Limni
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Limni Λήμνος | |
|---|---|
 | |
 | |
| Coğrafya | |
| Koordinatlar | 39°55′K 25°15′D / 39.917°K 25.250°D |
| Takımadası | Kuzey Ege |
| Denizi | Ege |
| İklim | Akdeniz |
| Yüzölçümü | 1,631[1][2] km2 |
| Zirve | 470 m |
| Siyasi | |
| Adadaki ülke(ler) | |
| Demografi | |
| Nüfus | 16.992 (2.011 yılı) |
Limni veya Ilımlı (Yunanca: Λήμνος Lemnos) Kuzeydoğu Ege Yunan adaları grubuna giren, Gökçeada'nın güneybatısında bulunan Yunan adasıdır.
Osmanlı kaynaklarında ismi Tin-i Mahtum ada olarak da geçer.
En önemli yerleşimleri adanın batısında aynı zamanda merkezi de olan Mirina,[3] ateşkes anlaşmasının imzalandığı Mondros, Kaspakas, Kandiya (Kodias) ve Tigani'dir.
Bu ada Mîsâk-ı Millî sınırları içerisinde,[kaynak belirtilmeli] Türkiye Cumhuriyeti ana karasına daha yakın olmasına rağmen Lozan Antlaşması'nda Yunanistan'a bırakılmıştır.
Limni, 477.583 kilometrekare (184.395,827 sq mi),[4] ile Yunanistan'ın 8. en büyük adası'dır.
Ilık iklimi, sade güzelliği, muhteşem mutfağı, yavaş hayat tarzı ve güleryüzlü insanlarıyla turistleri cezbeden bir ada olmasına karşın Güney Ege'deki diğer adalar kadar fazla turistik değildir.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Demircilik tanrısı Hephaistos'un adası olarak bilinir.
Kaynaklara göre Antikçağ döneminde bu adada, Etrüsklerin diline benzer bir dil konuşan bir topluluğun yaşadığı belirtilir. Fakat bu kişilerin muhtemelen Etruria'dan gelen tüccarlar olduğu da söylenir.
Bir başka kaynağa göre de tıpkı komşu Semadirek (Samothrake), Gökçeada (Imvros) ve Bozcaada (Tenedos) gibi, Limni'deki yaşayanlar da İÖ 5.yy civarına tarihlenebilen Helen yerleşimi öncesi Pelasg dili kullanmışlardır. Ne yazık ki çözülememiştir henüz bu dil.
Orta Çağ[değiştir | kaynağı değiştir]
Bizans İmparatorluğu'nun bir vilayeti olan Limni, Ege Denizi temasına dahil olup 10. yüzyılda Sarazen akınlarının, 11. yüzyılda ise Selçuklu akınlarının hedefi olmuştur.[5][6] Dördüncü Haçlı Seferi'nden sonra İmparatorluğun dağılması ve bölünmesinin ardından, Limni (Batılılar tarafından Stalimene olarak bilinir) Latin İmparatorluğu'na paylaştırıldı ve Venedikli (veya muhtemelen karışık Yunan ve Venedik kökenli) megadük Filocalo Navigajoso yönetimindeki Navigajoso ailesine tımar olarak verildi.[6][7] Filocalo 1214'te öldü ve yerine oğlu Leonardo ve kızları geçti ve adayı aralarında üç tımarlara böldüler. Leonardo, Latin İmparatorluğu'nun megadük unvanını ve başkent Kastro ile adanın yarısını elinde tutarken, kız kardeşleri ve kocaları, Mondros ve Kotsinos kalelerinin dörtte birini aldı. Leonardo 1260'ta öldü ve yerine, 1277'de Bizans amirali Licario'nun adayı kuşatması sırasında ölene kadar Bizans'ın yeniden fetih girişimlerine direnen oğlu Paolo Navigajoso geçti. Karısı tarafından direniş devam etti, ancak 1278'de Navigajosiler teslim olmaya ve adayı Bizans'a geri vermeye zorlandı.
