Macaristan Demokratik Cumhuriyeti
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Macaristan Magyar Köztársaság Macaristan Demokratik Cumhuriyeti | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1918-1919 | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Başkent | Budapeşte | ||||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Macarca | ||||||||||||||
| Hükûmet | Halk Cumhuriyeti | ||||||||||||||
| Cumhurbaşkanı | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Başbakan | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Yasama organı | Macaristan Ulusal Konseyi | ||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||||
• Toplam | 282,870 km2 | ||||||||||||||
| Nüfus | |||||||||||||||
• Sayılan | 7,980,143 | ||||||||||||||
| Para birimi | Avusturya-Macaristan Kronu (1919'a kadar) Macaristan Kronu | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
.svg)
.svg)
| Macaristan tarihi |
|---|
 |
İlk Macar Cumhuriyeti (Macarca: Első magyar köztársaság) veya dönemdeki ismiyle Macaristan Halk Cumhuriyeti (Macarca: Magyar Népköztársaság) kısa ömürlü halk cumhuriyeti, 1918 sonlarından 1919 ortalarına kadarlık olan kesinti arasında yaşadı. I. Dünya Savaşı'ndan sonra Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun dağılması sonucu kuruldu. Macar Halk Cumhuriyeti, Macaristan Krallığı'nın yerini almış ve yerine başka bir kısa ömürlü devlet getirilmiştir.
O dönemde, Macaristan, Çekoslovakya, Romanya, Yugoslavya'ya toprak vermeye zorlanmıştır.
Adı[değiştir | kaynağı değiştir]
16 Kasım 1918'de ülkenin resmi adı olan "Macar Halk Cumhuriyeti", 21 Eylül 1919'da Dénes Berinkey hükûmetinin devrilmesine kadar devam edildi. Macar Sovyet Cumhuriyeti'nin yıkılışının ardından Gyula Peidl hükûmeti, 2 Ağustos 1919'da devletin komünizm öncesi adını kullanmaya başladı. István Friedrich, 8 Ağustos'ta ülkenin adını "Macaristan Cumhuriyeti" olarak değiştirdi.
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Károlyi dönemi (1918–1919)[değiştir | kaynağı değiştir]
Macar Halk Cumhuriyeti, 31 Ekim 1918'de Budapeşte'de başlayan Aster Devrimi ile kuruldu. I. Karl, başkaldırının lideri Mihály Károlyi'yi Macar başbakanı olarak atadı. Hemen hemen ilk işi Avusturya ile Macaristan arasındaki kişisel birliği sona erdirmekti.
13 Kasım'da I. Karl, Macar siyasetinden çekildiğini bildiri ile yayınladı. Birkaç gün sonra geçici hükûmet Macaristanı bir halk cumhuriyeti ilan etti, Károlyi ise hem başbakan hem geçici cumhurbaşkanı oldu. Böylece, Habsburg Hanedanılarının 400 yıllık Macaristan hükmünün sonu oldu.
Károlyi hükûmetinin önlemleri, özellikle İttifak Devletleri, Macarların geleneksel bölgeleri olarak kabul edilen bölgelerin Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı (1929'da ülkenin resmi adı Yugoslavya olana kadar), Romanya Krallığı ve Çekoslovakya'ya dağıtılması popüler hoşnutsuzluğa yol açmadı.
İtilaf Devletleri, Macaristan'ı yenilmiş ve çift monarşinin bir ortağı olarak görüyor ve Macarların umudunu ardı ardını izleyen diplomatik notlar ile altüst etti. Her biri daha fazla toprağın, diğer etnik gruplara verilmesini talep etti. 20 Mart 1919'da, İtilafların Fransız temsilcisi Budapeşte'de, Károlyi'ye savaş sonrası sınırları belirten bir not vermişti. Macarlar bunu kabul edilemez bulmuştu. Károlyi ve Başbakan Dénes Berinkey çıkmaz bir durumun içinde kaldılar. Fransız notasını kabul etmenin, ülkenin bütünlüğünü tehlikeye atacağını biliyorlardı, ama reddedecek güçleri de yoktu. Protesto gösterisinde Berinkey istifa etti.
Károlyi iktidarı bir Sosyal Demokratlar ve Komünistler koalisyonuna devretti; Sovyet Rusya'nın Macaristan'ın eski sınırlarına kavuşturacağına dair bir söz verdi. Sosyal Demokratlar koalisyonda çoğunluğa sahip olmalarına rağmen, Béla Kun önderliğindeki komünistler kontrolü hemen ellerine aldılar ve 21 Mart 1919'da Macar Sovyet Cumhuriyetinin kuruluşunu ilan ettiler.
Yeniden kuruluş ve dağılma (1919)[değiştir | kaynağı değiştir]
1 Ağustos 1919'da Sovyet Cumhuriyeti'nin yıkılmasının ardından, Gyula Peidl'in önderliğinde sosyal demokratik bir hükûmet (sözde "sendikal hükûmet") iktidara geldi. 2 Ağustos'ta devlet biçimini ve resmi devlet adını "Halk Cumhuriyeti"ne geri döndüren bir kararname yayınlandı. Kısa varlığı boyunca, Peidl hükûmeti komünist rejimin onayladığı inkılapları iptal etmeye başladı.
6 Ağustos'ta Beyaz Saray Yoldaşlar Derneği (sağcı bir karşı devrimci grup) lideri olan István Friedrich, Rumen Kraliyet Ordusunun desteğiyle kansız bir darbe ile iktidarı ele geçirdi. Ertesi gün, Joseph August kendisini Macaristan'ın saltanat vekili ilan etti (istifa etmek zorunda kaldığı 23 Ağustos tarihine kadar görevde kaldı) ve Başbakan olarak Friedrich'i atadı. Devlet, 8 Ağustos 1919'da yeni hükûmet tarafından resmen dağıtıldı.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Macaristan Sovyet Cumhuriyeti
- Macaristan tarihi
- Macaristan'daki devrimler ve müdahaleler (1918-1920)
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Richard Overy. History of the 20th Century (20. Yüzyılın Tarihi), The Times, Mapping History (Haritalama Tarihi). Londra, 2003
- Peter Rokai; Zoltan Đere; Tibor Pal; Aleksandar Kasaš. Istorija Mađara. Belgrad, 2002
- András Siklós. "Revolution in Hungary and the Dissolution of the Multinational State. 1918" (Macaristan'da Devrim ve Çok Uluslu Devletin Yıkılışı. 1918), Studia Historica, Vol. 189. Budapeşte: Academiae Scientiarum Hungaricae, 1988
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Map of the Hungarian People's Republic3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Macarca)
Bu madde Kongre Kütüphanesi kamu malı materyali içermektedir. Stephen R. Burant. "Hungary".