Junius Richard Jayewardene

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Ekselansları
Junius Richard Jayewardene
2. Sri Lanka Başkanı
Görev süresi
4 Şubat 1978 - 2 Ocak 1989
Başbakan Ranasingha Premadasa
Yerine geldiği William Gopallawa
Yerine gelen Ranasinghe Premadasa
Görev süresi
23 Haziran 1977 - 4 Şubat 1978
Başkan William Gopallawa
Yerine geldiği Sirimavo Ratwatte Dias Bandaranaike
Yerine gelen Ranasinghe Premadasa
6. Ana Muhalefet Lideri
Görev süresi
7 Haziran 1970 - 18 Mayıs 1977
Başbakan Sirimavo Bandaranaike
Yerine geldiği Sirimavo Bandaranaike
Yerine gelen A. Amirthalingam
6. Bağlantısızlar Hareketi Genel Sekreteri
Görev süresi
4 Şubat 1978 - 9 Eylül 1979
Yerine geldiği William Gopallawa
Yerine gelen Fidel Castro
Maliye Bakanı
Görev süresi
24 Nisan 1960 - 20 Temmuz 1960
Başbakan Dudley Senanayake
Yerine geldiği Oliver Ernest Goonetilleke
Yerine gelen Stanley de Zoysa
Görev süresi
26 Eylül 1947 - 13 Ekim 1953
Başbakan Don Stephen Senanayake
Dudley Senanayake
Yerine gelen Oliver Ernest Goonetilleke
Batı Kolombo Parlamento Üyesi
Görev süresi
4 Ağustos 1977 - 4 Şubat 1978
Yerine geldiği Makam oluşturuldu
Yerine gelen Anura Bastian
Seçim bölgesi Batı Kolombo
Güney Kolombo Parlamento Üyesi
Görev süresi
5 Ağustos 1960 - 18 Mayıs 1977
Yerine geldiği Edmund Samarawickrema
Yerine gelen Makam kaldırıldı
Seçim bölgesi Güney Kolombo
Seylan Parlamentosu Üyesi
Görev süresi
30 Mart 1960 - 23 Nisan 1960
Yerine geldiği R.G. Senanayake
Yerine gelen R.S. Perera
Seçim bölgesi Kelaniya
Görev süresi
14 Ekim 1947 - 18 Şubat 1956
Yerine geldiği Makam oluşturuldu
Yerine gelen R.G. Senanayake
Kişisel bilgiler
Doğum Junius Richard Jayewardene
17 Eylül 1906(1906-09-17)
kolombo, İngiliz Seylan
Ölüm 1 Kasım 1996 (90 yaşında)
Kolombo, Sri Lanka
Milliyeti Sri Lankalı
Partisi Birleşik Ulusal Parti
Evlilik(ler) Elina Jayewardene
(1935–1996)
Çocuk(lar) Ravi Jayewardene (Oğlu)
Ebeveyn(ler) Eugene Wilfred Jayewardene (babası), Agnes Helen Wijewardene (annesi)
Yaşadığı yer Braemar
Bitirdiği okul Kolombo Hukuk Koleji,
Kolombo Kolej Üniversitesi,
Kolombo Kraliyet Koleji,
Kolombo Bishop Koleji
Mesleği Avukat
İmzası

Junius Richard Jayewardene (17 Eylül 1906-1 Kasım 1996), Sri Lanka'da yaygın olarak JR olarak da bahsedilir, 1977'den 1989'a kadar Sri Lanka'nın lideriydi. 1977'den 1978'e kadar Başbakan olarak ve 1978'den 1989'a kadar Sri Lanka'nın Başkanı olarak görev yaptı. Bağımsızlığı takip eden yıllarda çeşitli kabine pozisyonlarında görev yapan Seylan'daki (şimdiki Sri Lanka) milliyetçi hareketin lideriydi. Birleşik Ulusal Parti'nin uzun süredir bir üyesi olarak 1977'de ezici bir zafere öncülük etti ve anayasanın değiştirilmesinden ülkenin ilk başkanı olana dek altı ay boyunca Başbakan olarak görev yaptı.[1]

Sri Lanka tarihinin tartışmalı bir kişiliğidir. 1978'de uygulamaya koyduğu açık ekonomik sistem, ülkeyi önceki kapalı ekonomi politikalarının soktuğu kargaşadan çıkarırken bir taraftan da 1983 Kara Temmuz isyanlarına gösterdiği tepkiden dolayı Sri Lanka İç Savaşı'nın başlamasına katkıda bulunduğu söylenir.

