Operadaki Hayalet (film, 1943)

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Operadaki Hayalet
Phantom of the Opera
"Operadaki Hayalet" (Phantom of the Opera) filminin İtalyanca sinema afişi
YönetmenArthur Lubin
YapımcıGeorge Waggner
SenaristSamuel Hoffenstein
John Jacoby
Gaston Leroux (roman)
OyuncularNelson Eddy
Susanna Foster
Claude Rains
Edgar Barrier
MüzikEdward Ward
Görüntü yönetmeniW. Howard Greene
KurguRussell F. Schoengarth
StüdyoUniversal Pictures
DağıtıcıUniversal Pictures
CinsiSinema filmi
TürüDram, korku, aşk, gerilim, müzikal
RenkRenkli (Technicolor)
Yapım yılı1943
Çıkış tarih(ler)i12 Ağustos 1943, Los Angeles
Süre92 dakika
ÜlkeAmerika Birleşik Devletleri ABD
Dilİngilizce
Bütçe$1,750,000
Diğer adlarıOperadaki Hayalet (Türkiye)
Le Fantôme de l'opéra(Fransa/Belçika)
Il Fantasma dell'opera (İtalya)
El Fantasma de la ópera (İspanya)
Phantom der Oper (Almanya)
Das Phantom der Oper (Avusturya)

Operadaki Hayalet, 1943 ABD yapımı melodramatik korku ve gerilim filmdir. Özgün adı Phantom of the Opera'dır.

Fransız yazar Gaston Leroux'nun 1909'da yazdığı Le Fantôme de l'Opéra (Operanın Hayaleti) adlı romanından senaryosunu Samuel Hoffenstein ve John Jacoby'nin birlikte uyarlayıp yazdıkları filmi Arthur Lubin yönetmiş, başlıca rollerinde Nelson Eddy, Susanna Foster, Claude Rains ve Edgar Barrier oynamışlardır.

Leroux'nun klasikler arasına girmiş olan ünlü romanı bugüne kadar tam 7 kez sinemaya aktarılmış,[1] birkaç kez de operaya uyarlanmış hatta müzikal olarak da sahnelenmişti. Arthur Lubin'in 1943'te yaptığı bu sinema uyarlaması, 1916 ve 1925 yıllarında yapılan siyah beyaz ve sessiz uyarlamalardan sonraki romanın ilk sesli ve tam renkli sinema versiyonu olmuştur. Gerçi 1925 yılında Rupert Julian'ın çektiği ve Lon Chaney'in başrolünü oynadığı siyah beyaz filmin bazı sahneleri iki şeritli Technicolor sistemle çekilmişti ve 1929 yılında sinemaya ses geldikten sonra filme sonradan müzik ve dublajla konuşma sesleri eklenerek tekrar piyasaya sürülmüştü. Oysa Lubin'in 1943 versiyonunun tamamı 3 şeritli gerçek Technicolor sistemle ve sesli olarak çekilmiştir. Her iki film de Universal Stüdyoları tarafından yapılmıştı.

Bu film yine Universal film stüdyolarının 1925 yılındaki film için özel olarak inşa ettirdiği ve bugün de hala ayakta duran büyük ve görkemli film setinde çekilmiştir. Bu set Paris'teki Opéra Garnier'nin birebir kopyası olarak yaptırılmıştı.(Boris Karloff'un başrolünde oynadığı 1944 tarihli korku filmi The Climax de yine bu sette çekilmiştir.[2])

Filmde, operanın sopranosuna umutsuzca aşık olan kemancının onun mesleğinde yükselmesine gizliden gizliye yardım ederken talihsiz bir kaza sonucu yüzünden yaralanması ve akabinde işini kaybetmesiyle çılgına dönerek, yer altına çekilip operanın altını üstüne getirmesi anlatılmaktadır.

Film 1944 yılında renkli kategorilerinde "en iyi sanat yönetimi-dekor" ve "en iyi görüntü yönetimi" Oscar'larını kazandı, "en iyi müzik" ve "en iyi ses" Oscar'larına da aday gösterildi.

Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Paris Operası'nda orkestranın kemancılarından Erique Claudin (Claude Rains), operanın sopranolarından Christine Dubois'ya (Susanna Foster) gizliden gizliye büyük bir ilgi duymaktadır. Operada önemli yan rollerden birine çıkan Dubois'nın Signor Ferretti'den (Leo Carrillo) aldığı şan derslerinin masrafını da kendi maaşından karşılar ancak ona sağladığı bu destekten kızın hiç haberi yoktur.