Bizans'ın son yüzyıllarında Limni önemli bir rol oynadı. Küçük Asya'nın kaybından sonra önemli bir besin kaynağı oldu ve 14. yüzyılda tekrarlanan iç savaşlarda önemli bir rol oynadı.[5] 15. yüzyılda Osmanlı tehlikesi artarken, kuşatma altındaki Bizanslılara yardım teklif etmesi karşılığında Aragonlu V. Alfonso tarafından Lemnos'un ele geçirilmesi talep edilirken, son Bizans imparatoru XI. Konstantin Palaiologos, ise Osmanlı kuşatmacılarının püskürtülmesi karşılığında Cenevizli kaptan Giovanni Giustiniani'ya bunu teklif etti.[5] Midillinin hükümdarı Dorino I Gattilusio da 1453'te Konstantinopolis'in Düşüşünden kısa bir süre önce Lemnos'u tımar olarak satın aldı.[6]
Osmanlı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Ada Fatih Sultan Mehmet zamanında 1456 yılında Osmanlı topraklarına katılmıştır. Elden çıkış tarihi ise 21 Ekim 1912'dir.
Trablusgarb Harbi'nden hemen sonra başlayan Balkan Harbi sırasında Yunanistan, Menteşe Adaları'nın kuzeyinde kalan Doğu Ege Adaları bölgesinde Osmanlı egemenliğindeki adaları işgal stratejisini uygulamaya koydu. Osmanlı donanmasından oldukça ileri bir durumda bulunan Yunan donanması, Osmanlı donanmasının Ege Denizi'ne çıkmaya zorlandığı bir dönemde Kuzey Ege'de deniz kontrolü ve hâkimiyetini tesis etmekte zorlanmadı. Başlıca hedefi Ege Denizi'ndeki Osmanlı adaları olan Yunanistan, Taşoz'dan Ahikerya'ya kadar uzanan ve Anadolu sahillerini kuzeyden güneye bir dizi halinde kapatan toplam 8 adayı işgal etti. Midilli Ahikerya ve Sakız Sisam adaları hariç, diğer adaların işgalleri sırasında Yunanlar ciddi bir mukavemetle bile karşılaşmadı. İşgal edilen adaların bazılarındaki Osmanlı mülkî ve askerî personelinin daha önce tahliye edilmiş olması ve adalarla haberleşme imkânlarının bulunmayışı nedeniyle; tıpkı İtalyan işgalinde olduğu gibi bazı adaların işgal bilgileri zamanında alınamadı ve kaderlerine terkedilmiş bu adaların işgal edildikleri daha sonra öğrenilebildi. 21 Ekim 1912'de Limni Adası'nın işgali ile başlayan Yunanistan'ın adalar harekâtı neticesinde; 31 Ekim'de Gökçeada (İmroz), Taşoz ve Bozbaba, 1 Kasım'da Semadirek, 4 Kasım'da İpsara, 7 Kasım'da Bozcaada ve 17 Kasım'da Ahikerya adaları işgal edildi. Limni'nin işgalinden bir ay sonra, 21 Kasım 1912'de başlayan Midilli'nin işgali 21 Aralık 1912'de, 25 Kasım 1912'de başlayan Sakız'ın işgali ise 3 Ocak 1913'te tamamlandı. Sakız Adası'nın işgali sırasında Yunanlar Sığacık sahiline giderek oradaki kayıkların Sakız'a getirilmesi talimatını sahiplerine verdikleri gibi, Çeşme civarındaki bütün kayıkları da başka mahallere sevk ettiklerinden Sakız'a cephane, malzeme ve personel nakli imkânsız hale geldiği için yardım yapılamadı. Son olarak Sisam Adası 15 Mart 1913'te işgal edildi.
Mondros Mütarekesi, Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında Limni adasının Mondros Limanında 30 Ekim 1918'de imzalanmıştır.
Modern dönem[değiştir | kaynağı değiştir]
1920'de Rus İç Savaşı'nda Kızıl Ordu zaferinden sonra birçok Kuban Kazağı Bolşeviklerin zulmünden dolayı ülkeden kaçtı. Limni önemli bir tahliye noktası ve 18.000 Kuban Kazağının karaya çıktığı ancak daha sonra birçoğunun açlık ve hastalıktan öldüğü adaydı. Çoğu bir yıl sonra adayı terk etti.