Erken yaşam ve evliliği[değiştir | kaynağı değiştir]

JR, ebeveynleri ve kardeşleriyle birlikte.

Çocukluğu[değiştir | kaynağı değiştir]

Colombo'da hukuk mesleği ile güçlü bir ilişkisi olan Seylanlı önemli bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Jayewardene, Tanınmış bir avukat olan Yargıç Eugene Wilfred Jayewardene KC ve zengin bir kereste tüccarı olan Muhandiram Tudugalage Don Philip Wijewardena'nın kızı Agnes Helen Don Philip Wijewardena'nın on iki çocuğunun en büyüğüydü . Ailesi içinde Dickie olarak biliniyordu. Küçük erkek kardeşleri arasında QC'den Hector Wilfred Jayewardene ve FRCP'den Rolly Jayewardene vardı. Amcaları Albay Theodore Jayewardene, Yargıç Valentine Jayewardene ve Basın Baronu DR Wijewardena idi. İngiliz bir dadı tarafından büyütüldü[2] ve ilk eğitimini Colombo'daki Bishop's Kolejinde aldı.

Eğitim ve erken kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Jayewardene, orta öğretimi için Colombo'daki Kraliyet Kolejine kabul edildi. Orada eğitim gördüğü sürede sporda başarılı oldu, kolej kriket takımında oynadı ve 1925'te Royal-Thomian serisinde çıkış yaptı; 1924'te yıllık "Royal-Trinity Karşılaşmasında" (daha sonra Bradby Shield Karşılaşması olarak anılan) ragbi takımının kaptanlığını yaptı; 1924'te futbol takımının kaptan yardımcısıydı; ve spor renkleri kazanan boks takımının bir üyesiydi. Kıdemli bir Harbiyeli idi; Kaptan, Münazara Ekibi; Editör, College Magazine; 1921'de Royal College Social Services League'de birinci Sekreter ve 1925'te baş kişi oldu. Daha sonraki yaşamında, Sri Lanka'da Kriket Kontrol Kurulu başkanı olarak; Sinhala Spor Kulübü Başkanı; ve Royal College Union Sekreteri olarak görev yaptı.[3]

Jayewardene, aile geleneğini izleyerek 1926'da Colombo Üniversite Kolejine girdi ve iki yıl boyunca İngilizce, Latince, Mantık ve Ekonomi okuyarak Avukatlık kursuna devam etti ve ardından 1928'de Seylan Hukuk Fakültesine girdi. Yakın zamanda Seylan'a dönen Bandaranaike'nin yardımıyla Oxford Birliği fikrinden esinlenerek Kolej Birliği'ni kurdu. Seylan Hukuk Kolejindeyken 1929'da Hector Jayewardene Altın Madalyası ve Walter Pereira Ödülü'nü kazandı. Bu süre zarfında babasının Özel Sekreteri olarak çalıştı, daha sonra Seylan Yüksek Mahkemesi Puisne Yargıcı olarak görev yaptı ve Temmuz 1929'da, üç kişi ile beraber daha sonra adını Priya Sangamaya olarak değiştirecekleri The Honorable Society of Pushcannons dedikleri bir yemek kulübü oluşturdu. 1931'de avukatlık sınavlarını geçerek gayri resmi baroda avukatlık mesleğine başladı.

Evliliği[değiştir | kaynağı değiştir]

28 Şubat 1935'te daha sonraları başarılı bir işadamı olacak halk noteri Gilbert Leonard Rupasinghe ve Nancy Margaret Suriyabandara'nın tek kızı Miss Elina Bandara Rupasinghe ile evlendi. Tek çocukları olan Ravindra "Ravi" Vimal Jayewardene'de evliliklerinin sonraki yılında doğdu. Başlarda Jayewardene'nin ailesinin Vaijantha'daki evlerinde kalıyorlarken 1938'te Braemar'da kendi evlerine yerleştiler ve hayatlarının kalanını burada geçirdiler.[4]

Erken siyasi kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Seylan Bakanları'nın ilk kabinesi

