Hipokrat

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Hipokrat
Roma "portre" büstünde gelenekselleşmiş bir görüntü (19. yüzyıl gravürü)
DoğumMÖ 460
Yunanistan / İstanköy
ÖlümMÖ 370
Yunanistan / Larisa
MeslekDoktor
DönemKlasik Yunan
Etkiledikleriİbn-i Sina

Hipokrat (Yunanca: Ἱπποκράτης, Hippokrates) (d. MÖ 460, İstanköy - ö. MÖ 370, Larisa), tıbbın babası olarak anılan İyon hekim.[1]

Prognoz ve klinik gözlemin kullanımı, hastalıkların sistemli sınıflandırılması veya hümoral teorinin formülasyonu gibi alana yaptığı kalıcı katkılardan dolayı geleneksel olarak "Tıbbın Babası" olarak anılır. Hipokrat tıp okulu antik yunan tıbbı’nda devrim yaparak, onu geleneksel olarak ilişkili olduğu diğer alanlardan (teürji ve felsefe) farklı bir disiplin yapıp doktorluk mesleğini kurmuştur.[2][3]

Bununla birlikte, Hipocratic Corpus yazarlarının, Hipokrat tıbbının uygulayıcılarının ve Hipokrat'ın çalışmalarının başarıları genellikle birbiriyle karıştırıldı; bu nedenle Hipokrat'ın gerçekte ne düşündüğü, yazdığı ve yaptığı hakkında çok az şey bilinir. Hipokrat yaygın olarak paragon olarak tasvir edilir ve günümüzde hala geçerli ve kullanımda olan Hipokrat Yemini'ni ile tanınır. Ayrıca klinik tıbbın sistematik çalışmasını büyük ölçüde ilerletmesi, önceki okulların tıbbi bilgilerini özetlemesi ve Hippocratic Corpus ve diğer eserler aracılığıyla doktorlar için reçete uygulamaları yapmasıyla da tanınır.[2][4]

Hekim olan babası tarafından yetiştirilip birçok yerde hekimlik yapmıştır.

Anadolu’nun kuzey illerini gezdikten sonra İstanköy adasına dönerek hekimliğini sürdürdü. Antik İyonya’da bilimsel gelişme ve felsefe ile sımsıkı bağı olan hekimlik gözdeydi. Bu gelişme Hippokrates ile doruğa ulaştı. Kendisine göre tıbbın ilk kuralı “Primum non nocere” (Önce zarar verme!) ilkesidir.

Çağdaşı Eflatun, Protagoras adlı yapıtında Hipokrat’tan “Koslu Asklepiades” olarak bahseder. Hipokrat'ın öğrencilerini para karşılığında eğittiğini ve hekimlik alanında Polykleitos ile Phidias'ın heykelcilikte kazandığı üne yakın bir ün kazandığından bahseder. Eflatun, “Phaidros” adlı yapıtında ise Hipokrat'a değinerek onun tıbba felsefi bir yaklaşım getirmiş ünlü bir Asklepiades olduğunu ve insan vücudunu bir bütün olarak ele aldığını anlatır.

Aristoteles'in öğrencilerinden Menon ise yazdığı tıp tarihinde Hipokrat'ın hastalıkların nedeni konusundaki görüşlerine özel bir yer verir. Menon’un aktardığına göre, Hipokrat'ın temel hastalık kuramı; yanlış beslenme sonucunda sindirilemeyen bazı artıkların buhar çıkardığı, bu buharların vücuttan atılamayarak hastalıklara yol açtığı şeklindedir. Hippokrates tarafından yazıldığı kabul edilen “Corpus Hippocraticum” (Hipokrat’ın Toplu Yapıtları) adlı yapıtı milattan sonra onuncu yüzyıldan kalmadır. Arap ve Avrupa tıbbına katkısı büyüktür. Bu yapıtta; batıl inançlar, büyülü şifa yöntemleri reddedilerek bir bilim dalı olan tıbbın temel ilkeleri öğretilmiştir. Hipokrat'ın çağında hekimler “Asklepiadlar” denen (hekimlik tanrısı olarak kabul edilen Asklepios adından türemiştir) loncalarda toplanırdı. Hekimlik babadan oğula geçerdi. Genç hekimler loncaya alınırken günümüzde de geçerli olan fakat bazı değişikliklerin yer aldığı ünlü “Hipokrat Yemini” ederlerdi. Eski Hipokrat Yemini’nde tıp tanrısı olarak kabul edilen Asklepios adına yemin edilirken, yeni yeminde kutsal inançlar üzerine yemin edilmektedir.

