Historiae animalium (Gessner)

Historiae animalium ("Hayvanların Tarihi") Conrad Gesner'in hazırladığı ve Zürih'te 1551-58 ila 1587 yıllarında yayımlanmış Rönesans zoolojisinin ansiklopedik bir envanteridir. Gesner tıp doktoruydu ve Zürih Üniversitesi'nin öncülü olan Collegium Carolinum'da profesörlük yapmaktaydı. Historia animalium bilinen tüm hayvanları tanımlamaya gayret eden ilk modern zoolojik metin olmasının yanı sıra doğa tarihi metinlerinin de ilk bibliyografyasıdır. Hayvanların doğasını anlatan beş ciltlik eser 4.500'den fazla sayfa içerir.^[1]

Historiae animalium basıldığı sırada Avrupa'da aşırı bir dinî gerilim bulunmaktaydı. Papa IV. Paulus'un idaresi altında yazarların dinî tercihlerinin yazdıklarını etkilediğini düşünülmekteydi^[2] ve Gesner'in Protestan olması nedeniyle bu eseri Katolik Kilisesi'nin yasak kitaplar listesine eklendi.^[3]

Gesner'in şaheseri sayılan Historia animalium Rönesans doğa tarihleri arasında en tanınan ve en çok okunanıdır. Çok popüler olan bu eserin özeti olan Thierbuch ("Hayvan Kitabı") Gesner tarafından 1563'te Zürih'te yayımlandı. Gesner'in muazzam eseri hayvan dünyası hakkında kadim bilgi hazinesi ile yaşadığı dönemde hayvanlar hakkında bilinenler arasında bağlantı kurmayı amaçlar. Eserinin adı Aristoteles'in hayvanlar üzerine olan eserinin adıyla aynıdır. Ayrıca hayvanların doğası hakkında ayrıntılı tanımlama yapabilmek için kendi gözlemlerinin yanı sıra yazıştığı kişilerin de gözlemlerini kullanır.^[4]

Gesner’in Historiae animalium eseri Klasik antik dönem kaynaklarına dayanır. Antik metinlerle, aralarında Aristoteles, Gaius Plinius Secundus^[1] ve Claudius Aelianus^[4] gibi Antik dönem doğa bilimcilerinden kalan bilgileri de içeren Orta Çağ metinlerinden derlenmiş bir eserdir. Gesner aynı zamanda "İsviçreli Plinius" olarak da bilinirdi.^[3] Physiologus bilgi için en yoğun kullandığı kaynaklardan biriydi.^[3]

Gesner eserlerinde gerçek ile efsaneyi birbirinden ayırt etmeyi amaçladı dolayısıyla ansiklopedik eserinde soyu tükenmiş hayvanlarla birlikte Doğu Hint Adaları'nda Kuzey Avrupa'da ve Yeni Dünya'da yeni keşfedilmiş hayvanları da içermektedir. Eserde memeliler, kuşlar, balıklar ve sürüngenler hakkında detaylı bilgiler verilmektedir. Gesner hayvanları günlük alışkanlıklarını ve davranışlarını detaylı olarak açıklar. Ayrıca bu hayvanların tıp ve beslenme alanında kullanımlarına da yer verir.^[1]

Historiae animalium hayvanların tarih, edebiyat ve sanat alanında da aldıkları yeri anlatır. Her bölümde hayvanlara ayrılmış konu başlıkları altında hayvanlara atfedilen özellikler de anlatılır. Gessner'in eserinde hayvanların isimleri gibi bazı bilgiler farklı dillerde de listelenmiştir.^[5]

İçerik[değiştir | kaynağı değiştir]

Historiae Animalum biri Gesner'in ölümünden sonra olmak üzere 5 cilt hâlinde yayımlanmıştır.

• 1. Cilt dört ayaklı ve doğum yapan hayvanlar üzerinedir. 1551 yılında yayımlanmıştır.
• 2. Cilt yumurta yumurtlayan dört ayaklılar (sürüngenler ve amfibiler) üzerinedir. 1554 yılında yayımlanmıştır.
• 3. Cilt kuşlar üzerinedir. 1555 yılında yayımlanmıştır.
• 4. Cilt balıklar ve suda yaşayan diğer hayvanlar üzerinedir. 1558'de yayımlanmıştır.
• 5. Cilt yılanlar ve akrepler üzerinedir. 1587'de Gesner'in ölümünden sonra yayımlanmıştır.

Desenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Renkli tahta baskı desenler hayvanları doğal yaşam ortamlarında resmetmeye çalışan ilk gerçek denemedir. Fosilleri resmeden ilk kitaptır.^[5][6]

Gessner desenleri yapanlardan birisinin Strazburglu Lucas Schan olduğunu belirtir.^[7] Desenleri yapan başka sanatçıların yanı sıra kendisi de bazı desenleri yapmıştır.^[3] Ayrıca kitaptaki desenlerin bazıları diğer kaynaklardan kopyalanmıştır; Albrecht Dürer'in gergedanı bunlardan biridir.^[4] Gessner'in doğa tarihi 16. yüzyılda desen içermesi ile sıra dışıdır.^[3]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Historiae Animalium Liber Primum kitabın tamamına çevrimiçi erişim25 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• Wikimedia Commons'ta Historiae animalium (Gessner) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

  Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  Özel

  1. ^ ^{a b c} "Featured book archive: Historia animalium libri I-IV. Cum iconibus. Lib. I. De quadrupedibus uiuiparis. Zurich: C. Froschauer, 1551. N*.1.19(A)". Cambridge University Library. 28 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2017. 
  2. ^ Schmitt 1990, s. 46.
  3. ^ ^{a b c d e} "Conran Gessner biography". Erişim tarihi: 20 Temmuz 2017. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
  4. ^ ^{a b c} Huxley 2007, ss. 71-75.
  5. ^ ^{a b} Anzovin 2000, s. 366.
  6. ^ Tallack 2006, s. 46.
  7. ^ Kusukawa, S. (Temmuz 2010). "The sources of Gessner's pictures for the Historia animalium" (PDF). Annals of Science. 67 (3). ss. 303-328. doi:10.1080/00033790.2010.488899. 7 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2017. 

  Genel

  • Anzovin, Steven (2000). Famous First Facts. H. W. Wilson. ISBN 0-8242-0958-3. 
  • Huxley, Robert (2007). The Great Naturalists. Thames & Hudson. ISBN 0-500-25139-8. 
  • Schmitt, Charles B. (1990). The Cambridge History of Renaissance Philosophy. Cambridge University Press. ISBN 0-521-39748-0. 
  • Tallack, Peter (2006). The Science Book. Sterling Publishing Company. ISBN 1-84188-254-2.