II. Dünya Savaşı'nda Wehrmacht'ın Yunanistan'ı işgalinin ardından Limni, 25 Nisan 1941'de Oberst Wilhelm-Helmuth Beukemann komutasındaki 382/164 piyade tümenin alayınca Almanlar tarafından işgal edildi. Birinci Dünya Savaşı'nda Müttefikler tarafından kullanılan aynı Mondros körfezi, kuzey Ege denizini kontrol eden Alman gemileri için bir üs görevi gördü. İşgal güçleri arasında ünlü 999 birimi olan Alman ceza taburu, ünlü 999 birimleri ki bu durumda 999. Hafif Afrika Tümeni ve Afrika Schützen alayı 963 (daha sonra Festungs Infanterie Bataillon 999) da vardı. Bunlar arasında Wolfgang Abendroth gibi birçoğu daha sonra Yunan Halk Kurtuluş Ordusu'na (ELAS) katılan, zorla kaydolan Alman ve Avusturyalı antifaşist siyasi mahkumlar da vardı.
Ağustos 1944'ten sonra kısmen boşaltılan ada 16 ve 17 Ekim 1944'te Yunan Kutsal Grup veya İngiliz Baskın Kuvvetleri komutasındaki Yunan Kutsal Filosunca (SAS veya Special Air Service'in parçası) kurtarıldı.
Bugün adada yaklaşık 30 köy ve yerleşim yeri vardır. İlinde bazı olağanüstü plajlarıyla güneybatıdaki Bozbaba adası vardır.[8]
2013 taktik nişancı oyunu Arma 3'ün geçtiği kurgusal Altis adası, oyundaki birçok yerleşim yeri hepsi takma adlarla Limni Uluslararası Havalimanı, Mirina kasabası ve Üsküp dağı gibi önemli yerlerin bulunduğu Limni'den esinlenmiştir.
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Limni'nin yüzölçümü 476 km², nüfusu ise 17.000 kadardır.
Bozbaba (Agios Efstratios), Gökçeada (Imvros), Bozcaada (Tenedos) ve Semadirek (Samothrake) adaları ile birlikte Boğazönü adalarını oluşturur.
Başlıca kasabaları batı kıyısındaki Mirina ve adanın ortasındaki büyük koyun doğu kıyısındaki Mondros'tur. Mirina'nın ("kale" anlamına gelen Kastro da denir) iyi bir liman'ı vardır. Anakara ile yapılan tüm ticaretin merkezi burasıdır.
Adanın dört belediyesi ve toplam 30 kadar yerleşim yeri vardır. Güneydoğusundaki küçük Bozbaba adası ve Midilli adası ile birlikte Lesbos yönetim birimini oluşturur. Yönetim merkezi Midilli'dedir.
Limni çoğunlukla düzdür ancak batısı ve özellikle kuzeybatısı engebeli ve dağlıktır. Limni'nin en yüksek yeri 430 m yükseklikteki Üsküp dağı'dır.[9]
Limni'nin yamaçları koyun merası olarak kullanılır.
Limni, koyun ve keçi sütü ve melipasto peynirinden yapılan Kalathaki Limnou[10] peyniri ve yoğurdu ünlüdür.
Adada yetişen meyve ve sebzeler arasında badem, incir, kavun, karpuz, domates, kabak ve zeytin sayılabilir. Ana ürünler buğday, arpa ve susamdır. Aslında Limni, Bizans İmparatorluğu 1320'lerde Anadolu'daki mülklerini kaybettikten sonra Konstantinopolis'in tahıl ambarıydı.
Limni'de ayrıca kekik ile beslenen arılardan bal üretilir ancak Yunanistan'da yerel çoğu üründe olduğu gibi üretilen miktarlar yerel pazar için ancak yeter.
Limni'de en çok misket üzümü yetiştirilir ve sek ancak güçlü Misket aromalı sıra dışı sofra şarabı üretmede bu üzümler kullanılır. 1985'ten beri Limni'nin şarap çeşitleri ve kalitesi çok artmıştır.
"Pachies Ammoudies of Lemnos" adlı Avrupa'daki tek çöl Limni'dedir ve 7 hektarlık alanı kaplar.
Limni tüm Kuzey Ege adaları gibi sessiz, sakin ama tertemiz bir adadır. Birkaç güzel plajı vardır.