Hipokrat'ın ölümünden sonra Kos Adası Hekimlik Okulu'nun bütün buluşları Hipokrat'a mal edilmiştir. Bunların tümünün değilse de büyük bir bölümünün onun buluşu olduğuna kuşku yoktur.[kaynak belirtilmeli] Örneğin; bazı hastalıkları Hipokrat ilk kez tanımlamıştır, “Çomak Parmak” adlı hastalığa “Hipokratik parmaklar” denilmektedir. Çünkü ilk kez Hipokrat bu hastalığın tanımını yapmıştır. Diğer tanımladığı hastalıklar ise; "akciğer kanseri", “akciğer hastalığı”, “siyanotik kalp hastalığı”dır.

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Hipokrat'ın, kendisinden hizmet isteyen Ahameniş İmparatoru Artakserkses'in hediyelerini reddetme öyküsünün illüstrasyonu. Girodet tarafından çizilmiştir, 1792.[5]

Hipokrat'ın MÖ 460 civarında Yunanistan'ın Kos adasında doğduğuna inanılmaktadır. Hayatının bazı ayrıntıları belirsizliğini korurken, tarihçiler çeşitli kaynaklardan elde ettikleri bilgileri bir araya getirerek biyografik anlatısını oluşturmuşlardır.[6]

Hipokrat hakkındaki birincil bilgi kaynağımız, 2. yüzyılda yaşamış Yunan bir hekim olan Efesli Soranus'tan gelmektedir. Soranus, Hipokrat'ın aile geçmişini anlatırken, babasının yine bir hekim olan Heraklides, annesinin ise Tizane'nin kızı Praksitela olduğunu belirtmiştir. Hipokrat'ın Thessalus ve Draco adında iki oğlu ve Polybus adında bir damadı vardı ve hepsi de onun himayesinde eğitim görmüştü. Daha sonraki hekim Galen'e göre Polybus, Hippokrates'in gerçek halefi olarak kabul edilirken, Thessalus ve Draco'nun her birinin Hippokrates (Hippokrates III ve IV) adında oğulları olmuştur.[7]

Soranus, Hippokrates'in tıp bilgisini babasından ve büyükbabasından (Hippokrates I) edindiğini belirtmiştir. Ayrıca Demokritos ve Gorgias'ın rehberliğinde çeşitli konular üzerinde çalışmıştır. Muhtemelen tıp eğitimini Kos Asklepieion'unda almış ve Trakyalı bir hekim olan Selymbria'lı Herodicus'tan ek eğitim almıştır. Hipokrat'ın etkisi tıp pratiğinin ötesine geçmiş, Platon gibi ünlü filozofların eserlerinde kendisine atıfta bulunulmuştur. Platon'un Protagoras ve Phaedrus adlı diyaloglarında Hipokrat "Asklepiadlı Koslu Hipokrat" olarak anılır ve ünlü Asklepiad hekim ailesiyle olan ilişkisine vurgu yapılır.

Hipokrat hayatı boyunca kendini tıp öğrenimine ve uygulamasına adamıştır. Teselya, Trakya ve Marmara Denizi dahil olmak üzere çeşitli bölgelere seyahat ederek tıbbi uzmanlığını paylaşmış ve değerli deneyimler kazanmıştır. Ölümüyle ilgili rivayetler farklılık gösterse de, genellikle 83, 85, hatta 90 yaşlarında Larissa'da vefat ettiğine inanılır; bazı kaynaklar ise 100 yaşından fazla yaşamış olabileceğini öne sürer.[8][9]

Antik Tıpta Hipokrat Teorisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Yunan hekimi Hipokrat'a atfedilen Hipokrat Teorisi, MÖ 5. yüzyılda hastalık anlayışında ve tıbbi uygulamalarda önemli bir değişime işaret etmiştir. Hipokrat, hastalıkların ilahi değil doğal kökenleri olduğunu öne sürerek hakim batıl inançlara ve dini inançlara meydan okumuştur. Bu, disiplini dini inançlardan ayırdığı ve daha rasyonel ve bilimsel bir yaklaşımı vurguladığı için tıp tarihinde çok önemli bir ana işaret ediyordu.[10][11]

Hipokrat, hastalıkların tanrılar tarafından verilen cezalar olmadığını, bunun yerine çevresel faktörler, beslenme ve yaşam tarzının sonuçları olduğunu savundu. Onun çığır açan yaklaşımı, insan anatomisi ve fizyolojisi hakkında yanlış fikirlere dayanan yaygın Humorizm'den bir sapmaydı. Hipokrat'ın görüşleri tıbba daha ampirik bir yaklaşımın temelini atmıştır.[12][13]