Jayewardene öğrencilik yıllarında politikayla çok ilgilendi ve bu süreçte güçlü milliyetçi görüşlerle yakınlaştı ve Anglikanizm'den Budizm'e geçti.[5][6]

Jayewardene avukatlığı uzun sürmedi. 1943'te Seylan'daki (1972'den itibaren Sri Lanka olarak anılan) milliyetçi hareketin organize olmasını sağlayacak Seylan Ulusal Kongresi'nin (SUK) aktivisti olmak için avukatlığı bıraktı.[7] Daha sonra 1939'da Dudley Senanayake ile birlikte kongrenin eş-sekreteri oldu ve 1940'ta Colombo Belediye Konseyi'ne seçildi.

Danıştay[değiştir | kaynağı değiştir]

Görevdeki Jayatilaka'nın istifasının ardından Kelaniya ara seçimini kazanarak 1943'te sömürge yasama organı olan Devlet Konseyi'ne seçildi. Zaferini, rakibi olan milliyetçi Perera'ya karşı Hristiyanlık karşıtı bir kampanya kullanmasına borçludur.[8] II.Dünya Savaşı sırasında Jayewardene, diğer milliyetçilerle birlikte Japonlarla temasa geçti ve İngilizleri adadan sürmek için bir isyan hakkında görüştü. 1944'te Jayewardene, Danıştay'da tek başına Seylancanın resmi dil olarak İngilizcenin yerini alması gerektiğine dair bir önerge sundu.[9]

Seylan'ın ilk Maliye Bakanlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

1946'da kurulan Birleşik Ulusal Parti'ye kurucu üye olarak katıldıktan sonra 1. parlamento seçimlerinde Kelaniya seçmenleri arasından yeniden seçildi ve 1947'de Senanayake tarafından adanın ilk Kabinesinde Maliye Bakanı olarak atandı. Bağımsızlık sonrası reformları başlatarak Amerikalı iktisatçı John Exter'in rehberliğinde Seylan Merkez Bankası'nın kurulmasına vesile oldu. 1951'de Jayewardene, Sir Edwin Wijeyeratne başkanlığındaki Sri Lanka için bir Ulusal Marş seçme komitesinin bir üyesiydi. Ertesi yıl Seylan'da Kriket Kontrol Kurulu Başkanı seçildi. San Francisco Konferansı'nda Japonya'nın dünya topluluğuna yeniden kabul edilmesinde önemli bir rol oynadı.[10] Jayewardene, özellikle pirinç sübvansiyonları için artan hükûmet harcamalarıyla karşı karşıya kaldığı için bütçeyi dengelemek adına mücadele etti. 1952 milletvekili seçimlerinde yeniden seçildi ve maliye bakanı olarak kaldı.

Tarım ve Gıda Bakanlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

1953'te pek çok yoksul insanın hayatta kalmak için bağımlı olduğu sübvansiyonları kesme önerisi, şiddetli muhalefeti ve 1953 Hartal kampanyasını kışkırttı ve bunların sonucunda iptal edilmek zorunda kaldı. 1953 Hartal'dan sonra Başbakan Dudley Senanayake'nin istifasının ardından, yeni Başbakan Sir John Kotelawala, Jayewardene'yi Tarım ve Gıda Bakanı ve Meclis Başkanı olarak atadı.

Yenilgi ve Muhalefet[değiştir | kaynağı değiştir]

Başbakan Sir John Kotelawala, Birleşik Ulusal Parti'nin seçimi kazanacağından emin olarak 1956'da erken seçim çağrısında bulundu. 1956 parlamento seçimleri, Birleşik Ulusal Parti'nin Bandaranaike liderlik ettiği sosyalist ve milliyetçi koalisyonun yönettiği Sri Lanka Özgürlük Partisi karşısında ezici bir yenilgiye uğramasıyla sonuçlandı. Jayewardene, Kelaniya'daki parlamento koltuğunu, Senanayake'yi partiden atmaya zorladıktan sonra hem kendi seçim bölgesi Dambadeniya'ya hem de Jayewardene'nin Kelaniya seçim bölgesine itiraz eden Senanayake'ye kaybetti.

