Nizamnâme-i Millet-i Ermeniyân

Nizamnâme-i Millet-i Ermeniyân (Osmanlıca: نظامنامهٔ ملّت ارمنیان, Ermenice: Հայ ազգային սահմանադրութիւն, romanize: Hay azkayin sahmanatrutiyun, Fransızca: Constitution nationale arménienne), Ermeni aydınları (Dr. Nahabet Rusinian, Dr. Serviçen, Nikoğos Balyan, Krikor Odyan ve Krikor Margosian) tarafından hazırlanan ve 150 maddeden oluşan nizamnamenin, 1863 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu tarafından onaylanan ve Patrik'in yetkilerini ve yeni kurulan Ermeni Meclisi'ni tanımlayan^[1] şeklidir. Bu nizamname, diasporadaki Ermeni Kilisesi arasında hala aktiftir. Osmanlı Türkçesi versiyonu Tanzimat döneminde kabul edilen kanunların yazıldığı defter olan Düstur'da yayınlandı.

Belgenin Ermenice versiyonu kendisini "anayasa" olarak adlandırılırken, Osmanlı tarafından kabul edilen versiyonunda bunun yerine millet hakkında bir nizamname adı verildi.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Islahat Fermanı'nın (1856) millet arasında eşitliği getirmeye yönelik çabaları Ermeni Patrikhanesi'nin hoşnutsuzluğunu da beraberinde getirdi.^[2] Islahat Fermanı'ndan önce Ermeni Patriği sadece cemaatin ruhani lideri değil, aynı zamanda seküler lideriydi de (tüm Ermenilerin). Patrik istediği zaman Piskoposları görevden alabilir ve yetkisi 50 bölgeye kadar uzanabilirdi. Devrimci Ermeniler, soyluların zulmü olarak gördükleri şeyi ortadan kaldırmak, yeni bir ' Milli Nizamname'' çıkarmak istediler. "Nizamname" (1860), Ermeni aydınları tarafından hazırlandı. Öncelikle Patrik'in yetkilerini belirlemeye çalıştılar.

Nihayet Konsey, 24 Mayıs 1860 tarihinde nizamname taslağını kabul ederek Babıali'ye sundu. Sultan Abdülaziz hükûmeti 17 Mart 1863'te bir fermanla (bazı küçük değişikliklerle) onaylayarak yürürlüğe koydu. Ermeni Milli Anayasası olarak isimlendirilen, Osmanlı İmparatorluğu tarafından Nizamnâme-i Millet-i Ermeniyân olarak kabul edilen nizamname 150 maddeden oluşuyordu. Patrik'in yetkilerini (millet açısından konumunu) ve yeni kurulan "Ermeni Ulusal Meclisi"ni tanımladı.^[1]

Ermeni Patriği yetkilerini Ermeni Millet Meclisi ile paylaşmaya başlamış ve nizamname ile sınırlandırılmıştır. Patrik değişiklikleri kendi toplumunun erozyonu olarak algıladı.^[2]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• "Appendix I: National Constitution of the Armenians in the Turkish Empire". Armenia, Travels and Studies. 2. Longmans, Green and Co. 1901. s. 445-467.  (PDF p. 573-595/644)

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• "Ազգային սահմանադրութիւնը". digilib.am. American University of Armenia. 21 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.