Kantonlular
Vikipedi, özgür ansiklopedi
 Kantonlu soylu kadın ve hizmetçileri (1900'ler) | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Diller | |
Kantonca · Taishanca · Güneybatı Mandarin · Vietnamca · Malayca · Endonezyaca · Hong Kong İngilizcesi · Makao Portekizcesi | |
| Din | |
Çin geleneksel dinleri (Konfüçyüsçülük, Taoizm ve Çinli atalara tapınma dahil) · Mahayana Azınlık dinleri: Hristiyanlık · Ateizm · Özgür düşünce ve diğer dinler | |
| İlgili etnik gruplar | |
| Tayvanlılar, Taishanlılar, Hong Konglular, Makaolular ve diğer Han Çinlisi alt grupları |
Kantonlular (Çince: 广府人;Galce: Gwóngfú Yàhn) veya Yue halkı (Çince: 粤人;Galce: Yuht Yàhn), Yue Çincesi dilinde konuşan Han Çinlilerinin bir alt grubudur. Büyük çoğunlukla Çin'in güneyinde, (birlikte Liangguang olarak bilinen) Guangdong ve Guangxi eyaletlerinde yaşamaktadırlar. Aslında sıklıkla "Kantonlular" terimi, Liangguang bölgesindeki insanlara atıfta bulunmak yerine, yalnızca Guangzhou şehri ve çevre şehir ve kasabaları veya anadili Standart Kantonca olan kişilerden bahsedilirken kullanılır.[1][2]
Tarihsel olarak Guangdong ve Guangxi arasında paylaşılan İnci Nehri Havzası'nda yoğunlaşan ve baskın olan Kanton halkı, İngiliz ve Portekiz sömürge dönemlerindeki göçleri sırasında Hong Kong ve Makao'da ana dilleri olan Kantonca kullanımını sürdürmüşlerdir. Bugün, Hong Kong ve Makao, Kantonca'nın resmî konuşma dili olduğu, dünyadaki yegâne bölgelerdir. Ancak bu bölgelerde Kantonca üzerinde öncelikle İngilizce ve ardından Portekizce dillerinin etkileri bulunmaktadır. Kantonca, Mandarinlerin artan etkisine rağmen bugün Guangdong eyaletinde ve Guangşi bölgesinde çoğunluğun kullanmakta olduğu dil olmaya devam etmektedir. Taishanlılar da Kanton olarak kabul edilebilir, ancak farklı bir Yue Çincesi olan Taishanca konuşurlar.
Etimolojik kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]
"Kanton" kelimesinin kökeni Portekizce Cantão[3] veya Cidade de Cantão[4] kaynaklandığı gibi, "Guangdong" kelimesinin Çin dillerinin diyalektlerindeki telaffuzlarının bir karışımıyla şekillenmiştir.[5][6] Örneğin, Hakka Çincesi'nde Kóng-tûng kelimesine dönüşmüştür.
Genetik[değiştir | kaynağı değiştir]
Araştırmalara göre, Kantoluların baba soyu çoğunlukla Han iken, anne soyu çoğunlukla Nanyue Baiyueleridir.[7][8] Pinghua ve Tanka dilini konuşanlar ise Han soyundan yoksundur ve "gerçekten, çoğunlukla safkan Baiyue" kökenlidirler.[9][10] Belirli hastalıklara yatkınlık açısından ve fiziksel görünüm açısından[11] diğer Han Çinli gruplarından farklı olmalarına katkıda bulunmuştur.[12] Kanton halkının genetik karışımı, Zhuang halkı (Tay) ile Kuzey Ovası Han Çinlileri arasında bir yerde kümelenmektedir.
Kayda değer Kantonlular[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarih boyunca Sun Yat-sen, Yuan Chonghuan, Bruce Lee, Liang Qichao, Lee Shau-kee ve Ho Çing gibi çok sayıda etkili Kanton figürü olmuştur.
Bir viroloji uzmanı ve moleküler biyolog olan Flossie Wong-Staal, 1985 yılında HIV virüsü klonlayan ve genlerinin işlevini belirleyen ilk bilim insanı oldu ve 2007 yılında The Daily Telegraph gazetesi, Dr. Wong-Staal'ı "Yaşayan En İyi 100 Dahi" arasında 32. sırada ilan etti.[13]
- Sun Yat-sen: Guangdong, Zhongshan'da doğdu. Çin devrimcisi ve Çin Cumhuriyeti'nin kurucusu.
- Bruce Lee: Tüm zamanların en etkili dövüş sanatçılarından ve Asya kökenli ünlü oyunculardan biri.