Parlamentodaki koltuğunu kaybeden Jayewardene, partiyi milliyetçiliği kabul etmeye ve adanın azınlıklarının şiddetle karşı çıktığı Yalnızca Sinhala Yasasını onaylamaya zorladı. Bandaranaike, 1957'de azınlıkların önde gelen sorunlarını çözmek için Chelvanayagam ile bir anlaşmaya vardığında Jayawardene ona karşı bir "Kandy Yürüyüşü" düzenledi ancak Imbulgoda Bandaranayake'de durduruldu.[8] BUP'nin resmi organı Siyarata, hemen hemen her satırında Tamilleri öldürmeyi öğütleyen bir şiir de dahil olmak üzere birkaç Tamil karşıtı makale yayınladı.[11] 1960'lar boyunca Jayewardene, parti lideri Dudley Senanayake ile bu konuda anlaşmazlığa düştü. Jayewardene, etnik azınlıkların desteğini kaybetmek anlamına gelse bile BUP'nin etnik kartı oynamaya istekli olması gerektiğini hissetti.

Maliye Bakanlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Jayewardene, Mart 1960 parlamento seçimlerinde küçük bir galibiyet elde eden ve Dudley Senanayake yönetiminde bir hükûmet kuran Birleşik Ulusal Parti'nin Başkan Yardımcısı ve Baş Organizatörü oldu. Kelaniya seçmenlerinden bir kez daha parlamentoya seçilen Jayewardene, bir kez daha Maliye Bakanı olarak atandı. Hükûmet sadece üç ay var olabildi ve Temmuz 1960 parlamento seçimlerini Bandaranayake'nin dul eşinin önderlik ettiği yeni bir koalisyona kaybetti. Jayewardene, Colombo Güney seçmenlerinden seçilen muhalefette parlamentoda kaldı.

Başbakanlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

1970'lerde JR Jayewardene.

Birleşik Ulusal Parti, 1965'teki seçimi kazandı ve CP de Silva liderliğindeki Sri Lanka Özgürlük Sosyalist Partisi ile koalisyon hükümeti kurdu. Jayewardene, Colombo Güney seçmenlerinden tartışmasız yeniden seçildi ve Baş Hükümet Kamçısı olarak atandı. Senanayake, Jayewardene'i kabinesine Devlet Bakanı, Savunma ve Dışişleri Bakanı Parlamento Sekreteri olarak atadı. Böylece fiilen başbakan yardımcısı oldu.

Birleşik Ulusal Parti 1965'te iktidara gelene ve konu Jayewardene'nin ilgi alanına girene kadar hiçbir hükûmet turizm endüstrisinin ekonomik olarak uygulanabilir bir girişim olarak geliştirilmesini ciddi olarak düşünmemişti. Jayewardene, turizmi döviz kazandırabilen, kitlesel istihdam yolları sağlayabilen ve küresel olarak yüksek istihdam potansiyeline sahip bir işgücü yaratan büyük bir endüstri olarak gördü. Bu endüstriyi sağlam bir temele oturtmaya kararlıydı ve ona 'kavramsal bir temel ve kurumsal destek' sağlıyordu. Bu durum geçmişte liderler tarafından dışlanan, tatmin edici bir geri dönüşü olmayan projelere yatırım yapmak için teşvik eksikliği nedeniyle engellenen yatırımcılar tarafından göz ardı edilen bir sektöre dinamizm ve tutarlılık getirmek için gerekliydi. Jayewardene, hükûmetin bu güvenceyi vermesinin gerekli olduğunu düşündü ve bu amaçla 1966 tarihli 10 sayılı Seylan Turist Kurulu Yasasını ve ardından 1966 tarihli 14 sayılı Ceylon Hotels Corporation Yasasını masaya yatırdı. Şu anda Sri Lanka'daki turizm endüstrisi, neredeyse tüm şehirlerdeki turistik tatil köyleri ve tropik iklimlerin ve güzel kumsalların tadını çıkaran yıllık 500.000 turist cirosu ile önemli bir döviz kazandırıcıdır.[12][13]

Muhalefet Liderliği[değiştir | kaynağı değiştir]

1970 genel seçimlerinde, SLFP ve onun yeni kurulan sol partiler koalisyonu parlamentodaki sandalyelerin neredeyse 2/3'ünü kazandığında BUP büyük bir yenilgiye uğradı. Bir kez daha parlamentoya seçilen Jayewardene, Dudley Senanayake'nin sağlık durumunun kötü olması nedeniyle muhalefet lideri ve BUP'nin fiili lideri olarak görevi devraldı. 1973'te Senanayake'nin ölümünden sonra Jayewardene, BUP lideri olarak onun yerini aldı. 1971 JVP Ayaklanması sırasında (oğlunun polis tarafından herhangi bir suçlama olmaksızın tutuklanmasına rağmen) ve 1972'de Seylan'ı bir cumhuriyet ilan eden yeni anayasa yürürlüğe sokmasına karşın SLFP hükûmetine tam desteğini verdi. Ancak kısa vadeli ve uzun vadede ülke ekonomisine zarar verdiğini düşündüğü birçok hamlede hükûmete karşı çıktı. Bunlar arasında, kapalı ekonomiye uyum sağlanması ve birçok özel işletme ve arazinin kamulaştırılması da vardı. 1976'da hükûmetin parlamentodaki büyük çoğunluğunu, genel seçim veya referandum talep etmeden altı yıllık görev süresinin sonunda hükûmetin süresini iki yıl daha uzatmak için kullandığını protesto etmek için parlamentodaki koltuğundan istifa etti.

1977'de Jayewardene kabinesinin bakanlar kurulu.

SLFP hükûmetine karşı büyüyen öfkeden yararlanan Jayewardene, UNP'yi 1977 seçimlerinde ezici bir zafere götürdü. UNP, parlamentodaki sandalyelerin altıda beşini şaşırtıcı bir şekilde kazandı - postadan ilk geçen sistem tarafından büyütülen bir toplam ve demokratik bir seçim için şimdiye kadar kaydedilen en orantısız zaferlerden biri. Colombo Batı Seçim Bölgesi'nden parlamentoya seçilen Jayewardene, başbakan oldu ve yeni bir hükümet kurdu.

Başkanlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kısa bir süre sonra 1972 anayasasını değiştirerek başkanlığı bir yürütme görevi haline getirdi. Değişikliğin hükümleri, görevdeki başbakanı otomatik olarak başkan yaptı ve 4 Şubat 1978'de başkan olarak yemin etti. 31 Ağustos 1978'de, aynı yılın 7 Eylül'ünde yürürlüğe giren ve başkana kapsamlı - ve bazı eleştirmenlere göre neredeyse diktatörce - yetkiler veren yeni bir anayasayı kabul etti. Yasama başkentini Colombo'dan Sri Jayawardanapura Kotte'ye taşıdı. Muhtemelen SLFP başkan adayı Sirimavo Bandaranaike, 1976'daki parlamento süresini uzatma kararına dayanarak yurttaşlık haklarından mahrum bırakılmış ve altı yıl boyunca göreve aday olması yasaklanmıştı. Bu durum SLFP'nin 1982 seçimlerinde kendisine karşı güçlü bir aday çıkaramamasını sağladı ve zafere giden yolu açık bıraktı. Bu seçim, başkana ilk görev süresinin sona ermesinden sonra herhangi bir zamanda Başkanlık Seçimi yapma yetkisi veren anayasanın 3. değişikliği kapsamında yapıldı. 1983 parlamento seçimlerini iptal etmek ve 1977 parlamentosunun 1989'a kadar devam etmesine izin vermek için bir referandum düzenledi. Ayrıca, ayrılıkçılığı destekleyen herhangi bir milletvekilinin Meclis'e girmesini yasaklayan bir anayasa değişikliğini de kabul etti; bu olay ana muhalefet partisi Tamil Birleşik Kurtuluş Cephesini etkili bir şekilde ortadan kaldırdı.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Önceki politikalar ekonomik durgunluğa yol açtığı için ekonomi politikasında tam bir dönüş oldu. Ağır şekilde devlet kontrolündeki ekonomiyi, birçok kişinin müteakip ekonomik büyümeye itibar ettiği piyasa güçlerine açtı. Ekonomiyi açık hale getirdi ve özel sektör liderliğindeki kalkınmayı vurgulayan daha liberal ekonomik politikalar getirdi. Daha önceki ithal ikameci politikalardan ihracata dayalı büyümeyi teşvik etmek amacıyla yabancı ve yerel yatırıma elverişli bir ortam yaratmak için politikaları değiştirdi. İhracata yönelik işletmeleri kolaylaştırmak ve İhracat İşleme Bölgelerini yönetmek için Büyük Kolombo Ekonomik Komisyonu kuruldu. Gıda sübvansiyonları kısıtlandı ve yoksullara uzatılan bir Gıda Kuponları Programı aracılığıyla düzenlendi. Pirinç tayınlama sistemi kaldırıldı. Taban Fiyat Programı ve Gübre Teşvik Programı geri çekildi. Ücretsiz okul kitapları ve Mahapola Burs Programı gibi yeni sosyal yardım programları tanıtıldı. Kırsal kredi programı, Yeni Kapsamlı Kırsal Kredi Programının, küçük çiftçilere ve serbest meslek sahiplerine yönelik birkaç başka orta ve uzun vadeli kredi planının uygulamaya konmasıyla genişletildi.[14]

