Horenli Musa
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Horenli Musa (410-490), Ermenice: Մովսես Խորենացի (mɔfˈsɛs χɔɾɛnɑˈtsʰi). Antik Çağ Ermeni tarihçisi ve Ermenistan Tarihi adlı eserin yazarı. Ermeni tarihçiliğinin babası olarak kabul edilir ve Ermeni Herodot olarak adlandırılır.[1][2] Hayatı hakkındaki bilgiler kendi eserinden ve sonraki Ermeni tarihçilerin onun hakkında yazdıklarına dayandırılır. Bunlara göre Taron bölgesinde, (Muş (il)) veya Sünik bölgesinde doğduğu tahmin ediliyor. Mesrop Maştots'ın himayesinde öğrenim gördü ve eğitimine Urfa, Kudüs ve İskenderiye'de devam etti. Sonradan Ermenistana geri dönüp piskopos oldu. Prens Sahak Bagratuni'nin isteği üzerine Ermenistan Tarihi adlı eserini yazdı. Horenli Musa'nın Ermenilerin Tarihi adlı eseri, güncel çalışmalarda Ermenilerin Tevrat'ı üst başlığıyla Tevrat ile eş değer bir düşünceyle oluşturulduğu savı üzerinden değerlendirilmektedir.[3] Ayrıca Ermeni Apostolik Kilisesi Musa'yı Kutsal Çeviricilerden biri olarak kabul eder.[4]
Eleştiri[değiştir | kaynağı değiştir]
Birçok Batılı ve Ermeni bilim adamına göre eser çok sonradan, yedinci ve dokuzuncu asır arasında yazılmıştır. Eserin en eski el yazması ondördüncü asırdan kalmadır.[5] Bazı bilim adamları ise eserin 5. asırda yazıldığını savunurlar. Yine bazılarına göre Horenli Musa'nın tarihsel varlığı hakkında şüpheler vardır. Ermeni edebiyatında onuncu asırdan önce Musa adlı bir tarihçi bulunmamaktadır. Nitekim Gürcü tarihçi ve din adamı Miheil Tamaraşvili de Movses Horenatsi'nin tarihi bilgilerine kaynak kişi olarak gösterdiği Süryani Mar Abbas Katina'nın kendisi tarafından uydurulmuş bir isim olduğunu, özellike Gürcüler hakkında yazdıklarının gerçeklikle bağdaşmadığını belirtmiştir.[6]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ To Hellēnikon: Byzantinoslavica, Armeniaca, Islamica, the Balkans and modern Greece. Jelisaveta S. Allen, John Springer Langdon - 1993 - p. 112
- ^ Chahin, Mack. The Kingdom of Armenia: A History. London: RoutledgeCurzon, 2001, p. 181 ISBN 0-7007-1452-9.
- ^ Cinemre, T. İlhami, (2014). Moses Khorenatsi ve Ermenilerin Milletleşme Sürecinde Mitolojik Derinlik, Yeni Türkiye Ermeni Meselesi Özel Sayısı, vol.1 (60), s. 220.
- ^ (Ermenice) Traina, Giusto. "Մովսես Խորենացու «Դասական» Ավանդության Հայոց Պատմության Ա գրքի 5-րդ գլուխին մեջ" ("The 'Classical' Tradition of Movses Khorenatsi in Chapter 5 of Book I in the History of Armenians"). Patma-Banasirakan Handes 134 (1992), pp. 28-32.
- ^ Hacikyan et al. Heritage of Armenian Literature, pp. 309-310; Cinemre, T. İlhami, (2014). Moses Khorenatsi ve Ermenilerin Milletleşme Sürecinde Mitolojik Derinlik, Yeni Türkiye Ermeni Meselesi Özel Sayısı, vol.1 (60), s. 215.
- ^ Mikel Tamaraşvili, "პასუხად სომხის მწერლებს, რომელნიც უარჰყოფენ ქართველ კათოლიკობას", Tiflis, 1904, s. 90.