Ünlü sözlerinden biri olan "Bir toplumun sağlığı hakkında bilgi edinmek istiyorsanız, soludukları havaya, içtikleri suya ve yaşadıkları yerlere bakın", sağlık ve hastalığı anlamada çevresel faktörleri dikkate almaya verdiği önemi vurgular.[14][15]

Antik Yunan Tıbbında Farklılaşma[değiştir | kaynağı değiştir]

Knidian ve Koan okulları gibi Antik Yunan tıp okulları, hastalıklarla başa çıkma konusunda farklı yaklaşımlara sahipti. Knidian okulu teşhise odaklanmış, ancak insan anatomisi hakkındaki sınırlı bilgi ve antik Yunan'da insan diseksiyonunun yasak olması nedeniyle zorlanmıştır. Sonuç olarak, çeşitli semptomları tek bir hastalığa bağlamakta genellikle başarısız oluyorlardı.

Öte yandan, Hipokrat ya da Koan okulu katı teşhisten ziyade hasta bakımı ve prognoza odaklanarak daha büyük başarılar elde etmiştir. Onların yaklaşımı hastalıkların etkili bir şekilde tedavi edilmesine olanak sağlamış ve klinik uygulamalarda önemli ilerlemelere yol açmıştır.

Hipokrat tıbbının, spesifik teşhislere ve özel tedavilere güçlü bir vurgu yapan modern tıptan büyük ölçüde farklı olduğunu belirtmek önemlidir. Bu değişim, Hipokrat yaklaşımının modern tıp standartları tarafından eleştirilmesine yol açmıştır.[16][17][18]

Hipokrat Tıbbında Kriz[değiştir | kaynağı değiştir]

Hipokrat tıbbı, bir hastalığın ilerlemesinde önemli bir noktayı temsil eden "kriz" kavramını ortaya atmıştır. Bir kriz hastanın iyileşmesine ya da gerilemesine yol açabilirdi. Bu doktrine göre, krizlerin bir hastalığın başlangıcını takip eden belirli "kritik günlerde" ortaya çıkması beklenirdi. Bu kritik günleri anlamak, bir hastalığın sonucunu tahmin etmede çok önemliydi.

Terapötik Yaklaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Hipokrat bankı illüstrasyonu, tarih bilinmiyor

Hipokrat tıbbı mütevazı ve pasifti. Terapötik yaklaşım "doğanın iyileştirici gücüne" (Latince "vis medicatrix naturae") dayanıyordu. Bu doktrine göre, vücut kendi içinde dört mizacı yeniden dengeleme ve kendini iyileştirme (physis) gücünü barındırır. Hipokrat terapisi bu doğal süreci kolaylaştırmaya odaklanmıştır. Bu amaçla Hipokrat "dinlenme ve hareketsiz kalmanın büyük önem taşıdığına" inanıyordu. Genel olarak Hipokrat tıbbı hastaya karşı çok nazikti; tedavi nazikti ve hastayı temiz ve steril tutmaya vurgu yapıyordu. Örneğin, yaralarda sadece temiz su veya şarap kullanılırdı, ancak "kuru" tedavi tercih edilirdi. Bazen yatıştırıcı merhemler de kullanılırdı.[19][20]

Hipokrat ilaç verme ve yanlış seçildiği kanıtlanabilecek özel bir tedaviye girişme konusunda isteksizdi; genelleştirilmiş bir teşhisi genelleştirilmiş bir tedavi izlerdi. Önerdiği genel tedavilerden bazıları oruç tutmak ve bal ile sirke karışımı tüketmektir. Hipokrat bir keresinde "hastayken yemek yemek, hastalığını beslemektir" demiştir. Ancak bazı durumlarda güçlü ilaçlar da kullanılmıştır. Bu pasif yaklaşım, iskelet sistemini germek ve yaralı bölge üzerindeki baskıyı azaltmak için traksiyon gerektiren kırık kemikler gibi nispeten basit rahatsızlıkların tedavisinde çok başarılıydı. Hipokrat sehpası ve diğer cihazlar bu amaçla kullanıldı.[21]