Ayrıca büyük ölçekli altyapı geliştirme projeleri başlattı. Kentsel ve kırsal alanlardaki konut sıkıntısını gidermek için kapsamlı bir konut geliştirme programı başlattı. Hızlandırılmış Mahaweli Programı yeni rezervuarlar ve Kotmale, Victoria, Randenigala, Rantembe ve Ulhitiya gibi büyük hidroelektrik projeleri inşa etti. Suyu kurak bölgelere yönlendirmek için birkaç Trans Havza Kanalı da inşa etti.[14]

Koruma[değiştir | kaynağı değiştir]

Yönetimi birkaç vahşi yaşamı koruma girişimi başlattı. Bu girişim 1978'de Dünya Biyosfer Rezervi ve 1988'de Dünya Mirası Alanı olarak belirlenen Sinharaja Orman Rezervi gibi yağmur ormanlarında ticari ağaç kesiminin durdurulmasını da içeriyordu.

Tamil militanlığı ve İç Savaş[değiştir | kaynağı değiştir]

Jayewardene, 1970'lerin ortalarından beri aktif olan Tamil militan gruplarının artan faaliyetlerini bastırmak için harekete geçti. 1979'da Terörizmi Önleme Yasası'nı kabul ederek polise tutuklama ve gözaltına alma konusunda geniş yetkiler verdi. Bu durum sadece etnik gerilimleri tırmandırdı. Jayewardene, militanlarla başa çıkmak için ezici bir güce ihtiyacı olduğunu belirtti. 1977 isyanlarından sonra hükûmet Tamillere bir taviz verdi; birçok Tamil gencini militanlığa iten üniversiteye kabul için standartlaştırma politikasını kaldırdı. İmtiyaz, militanlar tarafından çok az ve çok geç olarak görüldü. Şiddetli saldırılar devam etti ve Four Four Bravo'nun Kara Temmuz isyanlarına yol açan pusuya düşmesiyle sonuçlandı. Kara Temmuz isyanları, militan grupların saflarının büyümesiyle militanlığı bir iç savaşa dönüştürdü. 1987'ye gelindiğinde TİKK, Tamil militan gruplarının baskın gücü olarak ortaya çıktı ve Jaffna Yarımadası'nı serbestçe ele geçirerek o bölgedeki hükûmet faaliyetlerini sınırladı. Jayewardene'nin yönetimi, TİKK liderliğini ortadan kaldırmak için Kurtuluş Operasyonu kod adlı büyük bir askeri operasyonla karşılık verdi. Jayewardene, Poomalai Operasyonu'nu da yürüttükten sonra Hindistan'dan gelen baskının çatışmaya uzlaşmalı bir çözüm getirmeye zorlamasının ardından saldırıyı durdurmak zorunda kaldı. Jayewardene ve Hindistan Başbakanı Rajiv Gandhi, yetkilerin Tamil ağırlıklı bölgelere devredilmesini, kuzeyde bir Hint barış gücünün kurulmasını ve TİKK'nin terhis edilmesini sağlayan Hint-Sri Lanka Anlaşmasını imzaladı.

TİKK, özerk bir devlet bile olamadığı için anlaşmayı reddetti. Hindistan tarafından önerilen eyalet meclislerinin, Tamil eyaletlerindeki gelir, polislik veya hükûmet destekli Sinhala yerleşimlerini kontrol etme yetkileri yoktu. Sinhala milliyetçileri, Sri Lanka topraklarında yabancı birliklerin hem yetki devrine hem de varlığına öfkelendiler. Jayewardene'nin anlaşmayı imzalaması sonucunda 1987'de suikast girişimi gerçekleşti. Genç ve yoksun bırakılan Sinhalalılar kısa süre sonra Janatha Vimukthi Peramuna (JVP) tarafından organize edilen ve sonunda 1989'da hükûmet tarafından bastırılan bir isyan çıkardı.

