Küresel gözetleme

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Makale serilerinden
İfşalar
Programlar ve yazılımlar
Ajanslar
Kişiler
Mekanlar
Hukuk
Kavramlar
İlişkili konular

Küresel kitle gözetimi, ulusal sınırlar boyunca tüm nüfusun kitlesel gözetimini ifade eder.[1]

Kökleri, UKUSA Anlaşmasının Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından ortaklaşa kabul edildiği ve daha sonra mevcut Beş Göz İttifakını oluşturmak için Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda'nın katıldığı 20. yüzyılın ortalarına kadar takip edilebilir.[2] İttifak, birkaç "üçüncü taraf" ülke ile işbirliği düzenlemeleri geliştirdi. Sonunda, bu kod adı ECHELON (1971) olan küresel bir gözetim ağının kurulmasıyla sonuçlandı.[3][4]

Bununla birlikte, Edward Snowden'ın küresel gözetim açıklamaları 'Dijital Çağ'da mahremiyet hakkı' tartışmasını tetikleyene kadar, varlığı hükûmetler ve ana akım medya tarafından geniş çapta kabul edilmedi.[5][6]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Küresel gözetlemenin kökenleri, UKUSA Anlaşmasının Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından 1940'ların sonlarına doğru ortaklaşa kabul edilmesine kadar uzanır ve bu anlaşma sonunda 1971'de "ECHELON" isimli küresel gözetim ağı kurulmuştur.[3][4]

1970 Watergate olayı ve Senatör Frank Church önderliğinde yürütülen bir soruşturma sonrasında,[7] NSA'nın İngiliz GCHQ ile işbirliği yaparak, Jane Fonda ve Dr. Benjamin Spock gibi önde gelen Vietnam Savaşı karşıtı liderlerin uluslararası iletişimlerini rutin olarak dinlediği ortaya çıktı.[8] Daha sonraki süreçte, Avrupa Parlamentosu tarafından sürdürülen uzun bir soruşturma sonrasında, 1999 yılında "Gözetim Teknolojisinin Geliştirilmesi ve Ekonomik Bilginin Kötüye Kullanılması Riski" başlıklı bir raporda NSA'nın ekonomik casusluktaki rolü vurgulandı.

Bununla birlikte, NSA'nın hem ulusal hem de uluslararası casusluğunun kapsamını ilk kez ortaya çıkaran, Haziran 2013'te dahili NSA belgelerinin bir dizi ayrıntılı ifşasıydı. Bunların çoğu eski bir NSA çalışanı olan Edward Snowden tarafından sızdırıldı. Yine de, PRISM, XKeyscore ve Tempora gibi küresel gözetim programlarından bazıları, binlerce belgenin 2013 sürümünde referans olarak alınmıştır.[9] Batı Müttefikleri ve NATO üyesi devletler de dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki birçok ülke, Avustralya, Kanada, Yeni Zelanda, Birleşik Krallık ve ABD'nin "Beş Göz İttifakı" tarafından hedef alındı.[10] NSA direktörü Keith B. Alexander tarafından 26 Eylül 2013 tarihinde açıklandığı üzere, NSA tüm Amerikan vatandaşlarının tüm telefon kayıtlarını toplayıp saklar.[11] Verilerin çoğu, The Wall Street Journal gazetesinin kaynağına göre, "casus teşkilatının gözetim gücünün sembolü" olarak anılan 1,5 milyar ABD Doları değerindeki bir mega proje olan Utah Veri Merkezi gibi büyük depolama tesislerinde saklanıyor.[12]

6 Haziran 2013'te The Guardian gazetesi, henüz bilinmeyen bir Amerikalı ihbarcının bir dizi ifşasını yayınlamaya başladı. Birkaç gün sonra eski CIA ve eski NSA sözleşmeli sistem analisti Edward Snowden olduğu ortaya çıktı. Snowden, iki gazeteci Glenn Greenwald ve Laura Poitras'a bir bellek vermişti. Greenwald daha sonra belleğin, bazıları çok büyük ve ayrıntılı ve bazıları çok küçük olmak üzere 15.000-20.000 belge içerdiğini tahmin etti.[13][14] Sonraki süreçte, NSA'nın, dünyanın birçok ülkesinden bir milyardan fazla kullanıcının İnternet ve telefon konuşmalarını engellemesine izin veren karmaşık bir casusluk programları ağı işlettiği ortaya çıktı. Çin, Avrupa Birliği, Latin Amerika, İran ve Pakistan ile Avustralya ve Yeni Zelanda hakkında belirli açıklamalar yapıldı, ancak yayınlanan belgeler, programların çoğunun, neredeyse değişmez bir şekilde merkezi sunuculardan ve İnternet omurgalarından gelişigüzel bir şekilde toplu bilgi topladığını ortaya koyuyor.