Hipokrat'ın zamanında ateşin başlı başına bir hastalık olduğu düşünülüyordu. Hipokrat ateşli hastaları aç bırakarak tedavi etmiş, ateşi 'aç bırakmanın' hastalığı etkisiz hale getirmenin bir yolu olduğuna inanmıştır. Bu nedenle "Soğuk algınlığını besle, ateşi aç bırak" fikrinin yaratıcısı o olabilir.[22]

Hipokrat tıbbının güçlü yönlerinden biri de prognoza verdiği önemdi. Hipokrat'ın zamanında tıbbi tedavi oldukça olgunlaşmamıştı ve çoğu zaman hekimlerin yapabileceği en iyi şey bir hastalığı değerlendirmek ve ayrıntılı vaka geçmişlerinde toplanan verilere dayanarak olası ilerlemesini tahmin etmekti.[23]

Profesyonellik[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir dizi antik Yunan cerrahi aleti. Solda bir trephine; sağda bir dizi scalpels. Hipokrat tıbbı bu aletleri çok iyi kullanmıştır.[24]

Hipokrat tıbbı katı profesyonelliği, disiplini ve titiz uygulamalarıyla dikkat çekmiştir.[25] Hipokrat'ın "Hekim Üzerine" adlı eseri hekimlerin her zaman bakımlı, dürüst, sakin, anlayışlı ve ciddi olmalarını tavsiye eder. Hipokrat hekimi, uygulamasının tüm yönlerine dikkat ederdi: Antik ameliyathane'de "aydınlatma, personel, aletler, hastanın pozisyonu ve bandajlama ve atelleme teknikleri" için ayrıntılı şartnameleri takip ederdi.[26] Hatta tırnaklarını bile belirli bir uzunlukta tutardı.[27]

Hipokrat Okulu gözlem ve belgelemenin klinik doktrinlerine önem vermiştir. Bu doktrinler, hekimlerin bulgularını ve tıbbi yöntemlerini çok açık ve objektif bir şekilde kaydetmelerini, böylece bu kayıtların aktarılabilmesini ve diğer hekimler tarafından kullanılabilmesini öngörür. Hipokrat ten rengi, nabız, ateş, ağrılar, hareket ve boşaltım gibi birçok semptomu dikkatli ve düzenli bir şekilde not etmiştir. Bir vakanın öyküsünü alırken hastanın yatıp yatmadığını anlamak için nabzını ölçtüğü söylenir.[28] Hipokrat klinik gözlemlerini aile öyküsüne ve çevreye kadar genişletmiştir.[29]Tıp, klinik muayene ve gözlem sanatını ona borçludur.[30]

Tıbba doğrudan katkılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Eisenmenger sendromlu bir hastada parmaklarda çomaklaşma; ilk kez Hipokrat tarafından tanımlanan çomaklaşma "Hipokrat parmakları" olarak da bilinir.

Hipokrat ve takipçileri tıp alanına öncü katkılarda bulunmuş, gözlemlerinin ve tanımlamalarının birkısmı günümüzde de geçerliliğini korumaktadır. Hipokrat, kronik akciğer hastalıkları, akciğer kanseri ve siyanotik kalp hastalığında önemli bir tanı işareti olan "parmak çomaklaşmasını" ilk tanımlayan kişi olarak kabul edilir. Bu ilişki nedeniyle, bu durum bazen "Hipokrat parmakları" olarak anılır. Hatta Shakespeare, Falstaff'ın ölümünü yazarken V. Henry'nin II. perdesinin iii. sahnesinde bu tanıma atıfta bulunmuştur.

Hipokrat hastalıkları akut, kronik, endemik ve salgın olarak sınıflandırmaya başlamış ve "alevlenme, nüks, çözülme, kriz, paroksizm, zirve ve nekahat gibi terimler kullanmıştır. "[31] Öğretileri arasında göğüs boşluğu astarında süpürasyonla seyreden bir durum olan torasik ampiyemin semptomları, fiziksel bulguları, cerrahi tedavileri ve prognozuna ilişkin ayrıntılı açıklamalar da yer alıyordu.Öğretileri günümüzün akciğer tıbbı ve cerrahi öğrencileri için geçerliliğini korumaktadır.[32] Hipokrat belgelenmiş ilk göğüs cerrahı idi ve bulguları ve teknikleri, göğüs duvarı apsesini boşaltmak için kurşun boruların kullanılması gibi kaba olsa da, hala geçerlidir.[32]

