Ostrakoderm
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Ostrakodermler (çev. 'kabuk derililer') Paleozoyik Zaman'ın zırhlı çenesiz balıklarıdır. Terim, parafiletik veya polifiletik olduğu ve bu nedenle tek bir evrimsel soya karşılık gelmediği için, güncel sınıflandırmalarda kullanılmamaktadır.[1] Bununla birlikte, terim hala zırhlı çenesiz balıkları basit bir şekilde gruplandırmanın gayri resmi bir yolu olarak kullanılmaktadır.
Ostrakodermlerin bir farkı, solungaçların beslenmek için değil, yalnızca solunum için kullanılmasıydı. Solungaç öncülü yapıları daha önceki kordalılar, hem solunum hem de beslenme için kullandılar.[2] Ostrakodermler, başın yan tarafında koruyucu operkulum olmaksızın kalıcı olarak açık bulunan faringeal solungaç keselerine sahipti. Yiyecekleri hareket ettirmek için siliyer hareket kullanan omurgasızların aksine ostrakodermler, küçük ve yavaş hareket eden avlarını ağızlarına çeken bir emme hareketi oluşturmak için kaslı yutaklarını kullandılar.
İsviçreli anatomist Louis Agassiz, 1830'larda İskoçya'dan bazı zırhlı balık fosilleri buldu. Yaşayan hiçbir canlıya benzetemediği için sınıflandırmakta güçlük çekti. İlk başta onları yayın balığı ve mersin balığı gibi mevcut zırhlı balıklarla karşılaştırdı. Ancak daha sonra hareketli çeneleri olmadığını fark ederek, 1844'te onları "kabuk derili" olarak adlandırdı (Yunanca: ὄστρακον óstrakon + δέρμα dérma).[3]
Ostrakodermlerin kafaları kemikli bir kabukla kaplıdır. Kemik başlı ilk canlılar arasındadırlar. Bu kabuğun mikroskobik katmanları, evrimsel biyologlara "küçük diş benzeri yapılardan oluşmuş gibi" görünür.[4] Neil Shubin şöyle yazıyor: "[ostrakoderm] kafatasının kemiğini kesip açın… mikroskop altında açın ve… dişlerimizle neredeyse aynı yapıyı bulacaksınız. Bir mine tabakası ve hatta bir kağıt hamuru tabakası vardır. Tüm kalkan, birbirine kaynaşmış binlerce küçük dişten oluşur. Fosil kayıtlarının en eskilerinden biri olan bu kemikli kafatası, tamamen küçük dişlerden yapılmıştır. Dişler başlangıçta yaratıkları ısırmak için ortaya çıktı (bkz. konodont); daha sonra dişlerin bir versiyonu onları korumak için yeni bir şekilde kullanıldı."[4]
Ostrakodermler iki grupta toplanır; daha ilkel olan heterostracanlar ve cephalaspidler. Cephalaspidler, yüzmelerini daha fazla kontrol etmek için yanal stabilizatörlere sahip oldukları için heterostrakanlardan daha gelişmişti.
Uzun zamandır pteraspidomorfların ve thelodontların eşleştirilmiş burun deliklerine sahip tek ostrakodermler olduğu, diğer grupların ise sadece tek bir orta burun deliğine sahip olduğu varsayılmıştır. Ancak o zamandan beri, galeaspidanların sadece bir dış açıklığı olsa bile, iki iç burun organına sahip olduğu ortaya çıktı.[5][6]
Yaklaşık 420 milyon yıl önce çeneli balıkların (zırhlı balıklar, dikenli yüzgeçliler, köpekbalıkları vb.) ortaya çıkmasından sonra, çoğu ostrakoderm türü bir azalma yaşadı. Devoniyen döneminin sonunda son ostrakodermlerin soyu tükendi. Bununla birlikte daha yeni araştırmalar, çeneli balıkların, yaklaşık 30 milyon yıl boyunca gözle görülür bir azalma olmadan bir arada var oldukları için, ostrakodermlerin yok olmasıyla daha önce varsayıldığından çok daha az ilgisi olduğunu gösteriyor.[7]
Ostracodermi alt sınıfı, taşemenleri ve miksinleri içeren altsınıf Cyclostomata ile birlikte Agnatha üst sınıfına yerleştirilmiştir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Ostracoderms Pituriaspida Osteostraci". 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021.
- ^ Functional Anatomy of the Vertebrates An Evolutionary Perspective. 2. Sanders College Publishing. 1994. ISBN 0-03-096846-1.
"Gills are not present in the pharyngeal pouches of protochordates as they are in fishes; rather the [pharangeal] slits of protochordates are part of their feeding mechanism." - p 32 "Water is drawn into the pharynx ... The pharynx wall is perforated by many vertically elongated, pharyngeal slits ... Cells in the endostyle of the pharyngeal floor secrete mucus that entraps minute food particles." - p 35 "Amphioxus also gains oxygen and discharges carbon dioxide from the water flowing through the pharynx even though gills are not present." - p 35
- ^ Discovering Fossil Fishes. illustrated. New York: Henry Holt & Company. 1996. s. 37.
- ^ a b Your Inner Fish: A Journay into the 3.5 Billion Year History of the Human Body. reprint. New York: Pantheon Books. 2009. ss. 85-86. ISBN 9780307277459.
- ^ "Fossil fish reveals how jaws evolved - Planet Earth Online". 3 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2014.
- ^ "GEOL 331 Invertebrate Paleontology". 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021.
- ^ "Vertebrate jaw design locked down early". 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021.