- Yip Man: Bruce Lee'nin öğretmeni ve dövüş sanatçısı.
- Wong Fei-hung: Çing Hanedanı dönemdeki bir dövüş sanatçısı.
- Donnie Yen: Dövüş sanatçısı ve aktör, Asya'nın en yüksek ücretli aksiyon yıldızlarından biri.
- Jackie Chan: Hong Kong'lu dövüş sanatçısı, aktör, dublör, film yönetmeni, aksiyon koreografı, senarist, yapımcı ve şarkıcı.
- John Woo: Film yönetmeni.
- Chow Yun-fat, En İyi Erkek Oyuncu dalında Hong Kong Film Ödüllerini üç kez kazandı. John Woo ile birlikte çalıştığı yapımlarla tanınır.
- Anita Mui: "Doğu'nun Madonna'sı" lakaplı şarkıcı ve oyuncu.
- Stephen Chow: Büyükbabası Ningbo'lu, annesi Kantonlu. Gişe başarıları kazanan komedi filmleri Şaolin Futbolu ve Kung Fu Sokağı ile tanınan oyuncu ve film yönetmeni.
- Andy Lau: 1980'lerin ortalarından beri Hong Kong'un ticari olarak en başarılı şarkıcı ve oyuncularından biri.
- Aaron Kwok: 1990'ların başından itibaren aktif olan dansçı ve şarkıcı.
- Kris Wu: Çinli-Kanadalı oyuncu ve şarkıcı, K-pop erkek grubu Exo'nun eski üyesi.
- Jackson Wang: şarkıcı ve K-pop erkek grubu Got7'nin üyesi.
- Louis Koo: Hong Kong'lu oyuncu.
- Awkwafina: annesi Güney Koreli. Amerikalı rapçi, komedyen, televizyon karakteri, televizyon sunucusu.
- Michael Paul Chan, Amerikalı televizyon ve sinema oyuncusu.[14]
- Donald Tsang: Hong Kong Yönetim Kurulu Kurulu Başkanı.
- Kan Ting Chiu: Yüksek Mahkeme Kıdemli Yargıcı.[15]
- Shanshan Feng: LPGA Major şampiyonluğunu ve Major şampiyonluğunu kazanan ilk Çinli golfçü, 2012 Kadınlar Dünya Golf Sıralamasında beşinci sırada yer aldı.[16]
- Chen Aisen: Çinli dalgıç. 2016 Yaz Olimpiyatları'nda çift altın madalya kazanan dünya şampiyonu.
- Patrick Chan: Dünya şampiyonu Çinli-Kanadalı erkek patenci.
- Michelle Kwan: Çinli-Amerikalı kadın artistik patinajcı ve beş kez dünya şampiyonu.
- Chen Xiexia: 2007 Dünya Halter Şampiyonası'nda üç altın kazandı. 2008 Yaz Olimpiyatları'ndaki Çin'in ilk altın madalyasını kazandı.
- Ho Çing: Singapur'un First Lady'si.[17][18][19]
- Harland Ah You: 1998'de Kanada Futbol Ligi'nin Calgary Stampeders takımıyla 10 maç oynayan eski bir futbol yan savunma oyuncusu.[20]
- Junior Ah You: Kanadalı spor kanalı The Sports Network (TSN) tarafından Kanada Futbol Ligi'nde "Hall of Fame"[21] ve "Ligin Modern Çağının En İyi 50 Oyuncusu"[22] seçilen futbolcu.
- Keanu Asing: Dünya Sörf Ligi'nde yarışan ve 2015 Dünya Sörf Ligi Dünya Şampiyonası'nda çıkış yapan sörf sporcusu.[23][24]
- Dennis Fong: Guinness Rekorlar Kitabı tarafından ilk profesyonel oyuncu olarak kabul edildi.[25]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Chinese Overseas: Comparative Cultural Issues (İngilizce). Hong Kong Üniversitesi Yayınları. ss. 92-93.
- ^ "Migrants In Guangzhou" (İngilizce). 18 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016.
- ^ Yule, Henry; Burnell, A.C. (13 Haziran 2013). Kate Teltscher (Ed.). Hobson-Jobson: The Definitive Glossary of British India. reprinted by Oxford Üniversitesi Yayınları. ISBN 978-0-19960-113-4. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021.
- ^ Santa Barbara Portuguese Studies, Vols. I–II. Jorge de Sena Center for Portuguese Studies. 1994. s. 256.