Hipokrat tıp okulu rektal rahatsızlıkların anlaşılması ve tedavisine de önemli katkılarda bulunmuştur. Hemoroid gibi rahatsızlıkların nedenlerine ilişkin teorileri kusurlu olsa da, Hipokrat hekimleri tedavi için koterizasyon, eksizyon, ligasyon ve sıcak ütü kullanımı gibi nispeten gelişmiş yöntemler kullanmışlardır. Halen yaygın bir tıbbi cihaz olan rektal spekulumun kullanımı gibi proktoskopinin bazı temel kavramları Hipokrat Külliyatı'nda ana hatlarıyla belirtilmiştir. Bu, endoskopiye ilişkin kaydedilmiş en eski referansı işaret etmektedir. Ayrıca Hipokrat, günümüzde yaşam tarzı tıbbı olarak bilinen bir uygulama olan, hastalıkların tedavisinde diyet değişiklikleri ve egzersiz de dahil olmak üzere yaşam tarzı değişikliklerini sıklıkla vurgulamıştır.[33][34]

Hipokrat ile ilişkilendirilen iki ünlü ama muhtemelen yanlış atfedilen söz "Yiyecekler ilacınız, ilaçlar da yiyeceğiniz olsun" ve "Yürümek insanın en iyi ilacıdır." sözleridir. Bu sözlerin kökeni tam olarak bilinmemektedir.[35][36][37]

Hipokratik Külliyat[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Hipokratik Külliyat
12. yüzyıla ait haç şeklinde bir Bizans el yazması Yemin

Hipokrat Külliyatı (Latince: Corpus Hippocraticum) İskenderiye dönemi'nde toplanan yaklaşık yetmiş erken dönem tıp eserinden oluşan bir koleksiyondur.[38] İyon Yunancası dilinde yazılmıştır. Hipokrat'ın külliyattaki risalelerden herhangi birinin yazarı olup olmadığı sorusu kesin olarak yanıtlanmamıştır,[39] ancak modern tartışmalar, onun tarafından yazılmış olabileceği düşünülen risalelerden yalnızca birkaçı etrafında dönmektedir. Konuların çeşitliliği, yazım tarzları ve görünürdeki yapım tarihleri nedeniyle Hipokrat Külliyatı tek bir kişi tarafından yazılmış olamaz (Ermerins yazar sayısını on dokuz olarak vermektedir).[40] Hipokrat'ın ünü nedeniyle külliyat onun adıyla anılmaya başlanmış, muhtemelen tüm tıp eserleri İskenderiye'deki bir kütüphaneci tarafından 'Hipokrat' adı altında sınıflandırılmıştır.[41] Ciltler muhtemelen öğrencileri ve takipçileri tarafından üretilmiştir.[42]

Hipokrat Külliyatı, belirli bir sıralama olmaksızın, tıbbın çeşitli konuları üzerine ders kitapları, konferanslar, araştırmalar, notlar ve felsefi denemeler içerir.[39][43] Bu eserler hem uzmanlar hem de meslekten olmayanlar olmak üzere farklı kitleler için yazılmıştır ve bazen karşıt bakış açılarından yazılmıştır; Külliyattaki eserler arasında önemli çelişkiler bulunabilir.[44] Corpus'un eserleri arasında Hipokrat Yemini; Prognostikler Kitabı; Akut Hastalıklarda Rejim Üzerine; Aphorisms; Havalar, Sular ve Yerler Üzerine; İndirgeme Araçları; Kutsal Hastalık Üzerine; vb. bulunmaktadır.

Magni Hippocratis medicorum omnium facile principis, opera omnia quae extant, 1657

Hipokrat Yemini[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Hipokrat Yemini

Tıbbi uygulama etiği üzerine ufuk açıcı bir belge olan Hipokrat Yemini, yeni bilgiler ölümünden sonra yazılmış olabileceğini gösterse de, antik çağda Hipokrat'a atfedilmiştir. Bu belge muhtemelen Hipokrat Külliyatı'nın en ünlü belgesidir. Son zamanlarda belgenin yazarının gerçekliği inceleme altına alınmıştır. Yemin bugün orijinal haliyle nadiren kullanılsa da, iyi tıbbi uygulama ve ahlakı tanımlayan diğer benzer yeminler ve yasalar için bir temel teşkil etmektedir.[45] Bu tür türevler, tıp uygulamasına girmek üzere olan modern tıp mezunları tarafından düzenli olarak yapılmaktadır.[46][47]

Miras[değiştir | kaynağı değiştir]