Bu programlar genellikle ABD Adalet Bakanlığı ve FBI gibi ABD kuruluşlarının yardımıyla yürütülmekle birlikte FISA Değişiklik Yasası gibi yasalar tarafından onaylandı ve bunlar için gerekli mahkeme emirleri gizli Yabancı İstihbarat Gözetim Mahkemesi tarafından imzalandı.[15] NSA'nın bazı programlarına doğrudan ulusal ve yabancı istihbarat ajansları, İngiltere'nin GCHQ ve Avustralya'nın ASD'sinin yanı sıra Verizon, Telstra, Google ve Facebook gibi büyük özel telekomünikasyon ve İnternet şirketleri tarafından destekte bulunuldu.[16][17]

Snowden'ın NSA'nın gözetim faaliyetlerine ilişkin açıklamaları, 2000'lerin başından beri devam eden haber sızıntılarının bir devamıdır. 11 Eylül 2001 saldırılarından bir yıl sonra, eski ABD istihbarat yetkilisi William Binney, NSA'yı ABD vatandaşlarını gözetlediği için alenen eleştirmişti.[18]

Snowden'ın açıklamaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Küresel izleme ifşası (2013-günümüz)

Snowden, 2012'nin sonlarında The Guardian'dan gazeteci Glenn Greenwald ile ilk görüşmesini yaptı.[19] Snowden tarafından yapılan toplu gözetim açıklamalarının zaman çizelgesi, 2013 yılının tamamı boyunca devam etti.

Snowden tarafından 2013 yılında sızdırılan belgeler, çok çeşitli gözetim faaliyetleriyle ilgili mahkeme kararlarını, notları ve politika belgelerini içerir.

Amaçlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski bir NSA ajanı olan Edward Snowden tarafından sızdırılan belgelerin Nisan 2013 özetine göre, terörizmle mücadele dışında, bu izleme programları diğer ülkelerin dış politikasını ve ekonomik istikrarını değerlendirmek[20] ve "ticari sırları" toplamak için kullanıldı.[21]

Gazeteci Glenn Greenwald, Ağustos 2013'ün başlarında Brezilya Ulusal Kongresi'ne hitaben yaptığı açıklamada, ABD hükûmetinin "ticaret, sanayi ve ekonomi alanlarında" diğer ülkelerle rekabet etmek için gizli gözetleme bahanesi olarak terörle mücadeleyi kullandığını ileri sürdü.[22][23][24] Aralık 2013'te Brezilya hükûmetine yazdığı bir mektupta Snowden, "Bu programlar hiçbir zaman terörizmle ilgili değildi: bunlar ekonomik casusluk, sosyal kontrol ve diplomatik manipülasyonla ilgili. Bunlar güç hakkındadırlar." ifadelerini kullandı.[25] Beyaz Saray panel üyesine göre NSA herhangi bir terör saldırısını durdurmadı.[26] Ancak NSA şefi, gözetim programlarının 54 terör planını durdurduğunu açıkaldı.[27]

Reuters haber ajansının gördüğü belgelere göre, bu "sırlar" daha sonra Amerikalılar hakkında cezai soruşturma başlatmalarına yardımcı olmak için ülke çapındaki yetkililere aktarıldı.[28] Daha sonra federal ajanlara, bilginin geldiği yeri "örtmek" için soruşturma yolunu "yeniden oluşturmaları" talimatı verilir.