Mondros körfezi Ege'nin ve hatta Akdeniz'in en güvenli sığınaklarından biridir.
Ada stratejik bir yerde bulunduğundan adada büyük bir askeri üs de yer almaktadır.
-
Limni'nin tuz gölü -
Pachies Ammoudies of Lemnos (Kum tepecikleri) -
Chortarolimni manzarası -
Paradisi tepesi
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
Limni'nin iklimi Akdeniz iklimidir.[11]
Kışlar genellikle ılıman bazen de sert geçer ancak ara sıra kar yağışı da olur.
Limni'nin özellikle ağustosta, sonbaharda ve kış aylarında rüzgarları çok güçlüdür. Bu nedenle adanın takma adı Ανεμόεσσα (Türkçe: rüzgarlı)'dır.
Sıcaklık özellikle yaz aylarında genelde Atina'dan 2 ila 5 santigrat derece daha azdır.
Belediye[değiştir | kaynağı değiştir]
Mevcut Limnos belediyesi, 2011 yerel yönetim reformunun ardından her biri belediye birimine dönüşen aşağıdaki dört eski belediyenin birleşmesiyle oluşturuldu:[3]
Limni ve daha küçük Agios Efstratios adası daha önce Midilli vilayetinin parçasıydı. 2011 yılında vilayet kaldırıldı ve Limni ve Agios Efstratios artık Limni bölge birimidir. 2006 yılında lağvedilen Limni Vilayeti, mevcut bölgesel birim ile aynı bölgededir.
Yerleşim Birimleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Aciki, Mondros, Mirina ve Nea Koutali belediyeleri aşağıdaki topluluklara bölünmüştür (köyler parantez içinde yazılmıştır):
Aciki
- Aciki (Aciki, Propouli)
- Dafni
- Karpaz, Karpassi
- Katalakko
- Lera (Agios Dimitrios)
- Sardes
- Varos, Yunanistan (Varos, Aerolimin)
Mondros
- Fisini (Fisini, Ayasofya)
- Kalliopi
- Kaminia (Kaminia, Voroskopos)
- Kontopouli (Kontopouli, Agios Alexandros, Agios Theodoros), Kondüpol limanı (Kontopouli)
- Lychna (Lychna, Anemoessa)
- Mondros (Mondros, Koukonisi) (Mondros - 2. en büyük yerleşim, balıkçılık ve ticaret yapılan limanı vardır)
- Panagia (Panagia, Kortisonas)
- Plaka
- Repanidi (Repanidi, Kotsinos), (Bizans kalesi vardır)
- Roussopouli
- Romano
- Skandali
Mirina
- Mirina (Mirina, Androni dahil) / Kastro (Ada merkezi)
- Thanos (Thanos, Paralia Thanous)
- Kaspakas (Kaspakas, Agios Ioannis, Gali, Limenaria)
- Kornos (Kornos, Psylloi)
- Plati (Platy, Paralia Plateos, Plagisos Molos)
Nea Koutali
- Angariones
- Kallithea
- Kandiya / Paşalimanı (Kodias,Kontia,Kontias,Kondias - adanın en büyük ve en güzel köylerindendir)
- Livadochori (Livadochori, Poliochni)
- Nea Koutali
- Pedino (Neo Pedino, Palaio Pedino, Vounaria)
- Portianou
- Tsimandria
- Bozbaba adası (Agios Efstratios - Operası olan Avrupa'daki tek küçük adadır)
- Yüzbaş limanı (Hekato Kefalo)
Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]
Mutfak[değiştir | kaynağı değiştir]
Yerel spesiyaliteler şunları içerir:
- Kalathaki Limnou, peynir
- Melikloro, peynir
- Fava (Lathyrus clymenum)
- Paximadia
- Tiganopitler
- Flomaria, makarna türü
- Valanes, makarna türü
- Limnio şarabı
- Katiméria, tatlı (tiganitler, krep türü)
- Feloudia, tatlı
Spor[değiştir | kaynağı değiştir]
- Ifaistos Limnou BC
Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]
Koyun ve keçi sütünden yapılan bir peynir olan Kalathaki Limnou,[12] Melikloro veya Melipasto peyniri ve yoğurdu için olduğu gibi (PDO) ile ünlü olan Lemnos güçlü bir hayvancılık geleneğine sahiptir. Adada yetişen meyve ve sebzeler arasında badem, incir, kavun, karpuz, domates, kabak ve zeytin bulunur. Başlıca ürünler buğday, arpa, susamdır; Aslında Limni, Bizans İmparatorluğu'nun 1320'lerde Anadolu'daki topraklarını kaybetmesinden sonra Konstantinopolis'in tahıl ambarıydı. Lemnos ayrıca kekikle beslenen arılardan bal da üretir ancak Yunanistan'daki yerel nitelikteki çoğu üründe olduğu gibi, üretilen miktarlar yerel pazar için yeterli olanın biraz üzerindedir. Misket üzümleri bol yetiştirilir ve sek, ancak güçlü bir Misket aromasına sahip olan sıra dışı bir sofra şarabı üretmek için kullanılır. 1985 yılından bu yana Limni şaraplarının çeşitliliği ve kalitesi büyük oranda arttı.