Galen ve Hipokrat'ı gösteren duvar resmi. 12. yüzyıl; Anagni, İtalya

Hipokrat ne kendi adıyla anılan tıp okulunu kurmuş ne de kendisine atfedilen eserlerin çoğunu yazmış olmasına rağmen, geleneksel olarak "Tıbbın Babası" olarak kabul edilir.[48] Katkıları tıp pratiğinde devrim yarattı; ancak ölümünden sonra ilerleme durdu.[49] Hipokrat'a o kadar saygı duyuluyordu ki, öğretileri büyük ölçüde geliştirilemeyecek kadar büyük kabul edildi ve yöntemlerinde uzun süre önemli bir ilerleme kaydedilmedi.[50] Hippokrates'in ölümünden sonraki yüzyıllar, ilerleme kadar gerilemenin de damgasını vurduğu yıllar olmuştur. Örneğin, Fielding Garrison'a göre, "Hipokrat döneminden sonra klinik vaka geçmişi alma uygulaması sona ermiştir."[51]

Hipokrat'tan sonra bir diğer önemli hekim, MS 129'dan MS 200'e kadar yaşamış bir Yunan olan Galen'dir. Galen Hipokrat tıbbı geleneğini sürdürmüş, bazı ilerlemeler kaydetmiş, ancak bazı gerilemeler de yaşamıştır.[52][53] Orta Çağ'da İslam dünyası Hipokrat yöntemlerini benimsemiş ve yeni tıp teknolojileri geliştirmiştir.[54] Avrupa Rönesansı'ndan sonra Hipokrat yöntemleri Batı Avrupa'da yeniden canlandırıldı ve 19. yüzyılda daha da yaygınlaştırıldı. Hipokrat'ın titiz klinik tekniklerini kullananlar arasında Thomas Sydenham, William Heberden, Jean-Martin Charcot ve William Osler sayılabilir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel
  1. ^ "Britannica.com'da ücretsiz Hippocrates makalesi". 13 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2012. 
  2. ^ a b Garrison 1966, ss. 92–93
  3. ^ Nuland 1988, s. 5
  4. ^ Garrison 1966, s. 96
  5. ^ Pinault 1992, s. 79
  6. ^ "Book sources - Wikipedia". en.wikipedia.org (İngilizce). 19 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023. 
  7. ^ "Recent Literature The Genuine Works of Hippocrates . Translated from the Greek, with a Preliminary Discourse and Annotations. By Francis Adams, LL.D., Surgeon. Two volumes in one. New York: Win. Wood & Co." The Boston Medical and Surgical Journal. 125 (6): 147-147. 6 Ağustos 1891. doi:10.1056/nejm189108061250609. ISSN 0096-6762. 
  8. ^ Adams 1891, s. 19
  9. ^ Margotta 1968, s. 66
  10. ^ Adams 1891, s. 4
  11. ^ Jones 1868, s. 11
  12. ^ Nuland 1988, ss. 8–9
  13. ^ Garrison 1966, ss. 93–94
  14. ^ "Environment & Health - Kids Environment Kids Health NIEHS". 20 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023. 
  15. ^ "Environmental Health - Geological Survey Ireland". 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023. 
  16. ^ Adams 1891, s. 15
  17. ^ Margotta 1968, s. 67
  18. ^ Leff & Leff 1956, s. 51
  19. ^ Garrison 1966, s. 99
  20. ^ Margotta 1968, s. 73
  21. ^ Singer & Underwood 1962, s. 35
  22. ^ RH (AHG), Steven Horne (14 Ocak 2022). Strategies For Health: A Comprehensive Guide to Healing Yourself Naturally (İngilizce). Fulton Books, Inc. ISBN 978-1-63710-254-1. 3 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023. 
  23. ^ Garrison 1966, s. 97
  24. ^ Adams 1891, s. 17
  25. ^ Garrison 1966
  26. ^ Margotta 1968, s. 64
  27. ^ Rutkow 1993, ss. 24-25
  28. ^ Martí-Ibáñez 1961, s. 88
  29. ^ Margotta 1968, s. 68
  30. ^ "Book Review An Introduction to the History of Medicine . With Medical Chronology, Bibliographic Data, and Test Questions. By Fielding H. Garrison, A.B., M.D. Illustrated. Philadelphia and London: W. B. Saunders Company. 1913." The Boston Medical and Surgical Journal. 170 (24): 923-923. 11 Haziran 1914. doi:10.1056/nejm191406111702414. ISSN 0096-6762. 
  31. ^ Martí-Ibáñez 1961, s. 90
  32. ^ a b Major 1965
  33. ^ Jóhannsson 2005, s. 11
  34. ^ Jani 2005, ss. 24–25
  35. ^ Chishti 1988, s. 11
  36. ^ Cardenas 2013
  37. ^ King 2020, ss. 105–110
  38. ^ Iniesta 2011, s. d688
  39. ^ a b Singer & Underwood 1962, s. 27
  40. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; britannica isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  41. ^ Smith 2002
  42. ^ Hanson 2006
  43. ^ Rutkow 1993, s. 23
  44. ^ Singer & Underwood 1962, s. 28
  45. ^ WMA
  46. ^ Jones 1868, s. 217
  47. ^ Rahman 1966, ss. 56-62
  48. ^ Jouanna 1999, s. 42: "Hipokrat ne Tıbbın Babası ne de Coan okulunun kurucusuydu, ancak öğretisiyle bu okula son derece parlak bir itibar kazandırmayı başardı". Modası geçmiş olsa da, geleneksel unvan akademisyenler arasında yaygın olarak kullanılmaya devam etmektedir: bkz, Jouanna 1999, pp. xi, xii, 4, 229, 348; King 2008, s. 322; Smith 1998.
  49. ^ Garrison 1966, s. 100