Ulusal Güvenlik Ajansı Direktörü Keith B. Alexander'ın kongre tanıklığına göre, veri toplamanın amaçlarından biri, tüm telefon kayıtlarını her zaman aranabilen ve değerlendirilebilen bir yerde saklamaktır. Senatör Mark Udall tarafından NSA'nın amacının tüm Amerikalıların telefon kayıtlarını toplamak olup olmadığı sorulduğunda, Alexander, "Evet, tüm telefon kayıtlarını bulabileceğimiz bir kilitli kutuya koymanın ve gerektiğinde kullanmanın ülkenin çıkarına olduğuna inanıyorum." cevabını vermiştir.[29]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Webb, Maureen (2007). Illusions of security : global surveillance and democracy in the post-9/11 world. 1st ed. San Francisco: City Lights Books. ISBN 978-0-87286-476-4. OCLC 70045861. 
  2. ^ Pfluke (4 Temmuz 2019). "A history of the Five Eyes Alliance: Possibility for reform and additions". Comparative Strategy. 38 (4): 302-315. doi:10.1080/01495933.2019.1633186. ISSN 0149-5933. 30 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021. 
  3. ^ a b "Q&A: What you need to know about Echelon". BBC. 29 Mayıs 2001. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021. 
  4. ^ a b Nabbali (March 2004). "Going for the throat". Computer Law & Security Review. 20 (2): 84-97. doi:10.1016/S0267-3649(04)00018-4. It wasn't until 1971 that the UKUSA allies began ECHELON 
  5. ^ Zevenbergen (3 Aralık 2013). "Adventures in digital surveillance". European View. 12 (2): 223-233. doi:10.1007/s12290-013-0287-x. Snowden used the press to inform the world that a global surveillance state may be being built. This led to the beginning of a global political debate on digital communications surveillance. 
  6. ^ Ranger (24 Mart 2015). "The undercover war on your internet secrets: How online surveillance cracked our trust in the web". TechRepublic. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2016. 
  7. ^ "Pre-Emption - The Nsa And The Telecoms - Spying On The Home Front - FRONTLINE - PBS". pbs.org. 18 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2015. 
  8. ^ No Holiday. New York: Disinformation Company Ltd. 2006. ISBN 978-1-932857-29-0. 
  9. ^ "Snowden has 'thousands' of damaging NSA documents, says Greenwald". MSNBC. 15 Temmuz 2013. 17 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2015. 
  10. ^ Glenn Greenwald (8 Haziran 2013). "Boundless Informant: the NSA's secret tool to track global surveillance data". The Guardian. Londra. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013. 
  11. ^ "Senators: Limit NSA snooping into US phone records". Associated Press. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2013. "Is it the goal of the NSA to collect the phone records of all Americans?" Udall asked at Thursday's hearing. "Yes, I believe it is in the nation's best interest to put all the phone records into a lockbox that we could search when the nation needs to do it. Yes," Alexander replied. 
  12. ^ Siobhan Gorman. "Meltdowns Hobble NSA Data Center". The Wall Street Journal. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2013. The Utah facility, one of the Pentagon's biggest U.S. construction projects, has become a symbol of the spy agency's surveillance prowess, which gained broad attention in the wake of leaks from NSA contractor Edward Snowden. 
  13. ^ Duran-Sanchez, Mabel (10 Ağustos 2013). "Greenwald Testifies to Brazilian Senate about NSA Espionage Targeting Brazil and Latin America". 20 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013. 
  14. ^ "Glenn Greenwald afirma que documentos dizem respeito à interesses comerciais do governo americano". 6 Ağustos 2013. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013. 
  15. ^ How Microsoft handed the NSA access to encrypted messages 19 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Guardian, 12 July 2013. Retrieved 13 July 2013.
  16. ^ Bridie Jabour in Sydney (12 Temmuz 2013). "Telstra signed deal that would have allowed US spying". The Guardian. Londra. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021. 
  17. ^ The first three days of revelations were: the FISC court order that Verizon provide bulk metadata to its customers to the NSA; presentation slides explaining the cooperation of nine US internet giants through the PRISM program; and the bulk collection of Chinese users' text messages, which coincided with Xi Jinping's visit to California to meet Barack Obama.
  18. ^ Shorrock (15 Nisan 2013). "The Untold Story: Obama's Crackdown on Whistleblowers: The NSA Four reveal how a toxic mix of cronyism and fraud blinded the agency before 9/11". The Nation. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021. 
  19. ^ Maass (18 Ağustos 2013). "How Laura Poitras Helped Snowden Spill His Secrets". The New York Times. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021. 
  20. ^ Laura Poitras (12 Ağustos 2013). "Ally and Target: US Intelligence Watches Germany Closely". Der Spiegel. 20 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013. 
  21. ^ DeYoung (12 Ağustos 2013). "Colombia asks Kerry to explain NSA spying". The Washington Post. 27 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013. 
  22. ^ "Greenwald diz que espionagem dá vantagens comerciais e industriais aos Estados Unidos" (Portekizce). Federal Senate of Brazil. 17 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013. 
  23. ^ "Greenwald diz que EUA espionam para obter vantagens comerciais" (Portekizce). Deutsche Welle. 8 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013. 
  24. ^ "NSA's activity in Latin America is 'collection of data on oil and military purchases from Venezuela, energy and narcotics from Mexico' – Greenwald". Voice of Russia. 11 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013. 
  25. ^ "Snowden: NSA's indiscriminate spying 'collapsing' - The Washington Post". 17 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  26. ^ "NSA program stopped no terror attacks, says White House panel member". 21 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  27. ^ Finn (28 Haziran 2013). "National Security". The Washington Post. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021. 
  28. ^ "Exclusive: U.S. directs agents to cover up program used to investigate Americans". Reuters. 5 Ağustos 2013. 14 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2013. 
  29. ^ "Senators: Limit NSA snooping into US phone records". Associated Press. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2013. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Küresel_gözetleme&oldid=29547641" sayfasından alınmıştır