Orhan Asena
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Orhan Asena | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 7 Ocak 1922 Diyarbakır, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 15 Şubat 2001 (79 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Defin yeri | Cebeci Asri Mezarlığı |
| Meslek | yazar, senarist |
| Milliyet | Türk |
Orhan Asena (7 Ocak 1922, Diyarbakır - 15 Şubat 2001, Ankara), Türk oyun yazarı, şair, çocuk hastalıkları hekimidir.
1950 sonrası Türk tiyatrosunun en önemli yazarlarından birisidir.[1] Daha çok tarihi konuları ele alan eserler vermiş, çok üretken bir oyun yazarı olan Orhan Asena, “Türk tiyatrosunun Shakespeare’i” olarak anılır.[2]
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
1922’de Diyarbakır’da dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimini Diyarbakır’da tamamladı. Çocuk yaşlarda şiir ve öykü yazmaya başladı. İlk tiyatro çalışmalarını lise yıllarında yaptı.[2] İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesinden 1945'te mezun oldu. Anadolu'da hekim ve hükûmet tabibi olarak görev yaptı. 1955'te çocuk hastalıkları uzmanı oldu. 12 Mart Muhtırası'ndan sonra Almanya’ya yerleşmek zorunda kaldı, sekiz yıl Almanya'da hekim olarak çalıştı,[3] Türkiye’ye döndükten sonra Ankara’ya yerleşti, Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğünde edebî kurul üyesi ve başkanı olarak da görev yaptı.
Yazın dünyasına şiir ve hikâye yazarak giren ve ilk şiirleri Yaratış ve İstanbul dergilerinde yayımlanan Asena, zamanla oyun yazarlığına yöneldi. İlk oyunu "Tanrılar ve İnsanlar - Gılgamış", 1954-1955 tiyatro mevsiminde Ankara Devlet Tiyatrosu’nda sahnelendi ve 1959'da da kitap olarak yayımlandı. 1960 yılında TDK tiyatro ödülünü alan bu yapıtı İngilizce, Fransızca, Almanca, İspanyolca, Rusça, İtalyanca dillerine çevrilmiştir.
Oyun yazarlığına devam eden Asena, kırkı aşkın oyun yazdı ve oyunları tüm Türkiye'deki sahnelerde oynandı. Oyunlarından yaklaşık yarısı kitap olarak yayımlandı. Eserlerinde başkaldırı teması ağır bastı. Atçalı Kel Memet'in hayatını işlediği Atçalı Kel Mehmet adlı oyunuyla TRT'den 1970 yılında başarı ödülünü aldı. Daha sonraları ise, İsmet Küntay Tiyatro Ödülü'nü, Avni Dilligil Tiyatro Ödülü'nü ve 1983 yılında Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe ile Yazın alanı Tiyatro dalında Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü'nü kazandı. Tiyatro eleştirmenlerince "Türk tiyatrosunun Shakespeare'i" olarak tanımlanmıştır.
1998 yılında kültür bakanlığı tarafından "devlet sanatçısı" unvanına lâyık görüldü. 2001 yılında Ankara'da vefat eden yazar, Cebeci Asri Mezarlığında toprağa verildi.
Ölümünden Sonra[değiştir | kaynağı değiştir]
2002’den itibaren Diyarbakır’da, Diyarbakır Devlet Tiyatrosu tarafından Orhan Asena anısına onun adını taşıyan "Yerli Oyunlar Festivali" düzenlenmektedir.[4] Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü Macunköy kampüsünde Orhan Asena Deneme Sahnesi 2002 yılında açılmıştır.
Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Bazı Oyunları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Korku (1956)
- Tanrılar ve İnsanlar (1959): Gılgameş'in halkını korumak için tanrılara meydan okuması, tanrılara eşit olmanın verdiği gurur anlatılır.
- Hürrem Sultan (1960)
- Kocaoğlan (1962)
- Yalan (1962)
- Kapılar (1963)
- Tohum ve Toprak (1964): İdealist bir devlet adamı olan Alemdar Mustafa Paşa’yı konu edinir.
- Gecenin Sonu (1964)
- Fadik Kız (1968)
- Simavnalı Şeyh Bedreddin: Düşünceleri uğruna kurban olan mutasavvıf Şeyh Bedreddin’in trajedisini konu edinir.
- Atçalı Kel Mehmet (1970): Aydın İhtilaline önderlik eden Atçalı Kel Mehmet’in dramını konu alır.
- 16 Mart 1920 (1974)
- Şili'de Av (1975): Şili Devlet Başkanı Salvador Allende'nin ölmesi ile sonuçlanan hükûmet darbesini sırasında dışardaki insan avından kaçan yedi gencin hesaplaşma, tartışma ve çatışmalarının öyküsüdür.
- Ölü Kentin Nabzı (1978): Şili’de 1977'de Pinochet'in baskı rejimine olası bir direniş hareketini konu edinir.
- Ali (1979): Çocuk oyunu.
- Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe (1983): I. Süleyman'ın oğulları arasındaki taht kavgasını konu edinir.
- Bir Başkana Ağıt: Şili’de darbe gecesi Başkanlık Sarayı'nda devlet başkanı Allende'nin yaşadığı gerilimli saatleri anlatır.
- Yıldız Yargılanması
- Kanunî Sultan Süleyman Dörtlemesi (ya da Taht ve Baht Dörtlemesi)
- İlk Yıllar - Roksolan
- Sığıntı
- Toroslardan Öteye
- Seyitbaşı Konağı
- Ölümü Yaşamak (1982)
Şiir kitapları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Masal (1941)
- Kıtkanaat (1957)
Senaryo çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]
"Kurtuluş Savaşı’nda Efeler
- Aranan Adam-İçerdeki Adam-Dünya Yurttaşı (Nazım Üçlemesi)
- Gılgameş
- Ya Devlet Başa, Ya Kuzgun Leşe
- Kurtlar Kuşlar Uyurken
- Hünkar Hacı Bektaş Veli
- Fadik Kız
- Yörük Elif
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Esra Sen Orhan Asena'nın Tarihsel Olmayan Piyeslerinde Kadın, Türkbilig:Türkoloji Araştırmaları, 2008
- ^ a b "Hami Çağdaş, Türk tiyatrosunun Shakespeare'i öldü, Hürriyet Gazetesi, 16.02.2001". 20 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2022.
- ^ "Tiyatrodunyasi.net Asmin Singez, Diyarbakır Devlet Tiyatrosu Orhan Asena Yerli Oyunlar Festivali İçin Bir Öneri". 24 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2010.
- ^ "Orhan Asena Yerli Oyunlar Festivali, Tiyatrohaber.net, 03.11.2010". 29 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2010.