  50. ^ Martí-Ibáñez, Félix (1961). A prelude to medical history. New York: MD Publications. 27 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023. 
  51. ^ Garrison 1966, s. 95
  52. ^ Jones 1868, s. 35
  53. ^ {West 2014, ss. L121-L128
  54. ^ Leff & Leff 1956, s. 102
Genel
  • Adams, Francis (1891), The Genuine Works of Hippocrates, New York: William Wood and Company .
  • Boylan, Michael (2006), Hippocrates, Internet Encyclopedia of Philosophy, 5 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 28 Eylül 2006 .
  • Britannica Concise Encyclopedia (2006), Soranus of Ephesus, Encyclopædia Britannica, Inc., 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Aralık 2006 .
  • Encyclopædia Britannica (1911), HIPPOCRATES, V13, Encyclopædia Britannica, Inc., s. 519, 22 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 14 Ekim 2006 .
  • Garrison, Fielding H. (1966), History of Medicine, Philadelphia: W.B. Saunders Company .
  • Fishchenko, AIa; Khimich, SD (1986), "Modification of the Hippocratic cap-shaped bandage", Klin Khir, 1 (72) . PMID 3959439
  • Hanson, Ann Ellis (2006), Hippocrates: The "Greek Miracle" in Medicine, Lee T. Pearcy, The Episcopal Academy, Merion, PA 19066, USA, 8 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Aralık 2006 
  • Hippocrates (2006), On the Sacred Disease, Internet Classics Archive: The University of Adelaide Library, 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Aralık 2006 .
  • Internet Encyclopedia of Philosophy (2006), Democritus, The University of Tennessee at Martin, 5 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Aralık 2006 .
  • Jani, P.G. (2005), "Management of Haemorrhoids: A Personal Experience", East and Central African Journal of Surgery, 10 (2), ss. 24-28 .
  • Jóhannsson, Helgi Örn (2005), Haemorrhoids: Aspects of Symptoms and Results after Surgery, Uppsala University, ISBN 91-554-6399-1 .
  • Jones, W. H. S. (1868), Hippocrates Collected Works I, Cambridge Harvard University Press, 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 28 Eylül 2006 .
  • Leff, Samuel; Leff, Vera. (1956), From Witchcraft to World Health, Londra and Southampton: Camelot Press Ltd. .
  • Mann, Charles V. (2002), Surgical Treatment of Haemorrhoids, Springer, ISBN 1-85233-496-7 .
  • Major, Ralph H. (1965), Classic Descriptions of Disease, Springfield, Illinois .
  • Margotta, Roberto (1968), The Story of Medicine, New York: Golden Press .
  • Martí-Ibáñez, Félix (1961), A Prelude to Medical History, New York: MD Publications, Inc., Library of Congress ID: 61-11617 .
  • National Library of Medicine (2006), Images from the History of Medicine, National Institutes of Health, 10 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Aralık 2006 .
  • National Library of Medicine (2000), Objects of Art: Tree of Hippocrates, National Institutes of Health, 2 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Aralık 2006 .
  • NCEPOD (2004), Scoping our practice, Londra: National Confidential Enquiry into Patient Outcome and Death, ISBN 0956088201 .
  • Nuland, Sherwin B. (1988), Doctors, Knopf, ISBN 0-394-55130-3 .
  • Pinault, Jody Robin (1992), written at Leiden, Hippocratic Lives and Legends, Köln: Brill Academic Publishers, ISBN 90-04-09574-8 .
  • Plato (2006), Protagoras, Internet Classics Archive: The University of Adelaide Library, 22 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Aralık 2006 .
  • Project Hippocrates (1995), Project Hippocrates, Center for Medical Robotics and Computer Assisted Surgery, Carnegie Mellon School of Computer Science, 22 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 30 Aralık 2006 .
  • Rutkow, Ira M. (1993), Surgery: An Illustrated History, Londra and Southampton: Elsevier Science Health Science div, ISBN 0-8016-6078-5 .
  • Schwartz, Robert A.; Richards, Gregory M.; Goyal, Supriya (2006), Clubbing of the Nails, WebMD, 3 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 28 Eylül 2006 .
  • Shah, J (2002), "Endoscopy through the ages", BJU International, Londra: Academic Surgical Unit and Department of Urology, Imperial College School of Medicine, St. Mary's Hospital, 89 (7), ss. 645-652, doi:10.1046/j.1464-410X.2002.02726.x, PMID 11966619 .
  • Singer, Charles; Underwood, E. Ashworth (1962), A Short History of Medicine, New York and Oxford: Oxford University Press, Library of Congress ID: 62-21080 .
  • Smith, William (1870), Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, 2, Boston: Little, Brown, and Company, 2 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Aralık 2006 