Dış politika[değiştir | kaynağı değiştir]

Jayewardene, Amerikan Başkanı Ronald Reagan ve Amerikan halkına bir yavru fil sunarken, 1984

Selefi Sirimavo Bandaranaike'nin aksine, Jayewardena'nın dış politikası Hindistan'ı üzecek kadar Amerikan politikalarıyla uyumluydu (bu durum ona 'Yankie Dickie' takma adını kazandırdı). Jayewardena'nın başkanlığa yükselişinden önce Sri Lanka'nın kapıları komşu Hindistan'a sonuna kadar açıktı. Jayewardena'nın ofisteki görev süresince Sri Lanka kapılarını birkaç kez Hindistan ile sınırladı; bir kez bir Amerikan şirketinin ihalesine, bir Hintli şirketin ihalesinden daha çok önem verildi.

Başkanlık sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Jayewardene, 82 yaşında cumhurbaşkanı olarak ikinci döneminin ardından 1989'da siyasetten emekli oldu ve halefi Ranasinghe Premadasa, 2 Ocak 1989'da resmen göreve başladı. 1993'te Premadasa'nın öldürülmesinden sonra bile emekliliği sırasında siyasete tekrar girmedi.[15]

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Jayewardene, 1 Kasım 1996'da 90 yaşında Kolombo'daki bir hastanede kolon kanserinden öldü.[16]

Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]

Başkan JR Jayewardene ve Diyawadana Nilame Dr. Nissanka Wijeyeratne, Raja (fil) ile birlikte

Ekonomik cephede, Jayewardene'nin mirası kesinlikle olumluydu.[14] Onun ekonomi politikaları genellikle Sri Lanka ekonomisini yıkımdan kurtarmakla tanınır.[17] Bağımsızlıktan sonraki otuz yıl boyunca Sri Lanka, yavaş büyüme ve yüksek işsizlikle başarısız mücadeleler etti. Jayewardene, ülkeyi kapsamlı yabancı yatırımlara açarak, fiyat kontrollerini kaldırarak ve (önceki yönetimin politikaları nedeniyle ağır bir darbe almış olan) özel girişimi teşvik ederek adanın iç savaşa rağmen sağlıklı büyümesini sürdürmesini sağladı. The New York Times'tan William K. Steven, "Başkan Jayawardene'nin ekonomi politikaları, ekonomiyi kıtlıktan bolluğa dönüştürmekle tanınıyordu."[17][18]

Etnik sorunda, Jayewardene'nin mirası keskin bir şekilde bölücüydü. Göreve geldiğinde ülkede etnik gerilimler vardı ancak açıkça değişken değildi. Ancak iki etnik grup arasındaki ilişkiler, onun yönetimi sırasında büyük ölçüde kötüleşti ve bu gerilimlere ve çatışma belirtilerine tepkisi ağır bir şekilde eleştirildi.[2][19] Başkan Jayewardene, Sinhalalılar ve Tamiller arasındaki bu farklılıkları "aşılamaz bir boşluk" olarak gördü.[18] Jayewardene, 11 Temmuz 1983'te Daily Telegraph'a verdiği bir röportajda yaygın anti-Tamil duyguları besleyen Sinhalalılar için "Gerçekten, Tamilleri aç bırakırsam Sinhala halkı mutlu olacak" dedi.[18][20][21][22][23]

1951'de San Francisco'daki Barış Konferansı'nda savaş sonrası Japonya ile barış ve uzlaşma çağrısı nedeniyle Japonya'da büyük saygı gören Jayewardene'nin onuruna Japonya'nın Kanagawa Eyaletindeki Kamakura Tapınağı'na bir heykeli dikildi.[24]

JR Jayewardene Merkezi[değiştir | kaynağı değiştir]

JR Jayewardene Merkezi, 1988 tarih ve 77 sayılı JR Jayewardene Merkezi Yasası ile JR Jayewardene Dharmapala Mawatha'daki çocukluk evinde Parlamento tarafından kurulmuştur. JR Jayewardene'nin kişisel kütüphanesi ve belgelerinin yanı sıra Cumhurbaşkanlığı Sekreterliği'nden gelen belgeler, kayıtlar ve cumhurbaşkanı olarak görev yaptığı süre boyunca aldığı hediyeler de bulundurduğu için bir arşiv olarak görev yapıyor.

