Hocalı Havalimanı

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Hocalı Havalimanı
Xocalı Hava Limanı
IATA: yok - ICAO: UBBS
Özet
Havalimanı tipiSivil ve askerî
Hizmet verdiği şehirHankendi
Yer Azerbaycan
Açılış1974
Rakım (ODS)2.001 ft / 610 m
Koordinatlar39°54′05″K 46°47′13″D / 39.90139°K 46.78694°D / 39.90139; 46.78694
Harita
Harita
Azerbaycan üzerinde UBBS
UBBS
UBBS
Pistler
Yön Uzunluk Yüzey
ft m
05/23 7.145 2.178 Asfalt
Kaynakça: DAFIF[1]

Hocalı Havalimanı veya Hankendi Havalimanı, Azerice: Xocalı Beynəlxalq Hava Limanı),[2][3] Azerbaycan'ın Hocalı Rayonu'nda Hankendi yakınlarındaki bir havalimanıdır. 1992'den 2023 yılına kadar fiilen Dağlık Karabağ Cumhuriyeti tarafından yönetilmiş olan hava limanı 2009, 2012 yılları arasında restore edilmiş ve uluslararası havalimanı şeklinde hizmet vermeye hazırlanmıştır. Ancak Azerbaycan hükûmetinin itirazları ve havalimanının Azerbaycan'ın uluslararası kabul görmüş ancak o dönemde işgal altındaki sınırları içinde yer aldığından havalimanı uluslararası uçuşlara açılmadı ve IATA tarafından havalimanı kodu verilmedi.[4][5] Günümüzde askerî amaçlarla kullanılmaktadır. Azerbaycan'ın 2023 Eylül'ündeki operasyonu sonucunda havalimanı tüm şehir ile birlikte Azerbaycan kontrolüne geçmiştir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Havalimanı, ilk kez 1974 yılında hizmete açıldı.[6] Dağlık Karabağ sorunundan önce havalimanına Erivan'dan uçuşlar gerçekleştirdi. 1 Ağustos 1990'da Erivan'dan kalkıp Hocalı Havalimanına giden Aeroflot'un 35 sefer sayılı uçuşu düştü ve 39 yolcuyla 4 mürettebat üyesi öldü. Uçağın enkazı ve cesetler Laçın bölgesindeki Ferraş köyü yakınlarında bulundu. SSCB Devlet Komisyonu'nun resmi raporuna göre pilot, uçağı düşük görüş mesafesi olan havada düzgün bir şekilde yönetemedi. O zamanlar, sadece Ermenilerin çalıştığı havalimanı personelleri de bir soruşturma yürüttü ve aşırı yük nedeniyle uçağın düştüğünü söylediler (Yak-40 uçağı 20-25 kişi kapasitelidir ve kaza günü uçakta 42 kişi vardı). 1992'de Hocalı işgali nedeniyle havalimanı tahrip edildi ve operasyonlar durduruldu.

Yenileme[değiştir | kaynağı değiştir]

2009 yılında Dağlık Karabağ Cumhuriyeti himayesine geçen havalimanını, uçuşları devam ettirebilmek amacıyla onaracaklarını açıkladı.[7] Aynı yıl yeni bir yolcu terminalinin inşasına başlandı.[8] Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Kentsel Kalkınma Bakanı Karen Shahramanian'a göre, terminal binası Kasım 2010'da tamamlanacaktı ancak bu Nisan 2011'e kadar ertelenmişti.[9] Havalimanına seyrüsefer ekipmanları da kuruldu.[8] Açıklananlara göre, havalimanı saatte 200 yolcuya hizmet verebilecek kapasitededir.[10] İlk ticari uçuşların 9 Mayıs 2011'de başlaması planlanmasına rağmen, Karadağ hükûmeti havalimanının resmî açılışını birkaç kez ertelenmiştir. 5 Nisan 2011 tarihinde havalimanının açılışının ilk defa ertelendiği açıklandı.[11][12][13] Mayıs 2012'de Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Sivil Havacılık İdaresi Müdürü Tigran Gabrielyan, havaalanının 2012 yılının ortalarında faaliyete geçeceğini duyurdu.[14] Dağlık Karabağ Cumhuriyeti yetkilileri de ertelemenin Azerbaycan ile devam etmekte olan anlaşmazlıkla ilgili olmadığı konusunda ısrar etti.[12][15] Stepanakert Havalimanı olarak da bilinen terminal, resmî olarak 1 Ekim 2012'de açılmıştır ancak henüz havalimanına güvenlik nedeniyle herhangi bir uçuş yapılmamıştır.[16]

Tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Havalimanının açılması, Azerbaycan'ın tepkisiyle dünya basınının dikkatini buraya çekti. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Sivil Havacılık Dairesi'nin 9 Mayıs 2011 açılış tarihini açıklayan ifadesinden kısa bir süre sonra, 9 Mayıs 2011'de, Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Sivil Havacılık İdaresi Başkanı Arif Mammadov, havacılık yasalarına göre Azerbaycan hava sağasına giren yetkisiz uçakları vurulabileklerini dile getirdi.[17][18][19][20]