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Adams, Francis (translator) (1891) (1994), Works by Hippocrates, The Internet Classics Archive: Daniel C. Stevenson, Web Atomics © 1994–2000, 6 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 8 Mart 2012 .
  • Coulter, Harris L (1975), Divided Legacy: A History of the Schism in Medical Thought: The Patterns Emerge: Hippocrates to Paracelsus, 1, Washington, DC: Weehawken Book 
  • Craik, Elizabeth M. (ed., trans., comm.), The Hippocratic Treatise On glands (Leiden; Boston: Brill, 2009) (Studies in ancient medicine, 36).
  • Edelstein, Ludwig (1943), The Hippocratic Oath: Text, Translation, and Interpretation, Baltimore: Johns Hopkins University Press 
  • Goldberg, Herbert S. (1963), Hippocrates, Father of Medicine, New York: Franklin Watts 
  • Heidel, William Arthur (1941), Hippocratic Medicine: Its Spirit and Method, New York: Columbia University Press 
  • Hippocrates (1990), Smith, Wesley D (Ed.), Pseudepigraphic writings : letters, embassy, speech from the altar, decree, Leiden: Brill, ISBN 9004092900 
  • Jouanna, Jacques (1999), Hippocrates, M. B. DeBevoise, trans, Baltimore: Johns Hopkins University Press, ISBN 0801859077 
  • Jori, Alberto (1996), Medicina e medici nell'antica Grecia. Saggio sul 'Perì téchnes' ippocratico, Bologna (Italy): il Mulino .
  • Kalopothakes, M. D. (1857), An essay on Hippocrates, Philadelphia: King and Baird Printers .
  • Langholf, Volker (1990), Medical theories in Hippocrates : early texts and the "Epidemics", Berlin: de Gruyter, ISBN 9783110119565 
  • Levine, Edwin Burton (1971), Hippocrates, New York: Twayne 
  • Lopez, Francesco (2004), Il pensiero olistico di Ippocrate. Percorsi di ragionamento e testimonianze. Vol. I, Cosenza (Italy): Edizioni Pubblisfera, ISBN 9788888358352 .
  • Moon, Robert Oswald (1923), Hippocrates and His Successors in Relation to the Philosophy of Their Time, New York: Longmans, Green and Co 
  • Petersen, William F. (1946), Hippocratic Wisdom for Him Who Wishes to Pursue Properly the Science of Medicine: A Modern Appreciation of Ancient Scientific Achievement, Springfield, IL: Charles C Thomas 
  • Phillips, E.D. (1973), Aspects of Greek Medicine, New York: St. Martin's Press 
  • Pliny the Elder, Natural History: Book XXIX., translated by John Bostock. See original text in Perseus program21 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  • Sargent, II, Frederick (1982), Hippocratic heritage : a history of ideas about weather and human health, New York: Pergamon Press, ISBN 0080287905 
  • Smith, Wesley D. (1979), Hippocratic Tradition, Cornell University Press, ISBN 0-8014-1209-9 
  • Temkin, Owsei (1991), Hippocrates in a world of pagans and Christians, Baltimore: Johns Hopkins University Press, ISBN 0801840902 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hipokrat&oldid=31024131" sayfasından alınmıştır