Daha fazla[değiştir | kaynağı değiştir]

  • De Silva, KM, & Wriggins, WH (1988), Sri Lanka'dan JR Jayewardene: politik bir biyografi, Hawaii Üniversitesi Yayınları0-8248-1183-6
  • Jayewardene, JR (1988), Barış arayışım: uluslararası ilişkiler üzerine bir dizi konuşma,OCLC 20515117
  • Dissanayaka, TDSA (1977), Sri Lanka'dan JR Jayewardene: Başbakanın 1977'de UNP'yi nasıl zafere taşıdığının iç hikayesi, Swastika PressOCLC 4497112

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "J.R. Jayewardene". BRITANNICA-Online. 23 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2023. 
  2. ^ a b Crossette, Barbara (2 Kasım 1996). "J. R. Jayewardene of Sri Lanka Dies at 90; Modernized Nation He Led for 11 Years". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 14 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2019. 
  3. ^ JR's 10th death anniversary today
  4. ^ "India may train Sri Lankan troops". 26 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2019. 
  5. ^ de Silva, K. M. (1988). J.R. Jayewardene of Sri Lanka. Honolulu, HI: University of Hawaii Press. s. 133. ISBN 0-8248-1183-6. 
  6. ^ J.R. Jayewardene of Sri Lanka: 1906-1956. University of Hawaii Press. 1988. ISBN 9780824811839. Erişim tarihi: 29 Haziran 2020. 
  7. ^ "J.R. Jayewardene | president of Sri Lanka". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 29 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2020. 
  8. ^ a b "JRJ: Farsighted statesman?". 29 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "Mr.J.R.Jayawardene on 'Sinhala Only and Tamil Also' in the Ceylon State Council". 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2023. 
  10. ^ "Sri Lanka's Role in Japanese Peace Treaty 1952: In Retrospect". 27 Nisan 2015. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2023. 
  11. ^ "State of Emergency" (PDF). 5 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ocak 2023. 
  12. ^ "DIED JUNIUS RICHARD JAYEWARDENE". Asia Week. 15 Kasım 1996. 10 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "Political forces - The constitution remains controversial". The Economist. 16 Ağustos 2006. 10 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2023. 
  14. ^ a b c "President Junius R. Jayawardena (1978-1988)". www.globalsecurity.org. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2015. 
  15. ^ "Election heat and 'Yahapalana' antics". 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2019. 
  16. ^ "Junius Jayewardene Dies". The Washington Post. 28 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021. 
  17. ^ a b Stevens (20 Ekim 1982). "ELECTION IN SRI LANKA CAPITALISM VERSUS SOCIALISM". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 21 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2021. 
  18. ^ a b c Stevens, William K. (22 Nisan 1984). "RECENT FIGHTING IN SRI LANKA DIMS HOPES FOR ETHNIC PEACE". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2021. 
  19. ^ "Obituary : J. R. Jayawardene". The Independent (İngilizce). 18 Eylül 2011. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2021. 
  20. ^ "The Politics of Represenatations of Mass Atrocity in Sri Lanka and Human Rights Discourse: Challenge to Justice and Recovery". Loss and Hope: Global, Interreligious and Interdisciplinary Perspectives. London, U.K.: Bloomsbury Publishing. 2014. s. 30. ISBN 978-1-4725-2907-7. 
  21. ^ Genocide & Persecution: Sri Lanka. Farmington Hills, U.S.A.: Greenhaven Press. 2014. s. 126. ISBN 9780737770162. 
  22. ^ Redefining Genocide: Settler Colonialism, Social Death and Ecocide. London, U.K.: Zed Books. 2016. ISBN 9781783601707. 
  23. ^ Government and Politics in Sri Lanka: Biopolitics and Security. London, U.K.: Routledge. 2017. s. 62. ISBN 978-1-315-26571-1. 
  24. ^ "A visionary strategist". 23 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2023. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Junius_Richard_Jayewardene&oldid=30496906" sayfasından alınmıştır