Adanın ekonomik olarak aktif nüfusu 2001 yılında 6.602 idi. Bunların yüzde 12'si işveren, yüzde 20,5'i serbest meslek sahibi, yüzde 55,3'ü ücretli, yüzde 7,1'i ücretsiz, yardımcı aile üyesi, yüzde 5,1'i ise mesleğini beyan etmedi. Ekonomik olarak aktif nüfusun %17,9'u tarımda, %5,3'ü hafif imalatta, %11'i inşaatta, %6,7'si otel ve restoranlarda ve geri kalanı diğer iş kollarında çalışıyordu.[13] 2001 yılında, adada 12.116 normal konut bulunuyordu; bunların %65'i taştan yapılmıştıve %90,2'si kırmızı kiremitten yapılmış eğimli çatılıydı.[14]
Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]
Denizden ulaşım adaya Pire (Atina), Lavrion, Selanik ve Kavala'dan gelen feribotlarla sağlanır. Haftada her gün Midilli, Sakız, Sisam ve Kavala'dan, haftada birkaç gün ise Pire, Selanik, Dedeağaç ve Rafina'dan feribot ve deniz otobüsü (hidrofoil) seferleri yapılır.
Son zamanlarda Gökçeada'nın Uğurlu kasabası - Gizli Liman ile Limni adası arasında da feribot seferleri için planlanmaktadır.
Mirina'nın 18 kilometre (11 mi) doğusundaki Limni Uluslararası Havalimanı vardır. Havalimanı, Atina ve Selanik üzerinden bağlantılıdır. Avrupa'dan da doğrudan charter uçuşları vardır.
Çanakkale'den Limni adasına düzenli seferler başlamıştır.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2009.
- ^ a b "ΦΕΚ B 1292/2010, Kallikratis reform municipalities" (Yunanca). Government Gazette. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Population & housing census 2001 (incl. area and average elevation)" (PDF) (Yunanca). National Statistical Service of Greece. 21 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b c Gregory, Timothy E. (1991). "The Oxford Dictionary of Byzantium". Alexander Kazhdan (Ed.). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- ^ a b c The Encyclopaedia of Islam, New Edition (12 vols.) (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. 1960–2005.
- ^ Şablon:The Latin Renovatio of Byzantium
- ^ "Sand Dunes on the Greek Isle of Lemnos". Atlas Obscura (İngilizce). 11 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2022.
- ^ Nigel Wilson (31 Ekim 2013). Encyclopedia of Ancient Greece. Routledge. s. 421. ISBN 978-1-136-78800-0.
- ^ "Recognition of Protected Designation of Origin". World Intellectual Property Organization. 4 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Kottek, M.; J. Grieser; C. Beck; B. Rudolf; F. Rubel (2006). "World Map of the Köppen-Geiger climate classification updated" (PDF). Meteorol. Z. 15 (3): 259-263. Bibcode:2006MetZe..15..259K. doi:10.1127/0941-2948/2006/0130. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ocak 2013.
- ^ "Recognition of Protected Designation of Origin". World Intellectual Property Organization. 4 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2022.
- ^ 2001 Census, National Statistical Service of Greece
- ^ 18.3.2001 Census, National Statistical Service of Greece