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin yanıtı, Cumhurbaşkanlığı merkezi bilgi departmanı başkanı David Babayan'dan geldi.[21] Ermenistan Devlet Başkanı Serzh Sarkisyan sivil uçağı düşürme tehdidini kınadı ve "saçmalık" olarak nitelendirdi ve ayrıca Erivan'dan Hocalı'ya uçan ilk uçağın yolcusu olacağını söyledi.[22][23]

Azerbaycan yönetimi, Sargsyan'ın ifadesini Ermenistan adına provokasyon olarak nitelendirdi ve kınadı. Birkaç gün sonra Azerbaycan Dışişleri Bakanı sözcüsü Elkhan Polukhov, "Azerbaycan sivil hedeflere karşı askeri güç kullanmadı ve kullanmayacak" dedi.[24]

ABD Genel Sekreter Yardımcısı Philip Gordon ve ardından sırasıyla Azerbaycan ve Ermenistan büyükelçileri Matthew Bryza ve Marie L. Yovanovitch bu tehdidi "kabul edilemez" olarak nitelendirdi; ve havalimanı güvenliği ile ilgili konuların havalimanı açılmadan önce çözülmesi gerektiğini söyledi.[25][26][27][28][29]

Kasım 2012'de ABD'nin Azerbaycan büyükelçisi Richard Morningstar'ın "havalimanının açılmasının barış sürecine yardımcı olmayacağına" ikna edildiğini havalimanının açılmasına karşı olduğunu dile getirdi.[30]

Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, böyle kışkırtıcı eylemlerin Karabağ sorununun barışçıl yollarla çözülmesini zorlaştırdığını ve Ermenistan'ı bu tür kışkırtıcı adımları durdurmaya çağırdı.[31] GUAM Genel Sekreteri Valeri Chechelashvili, havalimanının Azerbaycan'ın toprak bütünlüğü ve egemenliği içinde olduğunu ve Azerbaycan'ın izni olmadan faaliyete geçilemeyeceğini dile getirdi.[32]

Rus Barış Gücü, Hocalı Havalimanı'nda eğitim gerçekleştiriyor.

14 Nisan 2011 tarihinde, Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi'nden (PACE) yirmi üç üye, Ermenistan'ın işgal altındaki Azerbaycan bölgelesindeki bir havalimanının inşasını kınayan bir bildirgeyi onayladı. Belge, yapının uluslararası hukuk normlarına aykırı olduğunu vurgulamaktadır.[33]

Türkiye hükûmeti Ermenistan'ın havalimanını açma çabalarını kınadı ve açılış devam ederse Türkiye hava sahasını Ermenistan'a kapacaklarını söyledi.[34]

Havalimanı, 2020 Dağlık Karabağ Savaşı'nın sonlanmasının ardından Dağlık Karabağ Cumhuriyeti yönetiminde Rus Barış Gücü tarafından kullanılmaya başlandı.[35][36]

2023 Dağlık Karabağ çatışmaları sonrası havalimanı Azerbaycan kontrolüne verildi. 20 Ekim'de ateşkesin imzalanmasının ardından Hankendi'de yaşayan ve bölgeyi terk etmek isteyen binlerce Ermeni havalimanına akın etmiş ve izdiham yaşanmıştır. Daha sonra havalimanındaki Ermenistan bayrağı indirilmiş ve 5 Ekim'de havalimanına üç renkli Azerbaycan bayrağı dikilmiştir.

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Havalimanı, ortalama deniz seviyesinden 610 m yükseklikte bulunmaktadır. 05/23 olarak numaralandırılmış, 2178x37 m (7146 ft×121 ft) boyutlarında asfalt kaplı bir piste sahiptir.[1]