- ^ T'ien Hsia Monthly, Vol. VIII, Sun Yat-sen Institute, 1939, s. 426
- ^ Merriam-Webster's Collegiate Dictionary, 11th ed.. Can·ton·ese. Springfield: Merriam-Webster. 2004. ISBN 978-0-87779-809-5. 4 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021.
- ^ Wen, B; Li, H; Lu, D (Eylül 2004). "Genetic evidence supports demic diffusion of Han culture". Nature (İngilizce). 431 (7006). ss. 302-5. doi:10.1038/nature02878. PMID 15372031.
- ^ Xue, Fuzhong; Wang, Yi; Xu, Shuhua; Zhang, Feng; Wen, Bo; Wu, Xuesen; Lu, Ming; Deka, Ranjan; Qian, Ji (2008). "A spatial analysis of genetic structure of human populations in China reveals distinct difference between maternal and paternal lineages". European Journal of Human Genetics (İngilizce). 16 (6). ss. 705-717. doi:10.1038/sj.ejhg.5201998. PMID 18212820.
- ^ Gan, R. J.; Pan, S. L.; Mustavich, L. F.; Qin, Z. D.; Cai, X. Y.; Qian, J.; Jin, L. (2008). "Pinghua population as an exception of Han Chinese's coherent genetic structure". Journal of Human Genetics (İngilizce). 53 (4). ss. 303-313. doi:10.1007/s10038-008-0250-x. PMID 18270655.
- ^ McFadzean, A. J. S.; Todd, D. (1971). "Cooley's anaemia among the tanka of South China". Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene (İngilizce). 65 (1). ss. 59-62. doi:10.1016/0035-9203(71)90185-4. PMID 5092429.
- ^ Li, Y.-L; Lu, S.-H; Chen, C; Gao, G.-S; Cao, Y; Guo, H; Zheng, L.-B. (2012). "Physical characteristics of cantonese han people in Guangdong". Acta Anatomica Sinica (İngilizce). Cilt 43. ss. 837-845. doi:10.3969/j.issn.0529-1356.2012.06.023.
- ^ Wee, J. T.; Ha, T. C.; Loong, S. L.; Qian, C. N. (2010). "Is nasopharyngeal cancer really a" Cantonese cancer"?". Chinese Journal of Cancer (İngilizce). 29 (5). ss. 517-526. doi:10.5732/cjc.009.10329. PMID 20426903. 25 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021.
- ^ Robert Simon Jr. (28 Ekim 2007). "Top 100 living geniuses". The Daily Telegraph (İngilizce). Londra. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2010.
- ^ "Michael Paul Chan". The New York Times (İngilizce). 16 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021.
- ^ Lee, Amanda (6 Ocak 2015). "Ex-Chief Justice Chan among five senior judges appointed". Today Online (İngilizce). Singapur. 8 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021.
- ^ "Women's World Golf Rankings" (İngilizce). Rolex Rankings. 11 Haziran 2012. 27 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2012.
- ^ "Ho Ching, world's 3rd most powerful woman" (İngilizce). Today. 1 Eylül 2007. 18 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Rogers, Jim (3 Mayıs 2007). "Ho Ching – The TIME 100" (İngilizce). Time dergisi. 5 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2007.
- ^ "Bloomberg Markets Most Influential 50" (İngilizce). Bloomberg. 8 Eylül 2011. 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021.
- ^ Maher, Tod; Gill, Bob (2013). The Canadian Pro Football Encyclopedia: Every Player, Coach and Game, 1946–2012 (İngilizce). Maher Sports Media. s. 141. ISBN 978-0-98351-366-7.
- ^ Maulod, Adlina (11 Şubat 2009). "Singapore Infopedia: Choy Weng Yang" (İngilizce). National Library Board. 10 March 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 June 2011.
- ^ "TSN Top 50 Honour Roll" (İngilizce). TSN.ca. 28 Kasım 2006. 4 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2008.
- ^ "Faces: Asing, Heart of Hawaii" (İngilizce). World Surf League. 15 Şubat 2015. 1 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2015.
- ^ "Keanu Asing « Fitted Hawaii" (İngilizce). Fittedhawaii.com. 30 Mayıs 1993. 9 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2015.
- ^ "First professional videogamer" (İngilizce). guinnessworldrecords.com. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Konu hakkındaki eserler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Faure, David; Siu, Helen F. (1995). Down to earth: the territorial bond in South China (İngilizce). Stanford Üniversitesi Yayınları. ISBN 978-0-8047-2435-7.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 | Wikimedia Commons'ta Kantonlular ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |