Pençe operasyonları

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Pençe operasyonları
Türkiye-PKK çatışması

       Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından kontrol altına alınınan bölgeler
       İçerisinde PKK militanlarının bulunduğu ancak resmen Peşmerge tarafından kontrol edilen bölgeler
       Irak hükûmeti tarafından kontrol edilen kısım
Tarih28 Mayıs 2019 - günümüz
(4 yıl, 10 ay, 3 hafta ve 1 gün)
Bölge
Hakurk, Metina, Zap, Haftanin, Kuzey Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi
Sonuç Devam ediyor
Coğrafi
Değişiklikler		 Türk Silahlı Kuvvetleri; Hakurk, Avaşin ve Haftanin'i büyük ölçüde ele geçirdi. Metina ve Zap'ta stratejik tepeleri ele geçirerek, ele geçirdiği bölgelere askerî üs kurarak ilerliyor.
Taraflar

Türk Silahlı Kuvvetleri

Milli İstihbarat Teşkilatı
Destekleyenler :
Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi

  • KDP
  • IKBY istihbaratı

PKK

Komutanlar ve liderler
Türkiye Hulusi Akar
Türkiye Hakan Fidan
Türkiye Yaşar Güler
Türkiye Ümit Dündar
Türkiye Hasan Küçükakyüz
Türkiye Musa Avsever
Türkiye Metin Gürak
Türkiye İbrahim Kalın
Türkiye Selçuk Bayraktaroğlu
Türkiye Ziya Cemal Kadıoğlu		 Murat Karayılan
Cemil Bayık
Kayıplar
78 ölü[1] 1655 ölü (Aralık 2023)[2]

Pençe operasyonları, Türk Silahlı Kuvvetlerinin (TSK) Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde PKK'ya karşı başlattığı sınır ötesi harekât olan Kararlılık Harekâtı'nın devamı olan operasyonlardır. Pençe Operasyonu, Pençe-2 Operasyonu, Pençe-3 Operasyonu ve Pençe-Kaplan Operasyonu olarak dört aşamada devam etmiştir. Pençe-Kartal Operasyonu ile Mahmur'un ve Sincar'ın da vurulduğu bir hava taarruzu düzenlenmiştir. Operasyonlar süresince TSK Kuzey Irak'ta Hakurk, Sinat-Haftanin bölgelerine askerî üs kurarak ilerlemekte ve bölgeye yerleşmektedir.[3] Türk yapımı balistik füze olan Bora da ilk kez bu operasyonlar süresinde denenmiştir.Şablon:Kaynak needed

Pençe operasyonları sırasında "Botan" kod adlı Hacı Kurhan, "Kendal" kod adlı Metin Akgün, "Pelşin Tolhildan" kod adlı Gülüzar Tural, "Dr. Jiyan Garzan" kod adlı Saliha Kaytar, "Kawa Garzan" kod adlı Nedim Karakulak ve "Berivan Sarya" kod adlı Galya Bekir öldürülmüştür.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: 2017 Kürdistan Bölgesel Yönetimi bağımsızlık referandumu ve Kararlılık Harekâtı

Kuzey Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde 20 Ağustos 2015'te düzenlenen seçim için Mesud Barzani'nin vaatlerinden birisi "Bağımsız Kürdistan" oldu.[4] Aynı yıl Mesud Barzani, Amerika Birleşik Devletleri'ne yaptığı bir ziyarette "Bağımsız Kürdistan'a yakınız" açıklamasında bulundu.[5] Çözüm sürecinin sona ermesi sonrası Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Türkiye'nin doğusunda operasyonları devam ederken 2016'nın ilk ayında Kürdistan Bölgesel Yönetimi Parlamentosu'nda "bağımsızlık komisyonu" kurulması ve bağımsızlık referandumunun ABD seçimleri öncesi olması kararlaştırıldı.[6] Tepkiler, Irak'ın siyasi durumu gibi sebepler yüzünden referandum 2016'da yapılamadı. Referandumun 25 Eylül 2017'de yapılması kararlaştırıldı.[7] TSK bu gelişmeler üstüne 18 Eylül 2017'de Habur Sınır Kapısı'nda tatbikat başlattı.[8] 20 Eylül günü Kuzey Irak'ta bulunan Zap, Avaşin-Basyan bölgeleri Türk Hava Kuvvetleri tarafından vuruldu.[9] Türk Hava Kuvvetlerinin operasyonları 21 Eylül'de de devam etti. Kandil, Metina ve Gara bölgeleri vuruldu.[10] 23 Eylül günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde Irak-Suriye tezkeresi uzatıldı.[11] Aynı gün Irak Genelkurmay Başkanı Osman Ganimi ile Türkiye Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar toplantı gerçekleştirdi.[12]

Referandum sonrası Irak ordusu, Kuzey Irak'a 15 Ekim 2017'de operasyon başlattı.[13] Kürdistan Yurtseverler Birliği Sözcüsü Ehmed Pire, Irak ordusunun bu harekâtında Hakan Fidan'ın ve Kasım Süleymani'nin rolünün olduğunu açıkladı.[14] Irak ordusunun bu harekâtıyla birlikte Kuzey Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Kerkük başta olmak üzere elindeki toprakların %40'ını kaybetti.[15] Kuzey Irak'ta çatışmalar sürerken Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar "Gerekli çalışmalar yürütülmekte ve gereken tüm tedbirler alınmaktadır." açıklamasında bulundu.[16]

Bu gelişmelerin ardından 10 Mart 2018'de, TSK'nın Afrin'e müdahalesi sürerken Kararlılık Harekâtı başlatıldı ve Yüksekova 3. Piyade Tümeni Kuzey Irak'a girdi.[17] Kararlılık Harekâtı'yla birlikte Türk Silahlı Kuvvetleri Irak'ın kuzeyinde 30 kilometreden fazla ilerledi.[18] Bu harekât süresince Türk Silahlı Kuvvetleri Sidekan bölgesinde ilerlemiş ve bölgeye yerleşmiştir.[19]

Operasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Pençe Operasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

28 Mayıs 2019'da Pençe Operasyonu'nun başlatıldığı duyuruldu.[20][21] Operasyonun başladığı gece Şekif Dağı, Lolan Suyu çevresi ve Şehit Derviş Tepesi saatlerce Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı savaş uçakları tarafından vuruldu, akabinde Şekif Dağı ve Şehit Derviş Tepesi'ne Türk komandoları tarafından hava indirme yapıldı. Şiddetli çatışmaların ardından operasyonun ilk gününde 15 PKK'lı öldürüldü.[21][22] Operasyonun ikinci gününde 4 PKK'lı ve iki TSK mensubu Türk asker öldürüldü.[1][23] 31 Mayıs'ta Türk Hava Kuvvetleri, Kuzey Irak'ı vurdu.[24] 1 Haziran'da 3[25] 2 Haziran'da 5[26] 3 Haziran'da 6[27][28] PKK militanı öldürüldü. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, 6 Haziran'da sınırın sıfır noktasında operasyonu yönetirken yaptığı açıklamada "Son terörist etkisiz hâle getirilmeden bölgeden çıkmayacağız." dedi.[29] 10 Haziran'a kadar 74 mağara ele geçirildi, 54 mayın temizlendi ve toplam 43 PKK militanı öldürüldü.[30][31] Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı savaş uçakları Rewanduz ilçesinin Saye, Sevek ve Hellemun köylerinin çevresinde bulunan PKK mevzilerini de bu operasyon süresince vurmuştur.[32] Pençe Operasyonu 12 Temmuz 2019'da son buldu. Operasyon boyunca 143 PKK'lı öldürüldü.[33] Operasyon boyunca Hava Kuvvetlerine bağlı jetler ve insansız hava araçları aktif olarak kullanıldı.[34] Bunların yanında Türk yapımı Bora balistik füzesi de PKK'lı militanların üstünde denenmiştir.[35] Pençe-2 Operasyonu öncesi Türk Dışişleri Bakanlığı ve Milli İstihbaratı Teşkilatı yetkilileri Irak Dışişleri Bakanlığı, Irak Savunma Bakanlığı ve Irak istihbaratı yetkilileri ile bir görüşme yaptı, bu görüşmenin ardından Bradost-Hakurk hattında süren Pençe Operasyonu Zaho-Barzan bölgesini de kapsayacak şekilde genişletildi ve Pençe-2 Operasyonu başlatıldı.[36]

Pençe-2 Operasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

13 Temmuz 2019'da Pençe-2 Operasyonu başlatıldı. Güvenlik uzmanı ve asker olan Abdullah Ağar, Mete Yarar, Coşkun Başbuğ; Türk Silahlı Kuvvetleri'nin bu operasyon ile Kuzey Irak'a yerleştiğini, "kalıcı üs" kurmaya başladığını belirtti.[37] Bu düşüncelerin yanı sıra bazı kaynaklar da bölgede yol kontrollerinin tamamen Milli İstihbarat Teşkilatına geçtiğini, Milli İstihbarat Teşkilatı personellerinin genel bilgi taraması (GBT) dahi yaptığını, bazen Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı özel kuvvet personellerinin de bu çevirmelere katıldığını; Türk Silahlı Kuvvetlerinin birçok bölgeye askeri üs kurduğunu, askeri üsleri korumak için bölgenin çeşitli yerlerine mobese yerleştirdiğini ve bölgeye kalıcı şekilde yerleştiğini bildirdi.[38][39][40] Milli İstihbarat Teşkilatının bununla da kalmadığı, KDP’nin istihbarat örgütü Parastin ile PKK'ya karşı iyi ilişkiler geliştirdiği, Kuzey Irak'ın birçok bölgesinde gücünü artırdığı açıklandı.[41] 19 Temmuz'da Milli Savunma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada 17-19 Temmuz arası yapılan hava harekâtları neticesinde 34 PKK'lı militanın öldürüldüğü açıklandı.[42] 23 Temmuz'da Halifan, Koner, Şoşne, Şoşne Tepesi, Çiyadil, Geriye Kevrit, Hakurk, Hakurk Vadisi, Mihare Vadisi bölgeleri vuruldu.[43] 30 Temmuz'da yapılan hava harekâtı sırasında mavi kategoride aranan, TAK'ın da sorumlularından olduğu belirtilen "Botan" kod adlı Hacı Kurhan ile "Kendal" kod adlı Metin Akgün öldürüldü.[44] 4-5 Ağustos'ta yapılan kara harekâtları ile Misloke, Shiwah Vadisi, Malla İbrahim, Gorasher Dağı, Armuş Vadisi gibi bölgeler TSK tarafından ele geçirildi. 10 Ağustos'ta Pençe-2 Operasyonu başladığı andan itibaren 80 PKK militanının öldürüldüğü açıklandı.[45] Türk Hava Kuvvetleri, 14 Ağustos'ta Bradost kırsalında bulunan PKK'lı militanları hedef aldı. Lelkan ve Hakurk bölgeleri vuruldu.[46] 16 Ağustos'ta Zap, Gara ve Kandil Türk Hava Kuvvetleri tarafından vuruldu.[47] 19 Ağustos 2019'da Kuzey Irak'a tekrar hava harekâtı yapıldı. Harekâtta vurulan binanın içerisinde kırmızı kategoride aranan PKK/KCK Yürütme Konseyi Üyesi "Pelşin Tolhildan" kod adlı Gülüzar Tural ile örgütün kadın yapılanması KJK'nın sözde en üst karar organı Yürütme Konseyi Üyesi "Dr. Jiyan Garzan" kod adlı Saliha Kaytar'ın da olduğu ve bu iki PKK militanının öldürüldüğü tespit edildi.[48]

Türk ordusu Pençe Operasyonu ve Pençe-2 Operasyonu ile Bradost kırsalında ilerlemeye devam etmiştir buna karşın PKK'ya yakın kaynaklar, Türk ordusunun Bradost kırsalını ele geçirmesinin sonucunu PKK'nın tüm kazanımlarını kaybetmesi olarak açıklamıştır.[49]

Pençe-3 Operasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Pençe-3 Operasyonu'nda diğer operasyonlardan farklı olarak Irak'ın kuzeydoğusunda bulunan bölgelere değil, kuzeybatısında bulunan Sinat-Haftanin bölgesine girilmiştir.[50][51] Operasyon boyunca PKK'nın 6 kampının hedef alınacağı belirtilmiştir.[52] Cemal Vanlı bu operasyonun Kuzey Irak'ta "güvenli bölge" oluşturmaya yönelik bir adım olduğunu söylemiş; Türk Silahlı Kuvvetlerinin PKK ile çatışmalarında ilk kez Hakurk'u tamamen kontrol ettiğini "İki taraf arasında 30 yıldan fazla bir süredir devam eden savaşta ilk defa TSK bu operasyonla PKK'nın stratejik kalelerinden birinde kalıcı olarak yerleşti. Hakurk'taki stratejik Lilkan, Şeyhzade, Karker Dağı ve sonrasında Şekif Dağı ile Abdal Kovi tepelerini kontrol etti." cümleleriyle belirtmiştir.[53] PKK ile iltisaklı birçok medya yayın organı da Türk ordusunun Kuzey Irak'ta güvenli bölge oluşturmaya başladığını yazmıştır.[54]

Pençe-3 Operasyonu'nun ikinci gününde 15 PKK'lı militan öldürüldü.[55] 2 Eylül 2019'da Türkiye'nin "kırmızı bültenle" aradığı "Kawa Garzan" kod adlı Nedim Karakulak, bir hava harekâtı ile öldürüldü.[56][57][58] 13 Eylül'de Haftanin'e bağlı Hales Dağı kontrol altına alındı. 18 Eylül'de Milli Savunma Bakanlığı toplam 417 PKK'lının öldürüldüğünü duyurdu.[59]

13 Aralık 2019'da Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı iki savaş uçağı ve topçu birlikleri bir süre keşif yapılmasının ardından Kani Dezan ve Seri Ziraran yamaçlarını ağır şekilde vurdu.[60] 13 Mart 2020'de Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı savaş uçakları Kuzey Irak-Sidekan'a bağlı Bradost bölgesini vurdu. Sidekan İlçe Müdürü İhsan Çelebi 13 Mart günü 16.00 sıralarında Türk savaş uçaklarının bölgede bir saat uçuş yaptıktan sonra Khalifa ve Geli Reş köylerinin kırsalını vurduğunu söyledi.[61] 27 Mart 2020'de Türk topçuları 20.00'den sabah 10.00'a kadar Lelkan köyünün kırsal kesimindeki PKK mevzilerini, Helifan köyünün yüksek kesimlerini ve Hakurk eteklerini top atışıyla aralıklı olarak vurdu.[62] 4 Mayıs 2020'de Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı savaş uçakları Bradost bölgesinde Sinine köyü civarındaki PKK mevzilerini vurdu.[63]

PKK/KCK'nın Mahmur alan üst düzey yöneticisi ve Mahmur Cephe Sorumlusu "Berivan Sarya" kod adlı Galya Bekir, 15 Nisan'da düzenlenen Milli İstihbarat Teşkilatı operasyonuyla öldürülmüştür. Ölümü Türk makamlarınca 14 Mayıs 2020'de açıklanmıştır.[64]

Pençe-Kartal Operasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Milli İstihbarat Teşkilatı, Pençe-3 Operasyonu sürerken Türkiye tarafından terör örgütü olarak tanınan PKK'ya ait hedefleri Milli Savunma Bakanlığına bildirdi.[65] Bunun üstüne Türk Silahlı Kuvvetleri, 30'dan fazla F-16'nın katıldığı[66] Pençe-Kartal Operasyonu'nu 15 Haziran gecesi başlattı. Eş zamanlı olarak Sincar, Mahmur, Zap, Haftanin, Avaşin, Kandil, Darabi, Karaçok Dağı Türk savaş uçakları tarafından vuruldu.[67] Hava taarruzu saatlerce devam etti, Türk Silahlı Kuvvetleri, operasyon boyunca 81 PKK hedefini imha etti.[68]

Operasyonun ardından Irak Dışişleri Bakanlığı, Türkiye'nin Irak Büyükelçisi Fatih Yıldız'ı bakanlığa çağırdı ve Türkiye'ye nota verdi.[69] Notanın ardından Türkiye'nin Irak Büyükelçisi Fatih Yıldız, Twitter hesabından yaptığı açıklamada "Pençe-Kartal Operasyonumuz hakkında Irak Dışişleri Bakanlığına davet edildim. Bu davet, öncekiler gibi, 'Irak, ülkesindeki PKK varlığına son verecek adımları atmadığı sürece PKK ile her nerede olursa olsun mücadele etmeye devam edeceğimizi' vurgulamak için yeni bir vesile oldu." açıklamasında bulundu.[70]

Pençe-Kartal Operasyonu'ndan sonra vurulan bölgelerden Haftanin'e "Pençe-Kaplan Operasyonu" başlatıldı.[71]

Pençe-Kaplan Operasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Pençe-Kartal Operasyonu'ndan iki gün sonra, 17 Haziran 2020'de, Pençe-3 Operasyonu'nda ilerlenen Haftanin'in daha da güneyine kara harekâtı olarak Pençe-Kaplan Operasyonu başlatıldı.[72][73] Milli Savunma Bakanlığı operasyonun ilk 36 saatinde, PKK'ya ait 500'den fazla hedefin imha edildiğini açıkladı.[74] 14 Temmuz 2020'de kuvvet komutanlarıyla video konferans toplantısı yapan Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, toplantı sonrası Pençe-Kaplan Operasyonu'yla ilgili "Pençe Kaplan Operasyonu'nda şu ana kadar 62 terörist etkisiz hale getirildi. Komandolarımızın nefesi, hainlerin ensesinde" açıklamasında bulundu.[75] 22 Temmuz 2020'de Reuters'a konuşan Türk yetkili Türkiye'nin 2015 yılı sonrası bakış açısının değiştiğini, yeni bakış açısının terör örgütü saydığı PKK'yı başladığı yerde bitirmek olduğunu; Türk ordusunun Pençe Operasyonları ile Irak'a 40 kilometre kadar girdiğini, 30'dan fazla üs oluşturduğunu açıkladı. Başka bir Türk yetkiliyse bu operasyonların Türkiye tarafından PKK'nın Suriye uzantısı olarak görülen YPG'ye ikmâli kesmek için de yapıldığını, şu an için sınırın korunması amacıyla operasyonların yürütüldüğünü ve zamanı geldiğinde Kandil'e operasyonun değerlendirileceğini söyledi.[76] Türkiye'nin Kuzey Irak'a operasyonları hakkında konuşan bir Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi yetkilisiyse Bağdat yönetiminin Türkiye'nin operasyonlarına çok sessiz kaldığını, durum böyleyken Amerika Birleşik Devletleri ordusundan sonra NATO'nun en büyük ikinci ordusuna sahip olan Türkiye'yle karşı karşıya gelmek istemediklerini söyledi.[77]

11 Ağustos 2020'de öğle saatlerinde Irak ordusu ile PKK arasında yapılan toplantı Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından hedef alındı. Silahlı insansız hava araçları ile toplantının yapıldığı bölge vuruldu.[78] Türk Silahlı Kuvvetlerinin vurduğu bölgede yüksek rütbeli 2 Iraklı asker ve 7 PKK'lı militan olduğu ve hepsinin öldüğü iddia edildi.[79][80] Anadolu ajansı, kırmızı kategoride aranan PKK'nın Hakurk Eyalet sorumlusu "Agit Garzan" kod adlı Murat Kalko'nun öldürüldüğünü duyurdu.[81]

Pençe Kartal-2 Operasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Gara Katliamı

18 Ocak 2021'de Türkiye Savunma Bakanı Hulusi Akar, beraberinde Genelkurmay Başkanı Yaşar Güler ile birlikte Bağdat'a ziyarette bulundu.[82] Hulusi Akar ve Yaşar Güler bu ziyaret neticesinde Irak İçişleri Bakanı Osman Ali Ferhud El Ganimi, Irak Savunma Bakanı Cuma Anad Sadun El Cuburi, Irak Cumhurbaşkanı Berham Salih ve Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi ile bir dizi görüşmeler gerçekleştirdi.[83] 19 Ocak 2021'de ziyaret Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin başkenti Erbil'de devam etti. Burada Mesud Barzani ve Neçirvan Barzani ile görüşmeler yapıldı.[84] Pençe-Kaplan Operasyonu sürerken gerçekleşen bu ziyaretlerin Irak'taki operasyon alanını genişletme ve Sincar'a yönelik bir askerî harekâta hazırlık amacıyla yapıldığı ileri sürüldü.[85][86]

10 Şubat 2021'nin ilk saatlerinde Türkiye sınırına 40 kilometre uzaklıktaki Gara bölgesinde bulunan Siyana'ya hava indirme yapılarak Pençe Kartal-2 Operasyonu başlatıldı.[87] Yaşanan ilk çatışmaların ardından Türk kaynakları birçok PKK'lı militanın öldürüldüğünü ve hâkim tepelerin kontrol edildiğini yazmaya başladı.[88] Güvenlik uzmanı Abdullah Ağar, Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ne bağlı peşmergelerin kıyafet değiştirerek operasyona Türk Silahlı Kuvvetleri tarafında katıldığını iddia etti.[89] Operasyonun başlamasının ardından ABD'nin Ankara Büyükelçiliği, Türkiye'nin PKK'ya karşı mücadelesinde yanında olduğunu belirten bir açıklama yaptı.[90][91]

12 Şubat 2021 tarihli Aydınlık gazetesi haberinde operasyonu değerlendiren Ünal Atabay, Türkiye'nin gerçekleştirdiği bu operasyonun Sincar'a yapılması beklenen operasyona temel olabileceğini söyledi.[92] Türkiye'nin Sincar'a olası bir operasyonu konusunda açıklama yapan İran destekli Haşdi Şabi, Türkiye'nin Sincar'a peşmergeyi konuşlandırmak istediğini, bunu kabul etmeyeceklerini ve Türkiye'yle olası bir çatışmaya hazır olduklarını açıkladı. 11 Şubat'ta sayıları 12 bini bulan Haşdi Şabi'ye bağlı milis gruplar Sincar'a konuşlandırıldı.[93]

Operasyon devam ederken Türkiye Savunma Bakanı Hulusi Akar, 14 Şubat gecesi yaptığı açıklamalarda 48 PKK'lı militanın öldürüldüğünü, 2 PKK'lının sağ olarak ele geçirildiğini duyurdu. Bununla birlikte operasyonun rehine kurtarmaya da yönelik olduğunu, Türk esirlerin tutulduğu mağaraya yapılan kurtarma operasyonu sırasında PKK'lı militanların burada bulunan silahsız 13 esiri öldürdüğünü açıkladı.[94]

Pençe-Yıldırım ve Pençe-Şimşek Operasyonları[değiştir | kaynağı değiştir]

24 Nisan 2021 tarihinde Millî Savunma Bakanlığı'ndan yapılan açıklama ile Irak'ın kuzeyinde Pençe-Yıldırım ve Pençe-Şimşek adında iki operasyonun eş zamanlı olarak başlatıldığı belirtildi. Operasyon Metina ve Avaşin-Basyan bölgelerinde icra edilmekte.[95]

Pençe-Kilit Operasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

18 Nisan 2022 gecesi Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar; Metina, Zap ve Avaşin-Basyan bölgelerindeki terörist hedeflerine yönelik "Pençe-Kilit Operasyonu'nun başlatıldığını duyurdu. Akar, "Irak'ın kuzeyinden halkımıza ve güvenlik güçlerimize yönelik terör saldırılarını bertaraf etmek ve hudut güvenliğimizi sağlamak maksadıyla terör hedeflerine yönelik kahraman Türk Silahlı Kuvvetlerimiz, gece saatleri itibarıyla Pençe-Kilit Operasyonu'nu başlatmıştır" diye konuştu. Bakan Akar, tüm bu faaliyetlerin Irak'ın toprak bütünlüğüne saygı çevresinde gerçekleştirildiğini belirterek hedefin sadece teröristler olduğunu; sivillerin, çevrenin, dinî ve kültürel yapıların korunması için azami hassasiyet gösterildiğini açıkladı.[96] F-16, ATAK helikopterleri ve SİHA'larla desteklenen komando ve Bordo Bereliler bölgeye intikal etti.[97] Türk Silahlı Kuvvetlerinin kara, deniz ve hava unsurlarının katıldığı operasyon devam ediyor. 3 Kasım 2022 itibarıyla operasyon bölgesinde 429 terörist etkisiz hale getirilmiştir.[98][99]

Pençe-Kılıç Operasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Pençe Kılıç Hava Hârekatı

19 Kasım 2022 saat 19.00'da Diyarbakır askeri havalimanından kalkan[100] 10 F-16 tipi savaş uçağının ilk hedefleri imha edip Diyarbakır'a dönmesinin ardından 20 Kasım 2022 saat 01.00'da F-16 ve F-4[101] savaş uçağına ek olarak çok sayıda SİHA[102] ve tanker uçaklarıyla birlikte Türkiye gece yarısında bir operasyon başlattı. Hava operasyonu Rusya kontrolündeki Suriye hava sahasında gerçekleştirildi.[103][104] Türk sınırından 160 km derinliğe[105] kadar alanı kapsayan operasyon Milli Savunma Bakanlığı tarafından "Hesap Zamanı! Alçaklardan hain saldırıların hesabı soruluyor!" açıklaması ile Twitter'dan duyurdu.[106][107] Türk Kara Kuvvetleri operasyona karadan topçu desteği sağladı.[108] Aynı günün akşamında Millî Savunma Bakanlığı, harekâtta 89 hedefin imha edildiğini açıklamıştır.[109] 28 Kasım 2022 tarihi itibarıyla 4 şehit verilmiş[110][111] ve 480 terörist etkisiz hale getirilmiştir.[112]

Etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye, Irak sınırları içerisinde gerçekleştirmiş olduğu askerî harekâtları Irak Anayasası'nın 7. maddesinde bulunan "Irak’ın terörün bütün çeşitlerine karşı mücadele edeceği ve bu meyanda topraklarının üs, geçiş noktası ve/veya konuşlanma alanı hâline gelmemesi için çalışacağı" cümlesinin uygulanamaması sonrası 1926 tarihinde yapılan Ankara Antlaşması'nın 7. 8. ve 9. maddelerinde yer alan karşılıklı iş birliği maddelerine dayandırarak terör örgütü olarak tanıdığı PKK'ya karşı yapmaktadır[113] buna karşın Türkiye'nin 2018 yılında Kararlılık Harekâtı ile başlattığı Kuzey Irak operasyonları Arap Birliği tarafından birçok kez kınanmıştır.[114]

Türkiye'nin operasyonları Irak'ın kuzeyinde genişlerken 9 Ekim 2020 tarihinde PKK'nın Sincar'dan çıkarılması için Bağdat ve Erbil yönetimleri arasında anlaşma yapıldı ve PKK'ya süre verildi. Türkiye'nin bu anlaşmada önemli rolünün olduğu, Irak'ın kuzey bölgelerinde yeniden yapılaşmada da Türkiye'nin önemli rol oynayacağı; PKK'nın da Irak'ta bitirilmesini şart koştuğu belirtildi.[115] Sincar'da yaşayan bir Ezidi, İran'ın Sincar'ı stratejik konum olarak gördüğünü; operasyona sıcak bakmadığını söyledi.[116]

2021 yılının başından itibaren İran da Türkiye'nin Pençe Operasyonları karşısında yer almaya başladı. İran'ın Bağdat Büyükelçisi İrec Mescidi, 23 Şubat 2021'de verdiği röportajda Türkiye'nin Sincar'a yönelik operasyon sinyalleri sonrası "Türkiye'nin Sincar'da işi de tehdit hakkı da yoktur. Türkiye'nin sınırına çekilmesi ve Irak sınırlarına saygı duyması gerekmektedir." açıklamasında bulundu.[117] Mescidi'nin bu açıklamasını takiben Türkiye'nin Bağdat Büyükelçisi Fatih Yıldız, Twitter'dan "Türkiye’ye, Irak’ın sınırlarına saygı gösterilmesine dair ders verecek en son şahsın İran’ın Büyükelçisi olması gerektiğini düşünüyorum. Uygun şekilde yanıtlarız." şeklinde cevap verdi.[118] 28 Şubat 2021'de İran'ın Ankara büyükelçisi Dışişleri Bakanlığına çağrıldı ve Türkiye'nin Irak'ın kuzeyinde yapmış olduğu operasyonlar hakkında bilgi verildi, PKK'ya karşı iş birliği uyarısında bulunuldu.[119] İki ülke arasında gerilim yükselirken İran destekli olarak Irak'ta bulunan milis güçler Telegram grubunda paylaştıkları animasyon videoda "Burası Ermenistan veya Libya değil, yeni Osmanlılar burada barınmayacak" mesajıyla Türkiye'yi tehdit ettiler.[120]

Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, 20 Ocak'ta 2021'de "PKK'nın Sincar'dan ayrışmadığını biliyoruz, yardım istenilmesi durumunda her türlü desteği vermeye hazırız." açıklamasında bulunduktan sonra 3 Nisan 2021'de tekrar Sincar hakkında konuştu ve "Iraklı kardeşlerimizin gereğini yapacağına inanıyoruz ve takip ediyoruz, gereğini yapmaya hazırız." dedi.[121][122] Türkiye'nin Sincar'a müdahalesi tartışılmaya başlanmışken İran, Sincar'a 15 bin kişilik milis güç sevk etti.[123]

Türkiye'nin Metina'ya ve Avaşin'e yönelik başlattığı Pençe-Yıldırım ve Pençe-Kartal Operasyonları sonrası İran'a yakınlığı ile bilinen koalisyonun milletvekillerinden el-Beldavi, Türkiye'nin Irak'ın kuzeyinde yaptığı operasyonların ve üs kurma faaliyetlerinin bir "savaş ilanı" olduğunu, Bağdat'ın bu duruma sessiz kaldığını söyledi.[124] Aynı gün Irak Parlamentosu'nda Güvenlik ve Savunma Komisyonu üyesi olarak yer alan Badr el-Ziyadi, Rudaw'a verdiği röportajda Türkiye'nin bölgede yaptığı operasyonların gerilimi arttırdığını belirtti.[125]

2 Mayıs 2021 tarihinde el-Hurra'ya konuşan Emekli Tümgeneral Macid el-Kubaysi, Türkiye'nin Irak'ın kuzeyinde Irak hükûmetinin rızasını almaksızın derinliği 40 ila 80 kilometre arasında değişen 37 askeri üs kurduğunu; Metina'ya başlatılan operasyon neticesinde Türkiye'nin Irak'ın kuzeyine en büyük üssü kuracağını, üste helikopter pistinin dahi olacağını ve bu üssün PKK'lı militanların Suriye'ye geçişini büyük ölçüde engelleyeceğini ifade etti.[126] el-Kubaysi'nin açıklamalarından 2 gün sonra Irak'ın eski Su Kaynakları Bakanı Latif Raşid, Sky News Arabia platformunda verdiği röportajda Türkiye'nin Irak'ta yeni bir düzen yaratmak istediğini, Irak'ın kuzeyine birçok istihbarat merkezi, askeri üs kurduğunu; Musul'u kontrol altına alabilmek amacıyla IŞİD bahanesini kullandığını ve Musul'a yerleştiğini söyledi. Sky News Arabia'nın Latif Raşid'in röportajında yer verdiği haberin içeriğinde Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar'ın Irak'ın kuzeyinde operasyonda bulunan askerleri Bağdat'ı bilgilendirmeksizin Irak'ın kuzeyine geçerek bölgede bulunan bir üsten komuta ettiği iddiası yer aldı.[127]

5 Mayıs 2021'de İran destekli milislerin oluşturduğu Fetih Koalisyon Partisinin liderlerinden el-Şabaki, Hulusi Akar'ın Irak'ın kuzeyindeki Türk üs bölgesine yapmış olduğu ziyaret sırasında Bağdat'a herhangi bir bilgi verilmediğini söyledi ve bu durumu "Irak'ın egemenliğinin tartışmasız ihlali" olarak değerlendirdi. Milletvekili el-Beldavi de bu ziyaret hakkında "Türkiye savunma bakanının topraklarımızda gezinmesi haklarımızın ihlalidir" şeklinde konuştu. Irak Parlamentosu'nda Güvenlik ve Savunma Komitesi üyesi olarak yer alan el-Rakabi, Türkiye'nin Irak'ı işgal etmeyi planladığını söyledi.[128]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b "'Pençe Harekatı' şehitlerine veda". www.aa.com.tr. 31 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  2. ^ "Milli Savunma Bakanlığı: Yıl içerisinde etkisiz hale getirilen terörist sayısı 2 bin 201'e ulaştı". aa.com.tr. Anadolu Ajansı. 28 Aralık 2023. 19 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024. 
  3. ^ "TSK Kuzey Irak'ta askeri üs kurdu". Ensonhaber.com. 24 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  4. ^ "Bağımsız Kürdistan için tarih verdi". www.sozcu.com.tr. 18 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  5. ^ "Barzani: Bağımsız Kürdistan'a yakınız ama öncelik IŞİD". tr.sputniknews.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  6. ^ "FLAŞ – 'Referandum ABD seçimlerinden önce'". www.rudaw.net. 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  7. ^ "Kurdistan Region to hold independence referendum on Sept 25". www.rudaw.net. 7 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  8. ^ "TSK, Habur Sınır Kapısı'nda tatbikat başlattı". Ensonhaber. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  9. ^ "TSK, Kuzey Irak'ı bombaladı". www.finansgundem.com. 20 Eylül 2017. 26 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  10. ^ "TSK'dan Irak'ın kuzeyine operasyon". takvim.com.tr. 25 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  11. ^ "Irak-Suriye tezkeresi Meclis'ten geçti". www.ntv.com.tr. 23 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  12. ^ "Hulusi Akar, Irak Genelkurmay Başkanı ile görüştü". www.hurriyet.com.tr. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  13. ^ "After all but defeating the jihadists, Iraq's army turns on the Kurds". The Economist. 19 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  14. ^ "PUK's latest statement on the attacks against Kirkuk". web.archive.org. 26 Ekim 2017. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  15. ^ Coker, Margaret (12 Kasım 2017). "With Iraqi-Kurdish Talks Stalled, Phone Diplomacy Averts New Clashes". The New York Times. 12 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  16. ^ "Hulusi Akar'dan kritik 'Kuzey Irak' açıklaması". İhlas Haber Ajansı. 23 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  17. ^ Kanal, Ulusal. "Abdullah Ağar: Sessiz sedasız sınır ötesi operasyon başladı haberi- Son Dakika Haberleri". Ulusal. 5 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  18. ^ "GAZETE VATAN". www.gazetevatan.com. 3 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  19. ^ "'TSK'den Irak adımı': Rudaw'a göre Erbil'in Sidekan bölgesine Türk askeri konuşlandı". tr.sputniknews.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  20. ^ "Binlerce komandomuz Irak'ın kuzeyinde!". www.sozcu.com.tr. 28 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  21. ^ a b "Turkey launches counter-terror operation in north Iraq". www.aa.com.tr. 28 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  22. ^ "TSK'nin Hakurk Operasyonu sona erdi – ÖZGÜR BASIN". ozgurbasaen.net. 1 Ocak 2015. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  23. ^ "Turkey 'neutralizes' 4 more PKK terrorists in N Iraq". www.aa.com.tr. 8 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  24. ^ "Turkish jets hit PKK terror targets in northern Iraq". www.aa.com.tr. 8 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  25. ^ "3 PKK terrorists neutralized in northern Iraq". www.aa.com.tr. 1 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  26. ^ "Turkish army neutralizes 5 PKK terrorists in N. Iraq". www.aa.com.tr. 8 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  27. ^ "Hakurk Operasyonu'nda yeni gelişme". KrdNews. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  28. ^ "At least 6 PKK terrorists neutralized in northern Iraq". www.aa.com.tr. 8 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  29. ^ "Bakan Akar'dan Pençe Harekatı açıklaması: Son terörist etkisiz hale getirilmeden bölgeden çıkmayacağız". www.msn.com. 9 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  30. ^ "Turkey's 'Operation Claw' in north Iraq continues". www.aa.com.tr. 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  31. ^ "PKK caves destroyed in Turkey's Operation Claw". www.aa.com.tr. 10 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  32. ^ "Türk savaş uçakları Peşmergeleri bombaladı: 1'i ağır, 3 yaralı". Nupel Haber. 5 Haziran 2019. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  33. ^ "Pençe-2 harekatı başladı!". takvim.com.tr. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  34. ^ "Turkish jets, drones breathe fire on PKK terrorists". www.aa.com.tr. 27 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  35. ^ "Turkey's Bora missile saw combat debut: What next?". www.aa.com.tr. 19 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  36. ^ "Pençe de boğulan işgalciler "Pençe 2" ile nefes almak istiyor". Nûçe Ciwan. 13 Temmuz 2019. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  37. ^ "Pençe-2 harekatı başladı". Milliyet. 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  38. ^ "SETA'dan 'Pençe Harekatı' analizi: TSK Hakurk'ta kalıcı". KrdNews. 18 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  39. ^ İzgören, A. Hicri (15 Haziran 2019). "Peşmerge kamuflajı giyen askerler Bradost'ta yol kontrolü yaptı". Yeni Özgür Politika. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  40. ^ "TSK adım adım Federe Kürdistan'a yerleşiyor: Hendek kazıyor, kameralarla izliyor". mezopotamyaajansi18.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  41. ^ "Pençe'yi bekleyen akıbet". Yeni Özgür Politika. 1 Haziran 2019. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  42. ^ "Turkey: 255 terrorists 'neutralized' in N Iraq in 3 months". www.aa.com.tr. 27 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  43. ^ "Kandil yolunda büyük kara harekâtı". Milliyet. 9 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  44. ^ "Erbil saldırısının planlayıcılarına sınır ötesi operasyon". www.aa.com.tr. 9 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  45. ^ "Turkish jets 'neutralize' 6 PKK terrorists in N. Iraq". www.aa.com.tr. 10 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  46. ^ "TSK Bradost kırsalını bombaladı". Rûpela nû. 14 Ağustos 2019. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  47. ^ "Turkish jets hit PKK terror targets in northern Iraq". www.aa.com.tr. 16 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  48. ^ "MİT ve TSK'dan Kandil'e operasyon: Terörist Gülüzar Tural, etkisiz hale getirildi". CNN Türk. 30 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  49. ^ "Komalên Ciwan, Xakurkê'de 'canlı kalkan' olmaya çağırdı". ANF News. 26 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  50. ^ "TSK Güney Kürdistan'ın başka bir sınırına daha 'Pençe Harekatı' başlattı". www.basnews.com. 1 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  51. ^ "Son dakika! Pençe-3 harekâtı başladı... Uzmanlar yorumladı: Bu bir baskındır..." www.hurriyet.com.tr. 24 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  52. ^ "SON DAKİKA: Pençe Harekatı'nda terör örgütü PKK'ya büyük darbe! İşte adım adım Pençe-3 Harekâtı!". Sabah. 27 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  53. ^ "Vanlı: TSK, Kürdistan Bölgesi sınırında 'güvenli bölge' kuruyor". www.rudaw.net. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  54. ^ "Yek ji armanca operasyona Bradostê 'Birakujî' ye". mezopotamyaajansi21.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  55. ^ "Total 15 terrorists neutralized in Operation Claw 3". www.aa.com.tr. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  56. ^ "TSK Hakurk'u bombaladı". Peyama Kurd. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  57. ^ "Kırmızı bültenle aranan terörist etkisiz hale getirildi". www.aa.com.tr. 26 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  58. ^ "TSK Hakurk'u Bombaladı". Rûpela nû. 2 Eylül 2019. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  59. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; www.aa.com.tr isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  60. ^ "TSK, Erbil'in Sidekan bölgesini bombardımana tuttu". Peyama Kurd. 15 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  61. ^ "TSK uçakları Sidekan bölgesini bombaladı". Peyama Kurd. 15 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  62. ^ "TSK'dan Sidekan'a top atışları". www.rudaw.net. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  63. ^ "İşgalci Türk devleti Bradost'u bombaladı". Nûçe Ciwan. 4 Mayıs 2020. 9 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  64. ^ "Son dakika... MİT'ten Irak'ın kuzeyine operasyon: Galya Bekir etkisiz hale getirildi". CNN Türk. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020. 
  65. ^ "Pençe-Kartal Operasyonu'nun perde arkası! Sözde karargah 40 dakika boyuca bombalandı". Sabah. 3 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  66. ^ "Türkiye'den Irak'taki PKK Hedeflerine Hava Operasyonu". Amerika'nin Sesi | Voice of America - Turkish. 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  67. ^ "Pençe-Kartal Operasyonu'nun ayrıntıları". www.ntv.com.tr. 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  68. ^ Pençe-Kartal Operasyonu’nda 81 hedef imha edildi 15 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sözcü Gazetesi
  69. ^ "Irak'tan Türkiye'ye Pençe-Kartal operasyonu notası". birgun.net. 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  70. ^ "Fatih YILDIZ / فاتح on Twitter". Twitter (İngilizce). 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  71. ^ "Son dakika haberler: Kuzey Irak'ta kara harekatı! İşte Haftanin'de son durum". www.hurriyet.com.tr. 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  72. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020. 
  73. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020. 
  74. ^ 500’den fazla hedef yok edildi 18 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sözcü Gazetesi
  75. ^ "Milli Savunma Bakanı Akar: TSK'nın şanlı üniformasını hiçbir hainin taşımasına müsaade etmeyeceğiz". Anadolu Ajansı. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2020. 
  76. ^ "Turkey shifts fight against Kurdish militants deeper into Iraq" (İngilizce). Reuters. 22 Temmuz 2020. 23 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020. 
  77. ^ "Turkey Shifts Fight Against Kurdish Militants Deeper Into Iraq". The New York Times. 22 Temmuz 2020. 23 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020. 
  78. ^ "Turkish drone strike kills two senior Iraqi officers, army says" (İngilizce). Al-Monitor. 11 Ağustos 2020. 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2020. 
  79. ^ "Iraq army says Turkish drone killed two high-ranking commanders". Al Jazeera. 11 Ağustos 2020. 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2020. 
  80. ^ "TSK, Irak ve PKK'nin toplantısını bombaladı". Rudaw. 11 Ağustos 2020. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2020. 
  81. ^ "MİT'ten eylem hazırlığındaki PKK'ya operasyon". Anadolu Ajansı. 16 Ağustos 2020. 2 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  82. ^ "Turkish defense minister in Baghdad to boost military cooperation - Xinhua | English.news.cn". www.xinhuanet.com. 18 Ocak 2021. 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021. 
  83. ^ "Milli Savunma Bakanı Akar'dan Irak ziyareti sonrası açıklama: Çok önemli gelişmelere sebep olabilecek". Hurriyet. 20 Ocak 2021. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021. 
  84. ^ "Milli Savunma Bakanı Akar Irak'ta IKBY liderleri ile görüştü". euronews. 19 Ocak 2021. 19 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021. 
  85. ^ "5 Soru: Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar'ın Irak Ziyaretinin Anlamı". SETA. 25 Ocak 2021. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021. 
  86. ^ "Turkish defence chief in Iraq to impose security-for-water formula" (İngilizce). The Arab Weekly. 19 Ocak 2021. 19 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021. 
  87. ^ "Mehmetçik, Gara'da 40 km derinliğe indi". turkiyegazetesi.com.tr. 12 Şubat 2021. 12 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021. 
  88. ^ "TSK, Gara'yı başlarına yıktı". Sabah. 13 Şubat 2021. 13 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021. 
  89. ^ "Eski Özel Harekatçı Abdullah Ağar: Peşmerge kıyafet değiştirip TSK operasyonuna katıldı - ANHA | HAWARNEWS | Türkçe". hawarnews.com. 10 Şubat 2021. 10 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021. 
  90. ^ "ABD'den şehit ailelerine taziye mesajı". Haberturk. 12 Şubat 2021. 12 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021. 
  91. ^ "ABD'nin Ankara Büyükelçiliği tarafından atılan tweet". 12 Şubat 2021. 12 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021. 
  92. ^ "Teröristlerde 40 KM şaşkınlığı: PKK'ya üç şok" (İngilizce). Aydınlık gazetesi. 12 Şubat 2021. 30 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021. 
  93. ^ "Haşdi Şabi: Türkiye ile savaşmaya hazırız". Mirahaber. 13 Şubat 2021. 30 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021. 
  94. ^ "Hulusi Akar: 13 vatandaşımız şehit edildi". Halk TV. 14 Şubat 2021. 30 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021. 
  95. ^ ANKARA, Uğur Ergan, Uğur ERGAN /. "Son dakika... Kuzey Irak'ta geniş çaplı operasyon! Harekatın adı: Pençe-Şimşek ve Pençe Yıldırım Operasyonu". Hürriyet. 24 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2021. 
  96. ^ Özer, Sarp (18 Nisan 2022). "Mehmetçik, Irak'ın kuzeyindeki terör yuvalarına yönelik Pençe Kilit Operasyonu başlattı". aa.com.tr. Anadolu Ajansı. 17 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2022. 
  97. ^ "Irak'ın kuzeyinde "Pençe Kilit Operasyonu" başlatıldı". trthaber.com. TRT Haber. 18 Nisan 2022. Erişim tarihi: 18 Nisan 2022. 
  98. ^ "'Pençe'de sona yaklaştık!' Bakan Akar: Zap'ı temizleyip sınıra kilit atacağız". hurriyet.com.tr. Hürriyet. 3 Kasım 2022. 3 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2022. 
  99. ^ Özer, Sarp (3 Kasım 2022). "Milli Savunma Bakanı Akar, Pençe Kilit Operasyonu'na katılan birliklerin komutanlarıyla görüştü". aa.com.tr. Anadolu Ajansı. 3 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2022. 
  100. ^ "MSB 'Hesap zamanı' diye duyurdu, TSK Taksim'deki saldırıdan 6 gün sonra Suriye ve Kuzey Irak'taki hedefleri havadan vurdu". T24. 19 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  101. ^ Haber7. "TSK'ya ait savaş uçakları Suriye'deki PKK/YPG mevzilerini vuruyor!". Haber7. 19 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  102. ^ "Suriye ve Irak'ın kuzeyine Pençe Kılıç! MSB: Hesap zamanı". Milliyet. 20 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  103. ^ "SON DAKİKA HABERİ: Suriye ve Kuzey Irak'a "Pençe Kılıç" hava harekatı". NTV. 20 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  104. ^ "MSB günler önce operasyonun sinyalini böyle vermişti!". Milliyet. 20 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  105. ^ "Son dakika: Uzmanlar, Suriye ve Irak'ın kuzeyine yapılan harekatı değerlendirdi: Örgütte yüksek düzeyde kayıp var". Hürriyet. 19 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  106. ^ "MSB'den 'Hesap zamanı' paylaşımı". Anadolu Ajansı. 19 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  107. ^ "Milli savunma bakanlığı "Hesap zamanı! "". Twitter. 19 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  108. ^ "Son Dakika! Suriye ve Irak'ın kuzeyindeki terör örgütü hedeflerine yönelik Pençe Kılıç Hava Harekatı başlatıldı". Haberler.com. 20 Kasım 2022. 19 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  109. ^ Tosun, Mehmet (20 Kasım 2022). "Pençe-Kılıç Hava Harekatı ile 89 hedef imha edildi". aa.com.tr. Anadolu Ajansı. 20 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  110. ^ "Pençe Kilit bölgesinde 3 asker şehit oldu". trthaber.com. TRT Haber. 25 Kasım 2022. 27 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2022. 
  111. ^ "Pençe-Kilit Operasyonu bölgesinde bir asker şehit oldu". aa.com.tr. Anadolu Ajansı. 28 Kasım 2022. 28 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2022. 
  112. ^ "14 terörist etkisiz hale getirildi". trthaber.com. TRT Haber. 28 Kasım 2022. 28 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2022. 
  113. ^ "Türkiye'nin Irak'taki Askeri Varlığının Hukuksal Zemini | ANKASAM". Ankara Center for Crisis and Policy Research. 30 Aralık 2016. 25 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  114. ^ "Arab League condemns Turkish military operation in Iraq". www.bna.bh. 15 Haziran 2020. 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  115. ^ "Bağdat ve Erbil'in imzaladığı Sincar Anlaşması neler öngörüyor, anlaşma uygulanabilir mi?". BBC News Türkçe. 16 Ekim 2020. 16 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  116. ^ "İran'dan Sincar hamlesi: 15 bin Haşdi Şabi milisi yığdılar". Cumhuriyet. 1 Mart 2021. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  117. ^ "İranlı Büyükelçi'den Rûdaw'a: Türkiye uluslararası sınırlara geri dönmeli". Rudaw. 27 Şubat 2021. 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  118. ^ "Fatih Yıldız'ın İran büyükelçisine cevabı". Twitter (İngilizce). 27 Şubat 2021. 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  119. ^ "İran'ın Ankara Büyükelçisi Dışişleri Bakanlığına çağrıldı". TRT Haber. 28 Şubat 2021. 28 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  120. ^ "İran destekli Şii milisler, Türkiye'yi animasyon video ile tehdit etti". 2 Mart 2021. 13 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  121. ^ "Bakan Akar: Terörle mücadelede Erbil işbirliğiyle çok önemli gelişmeler olacak". TRT Haber. 20 Ocak 2021. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  122. ^ "Son dakika: Milli Savunma Bakanı Akar'dan Sincar Operasyonu sinyali: En kısa sürede..." Sabah. 3 Nisan 2021. 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  123. ^ "Irak'ta devlet içinde devlet: Haşdi Şabi". TRT Haber. 8 Mart 2021. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  124. ^ "نماینده پارلمان عراق: احداث پایگاه نظامی ترکیه در شمال عراق به مثابه اعلام جنگ است- اخبار آسیای غربی - اخبار بین الملل تسنیم | Tasnim" (Farsça). Tasnim. 1 Mayıs 2021. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  125. ^ "الأمن النيابية لرووداو: التصعيد التركي خطير على السيادة العراقية والحكومة مطالبة بموقف قوي". Rudaw. 1 Mayıs 2021. 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  126. ^ "من بعشيقة إلى "متينا".. تركيا تخطط لتأسيس القاعدة الأكبر في العراق "دون موافقة"" (Arapça). Al Hurra. 5 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  127. ^ "أطماع تركيا التوسعية تقترب من الشمال العراقي.. والذريعة: حزب العمال الكردستاني" (Arapça). سكاي نيوز عربية. 4 Mayıs 2021. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  128. ^ "نقشه جدید ترکیه برای برخی استان‌های عراق- اخبار ترکیه و اوراسیا - اخبار بین الملل تسنیم | Tasnim". Tasnim (Farsça). 5 Mayıs 2021. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Pençe_operasyonları&oldid=32307259" sayfasından alınmıştır