiler sülalesi ise Britanya'nın yardımıyla Mezopotamya ve Irak'ta hakimiyetlerini devam ettirdiler.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Ben Chaoon. "Saudi Arabia". WorldStatesmen.org. Ben M. Cahoon. 4 Ekim 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2021.
- ^ Yamani, Mai (2009), Cradle of Islam: the Hijaz and the quest for an Arabian identity (Pbk. bas.), I.B. Tauris, ISBN 978-1-84511-824-2
- ^ Madawi Al-Rasheed. A History of Saudi Arabia. Cambridge, England, UK: Cambridge University Press, 2002.
- ^ A Brief overview of Hejaz - Hejaz history 15 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Müslüman Türk'e İhanetin Adı; Mekke Şerifi Hüseyin". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2018.
- ^ Teitelbaum, Joshua (2001), The rise and fall of the Hashimite Kingdom of Arabia, New York University Press
- ^ Yamani, Mai (2009), Cradle of Islam : the Hijaz and the quest for an Arabian identity (Pbk. ed.), I.B. Tauris
- ^ Madawi Al-Rasheed. A History of Saudi Arabia. Cambridge, England, UK: Cambridge University Press, 2002.