Havayolları ve destinasyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Havalimanının sadece Artsakh Air ile Erivan, Ermenistan'a düzenli olarak uçuşlar düzenlenmesi beklenmekteydi.[9] Yetkililer sadece Ermeni başkentine tek yönlü uçak biletinin 16.000 dram (45 ABD doları) tutacağını açıkladılar.[8] Ancak uçuşlar başlamadı. Havalimanının Azerbaycan kontrolüne geçmesiye Dağlık Karabağ Cumhuriyeti tüm yapılarını feshesttiğini açıklamıştır.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Stepanakert Airport ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b Airport information for UB13 17 Şubat 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi from DAFIF (effective October 2006)
  2. ^ "Khojaly Airport – a danger to aviation". teas.eu. The European Azerbaijan Society. 30 Ocak 2013. 28 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2015. 
  3. ^ "BBC Azeri - Azərbaycan və bölgə - Xocalı aeroportu: ABŞ problemin diplomatik həllini tapmağa çağırır". BBC (Azerice). 4 Kasım 2012. 24 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2019. 
  4. ^ Airline and Airport Code Search 5 Ekim 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., IATA
  5. ^ Airline and Airport Code Search 5 Ekim 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., IATA
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020. 
  7. ^ "Karabakh To Reopen Stepanakert Airport". Asbarez. 5 Ekim 2010. 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2010. 
  8. ^ a b c "Karabakh To Reopen Stepanakert Airport". Asbarez. 5 Ekim 2010. 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2010. 
  9. ^ a b "Nagorno-Karabakh Airport Preparing For First Flights In Decades". RFE/RL. 27 Ocak 2011. 30 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  10. ^ "Stepanakert airport to work after 10-year break 7 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." News.am. February 2, 2011.
  11. ^ "Nagorno-Karabakh Flights On Hold Despite Airport Reconstruction". RFE/RL. 16 Mayıs 2011. 18 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2011. 
  12. ^ a b "Stepanakert airport to start operating before September". ArmRadio. 11 Mayıs 2011. 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2011. 
  13. ^ "Construction works of Stepanakert airport underway". NEWS.am. 15 Mayıs 2011. 22 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2011. 
  14. ^ "«Հայկական ժամանակ».Ստեփանակերտի օդանավակայանը վերջապես շահագործման կհանձնվի 2 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." (Haykakan Zhamanak: Stepanakert Airport will Finally Become Operational). Yelaket Lratvakan. May 30, 2012.
  15. ^ "Stepanakert airport opening postponed for 'technical reasons'". ArmeniaNow. 6 Nisan 2011. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2011. 
  16. ^ "Nagorno-Karabakh Airport Preparing For First Flights In Decades". RFE/RL. 27 Ocak 2011. 30 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  17. ^ "Azerbaijan: Flights to Nagorno Karabakh Will Be Boarding at Gunpoint". EurasiaNet. 17 Mart 2011. 21 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2011. 
  18. ^ "Azerbaijan threatens to down Armenian flights". Hurriyet Daily News and Economic Review. 17 Mart 2011. 20 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2011. 
  19. ^ "Azerbaijan: Flights to Nagorno Karabakh Will Be Boarding at Gunpoint". EurasiaNet. 17 Mart 2011. 21 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2011. 
  20. ^ "Azerbaijan threatens to down Armenian flights". Hurriyet Daily News and Economic Review. 17 Mart 2011. 20 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2011. 
  21. ^ Ghazinyan, Aris. "Air Message: Response to threats against the new airport in Stepanakert 19 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." ArmeniaNow. March 22, 2011.
  22. ^ "Sarkisian Says He'll be 1st Passenger of the Yerevan-Stepanakert Flight". Asbarez. 31 Mart 2011. 12 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2011. 
  23. ^ "Armenian leader to defy plane attack threat". Hurriyet Daily News and Economic Review. Agence France-Presse. 31 Mart 2011. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020. 
  24. ^ "Baku Retreats From Karabakh Flight Threats 21 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." RFE/RL. April 1, 2011.
  25. ^ Foreign Press Center With Philip H. Gordon, Assistant Secretary, Bureau of European and Eurasian Affairs 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Embassy of the United States in Turkey, Tuesday, April 19, 2011
  26. ^ U.S. Department of State: threats to shoot down Karabakh-bound planes unacceptable 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., PanArmenian.Net, April 20, 2011
  27. ^ "Security issues should be resolved before opening Stepanakert Airport - Mathew Bryza 18 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." Tert.am. March 29, 2011.
  28. ^ "U.S.: Armenia, Azerbaijan 'Must Pull Out Snipers' 18 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." RFE/RL. March 19, 2011.
  29. ^ "Azerbaijan’s statements quite unacceptable, U.S. Ambassador says 1 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." News.am. March 23, 2011.
  30. ^ Rauf Orujov. State Department on Khojaly Airport: Ambassador Made Clearer Statement 31 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Zerkalo. 5 November 2012. Retrieved 26 January 2013.
  31. ^ "Turkish Foreign Minister expresses his attitude to the Armenia’s plan to build Airport in the occupied territories 25 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." APA.
  32. ^ "GUAM Secretary General Valeri Chechelashvil: "The international airport can not operate in Nagorno Karabakh"". Trend. 4 Mayıs 2011. 25 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2011. 
  33. ^ "The construction of an airport in the occupied Azerbaijani territories by Armenia". Parliamentary Assembly of the Council of Europe. 14 Nisan 2011. 15 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2011. 
  34. ^ Türkiye Ermenistan'a hava sahasını kapatacak 29 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ermenihaber.am. October 12, 2012. (Türkçe)
  35. ^ "RUSYA, HOCALI HAVALİMANI'NI AÇIYOR". avim.org.tr. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2021. 
  36. ^ "The first combined training of the Victory parade with participation of the Russian peacekeepers took place at the airfield in Stepanakert : Ministry of Defence of the Russian Federation". eng.mil.ru. Rusya Federasyonu Savunma Bakanlığı. 19 Nisan 2021. 25 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hocalı_Havalimanı&oldid=30762501" sayfasından alınmıştır