Bu arada parmaklarında ortaya çıkan bir rahatsızlık nedeniyle orkestraya uyum sağlayamaz ve işine son verilir. Hayranlık duyduğu bu güzel sanatçıya yaptığı gizli hamilik 50'li yaşlarında olan Claudin'in bütün birikimlerini alıp götürmüştür. Para bulabilmek için ömrü boyunca üzerinde çalıştığı bir konçertoyu nota basımevine satmak ister, isimsiz bir besteci olduğu için eserine pek önem verilmez. Notalarını geri almak üzere gittiği basımevinde bir yanlış anlaşma sonucunda yayımcı ile tartışır ve onu öldürür. Paniğe kapılan yayımcının metresi klişehanede kullanılan asit tepsisini Claudin'in yüzüne fırlatır.

Yüzü yanan kemancı acı içinde kıvranarak oradan kaçar, peşindeki polisleri atlatmak için de kanalizasyon sistemine girer. Kanalizasyon sisteminin opera binası ile de bağlantısı vardır. Binanın altındaki geniş mahzenlere yerleşen Claudin operanın gardrobundan çaldığı maske ile yüzündeki yarayı gizler. Artık operada garip olaylar başgöstermeye başlamıştır. İstediği zaman binanın istediği bölümüne girebilen Claudin'e "Operanın hayaleti" adını takmışlardır. "Hayalet" genç sopranonun mesleğinde yükselmesine yardımcı olmayı sürdürür, ancak bu kez daha sert yöntemlere başvurur. Örneğin operanın divası birinci soprano Biancarolli'yi (Jane Farrar) zehirleyerek Dubois'nın onun yerine sahneye çıkmasını sağlar.

Dubois'nın iki hayranı daha vardır, operadaki rol arkadaşı tenor Anatole Garron (Nelson Eddy) ve polis müfettişi Raoul D'Aubert (Edgar Barrier). Her ikisi de güzel sopranonun kalbini çalmak için bir yarış içindedirler. Bu arada operanın hayaletini yakalamak için de çalışmalar devam etmektedir. İsteklerinden biri yerine getirilmeyen "Hayalet" bir temsil sırasında operanın devasa avizesini seyircilerin üzerine düşürür ve çıkan kargaşada Dubois'yı binanın altındaki labirentlere kaçırır. Yaşadığı yer olan bu loş mekanda ona piyanosuyla eserini icra ederken Dubois aniden onun maskesini çıkarır ve gördüğü manzara karşısında çığlık atarken Garron ve Raoul onu kurtarmak üzere yetişirler. Raoul'un silahından çıkan ses tüm yeraltı mahzeninin yıkılmasına yol açar. "Hayalet" yıkıntılar altında kalırken diğerleri kurtulur.

Oyuncu kadrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Operanın Hayaleti (Claude Rains) operanın devasa avizesini seyircilerin üzerine düşürmek üzere.
Aktör/Aktris Rolü
Nelson Eddy Anatole Garron, tenor
Susanna Foster Christine Dubois, soprano
Claude Rains Erique Claudin, kemancı
Edgar Barrier Raoul D'Aubert, polis müfettişi
Leo Carrillo Signor Ferretti, şan hocası
Jane Farrar Biancarolli, operanın divası
J. Edward Bromberg Amiot
Fritz Feld Lecours
Frank Puglia Villeneuve
Steven Geray Vereheres
Barbara Everest Teyze
Hume Cronyn Gerard
Fritz Leiber Franz Liszt, besteci
Nicki Andre Lorenzi
Gladys Blake Jeanne

Roman[değiştir | kaynağı değiştir]

Filmin uyarlandığı roman Fransız gazeteci yazar Gaston Leroux (1868-1927) tarafından 1909 yılında yazılmıştı. İlk yazıldığı yıl kitap halinde basılmamış, 23 Eylül 1909'dan 8 Ocak 1910'a kadar Le Gaulois'[3] adlı gazetede tefrika edilmişti. Daha sonra kitap halinde de basılan eser başlarda fazla ilgi görmemişti. Bugün klasikler arasında sayılan roman birçok kereler sinemaya uyarlandı.[4]

Müziği[değiştir | kaynağı değiştir]

Filmin müziğini yedi kez "En İyi Özgün Müzik Akademi Ödülü"ne aday gösterilen Amerikalı film müziği bestecisi ve yönetmeni Edward Ward yapmıştır. Ward bu filmle ödüle bir kez daha aday gösterilmişti. Konusu tarihi bir opera binasında geçen bu Gotik korku filminde oldukça uzun tutulmuş birden çok klasik opera sahnesi mevcuttur. Bu nedenle yönetmen Arthur Lubin, "Operadaki Hayalet"i bir korku filminden çok müzikale yakınlaştırdığı şeklinde eleştiriler de almıştı. Müzik direktörü Edward Ward Pyotr İlyiç Çaykovski'nin "4. Senfoni"si ile Frédéric Chopin'in bazı temalarınından uyarlamalar yapmıştı. Filmde hayalet (Claude Rains)'in bestelediği ve piyanoda seslendirdiği "Lullaby of the Bells" ise Edward Ward'un kendi bestesidir. Filmde işitilen müzik parçaları şunlardır:

  • "Lullaby of the Bells", Beste Edward Ward, sözler: George Waggner, seslendirenler: Susanna Foster ve Nelson Eddy.
  • "Martha (III. Perde, opera parçası)" Friedrich von Flotow, sözlerin İngilizce çevirisi: William von Wymetal, seslendirenler: Nelson Eddy, Jane Farrar (aslında Sally Sweetland seslendiriyor-dubaj), Susanna Foster & topluluğu.
  • "Amour et Gloire" (filmdeki Fransız opera sahnesi), Frédéric Chopin'in temalarından Edward Ward tarafından uyarlandı. Sözler George Waggner, İngilizce çeviri: William von Wymetal, seslendirenler: Nelson Eddy, Jane Farrar (aslında Sally Sweetland seslendiriyor-dubaj), Susanna Foster & topluluğu.
  • "Le Prince Masque du Caucasus" (filmdeki Rus opera sahnesi), Pyotr İlyiç Çaykovski'nin "4. Senfonisi"nden Edward Ward tarafından uyarlandı. Sözler George Waggner, İngilizce çeviri: William von Wymetal, seslendirenler: Nelson Eddy, Nicki Andre & topluluğu.[5]

Çekimlerin yapıldığı film seti[değiştir | kaynağı değiştir]

1943 yılında filmin çekimlerinin gerçekleştirildiği ve Universal Stüdyoları'nın içinde yer alan film seti aslında filmin 1925 yılında sessiz çekilen önceki versiyonu için inşa ettirilmişti. "Operadaki hayalet"'in 1925 versiyonunu Rupert Julian yönetmiş, başrolünde de Lon Chaney oynamıştı. Set Paris'teki Opéra Garnier'nin birebir kopyası olarak yaptırılmıştı. 1943 yılındaki versiyon sesli çekileceği için 100.000 dolar daha harcanarak ses geçirmeyecek şekilde izole edilmişti. Çok ihtişamlı ve dayanıklı bir şekilde inşa ettirilen opera salonu şeklindeki bu film seti stüdyo tarafından birçok başka filmin çekimlerinde de kullanılmıştır. Bunlardan bir tanesi de Boris Karloff'un başrolünde oynadığı 1944 tarihli korku filmi The Climax'tir. Bugün hala ayakta olan bu set Dünyada olduğu gibi muhafaza edilmiş en eski film seti olma unvanını da taşımaktadır.[2][6]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • "Operadaki Hayalet" in bu 1943 versiyonu "hayalet" kısmından ziyade daha çok "opera" kısmıyla ön plana çıkar. Başrol oyuncularından ikisi gerçek opera sanatçıları olan soprano Susannah Foster ve tenor Nelson Eddy'dir. Ayrıca filmde opera bölümlerine uzun uzadıya yer verilmiştir. Güldürü unsurlarına da sıklıkla yer verilen film, 1925 versiyonuna kıyasla korkutucu olmaktan oldukça uzaktı. Zaten Claude Rains'de kendisine abartılı ve korkutucu bir makyaj yapılmasına karşı çıkmıştı. Kibar bir İngiliz aksanıyla sakin bir tonda konuşan Rains'i zaten bir korku filmi aktörü olarak düşünmek bile mümkün değildi. Bütün bunlar göz önüne alındığında final sahnesinde Rains'in maskesini çıkarttığında Dubois'nın sergilediği dehşet ifadesi biraz abartılı ve absürt kaçmıştır. Her şeye rağmen 1943'te film gişede büyük bir başarı kazanmıştı.[2][7]
  • Filmin küçük rollerinden birinde oynayan Hume Cronyn'in sinemadaki 2. filmidir.
  • Orijinal senaryoya göre Claudin'in filmin sonunda Christine Dubois'nın babası olduğunun ortaya çıkması gerekiyordu. Babası hem Christine'i hem de karısını müzik kariyeri uğruna terk etmiş olacaktı. Ancak bu bölüm filmden çıkartılınca ortada Claudin'in Christine'e olan tutku derecesindeki bağlılığını açıklayacak bir şey kalmamış olmaktadır.[6]

Filmin ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazandıkları[değiştir | kaynağı değiştir]

Adaylıkları[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer sinema uyarlamaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2009. 
  2. ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 28 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2009. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2009. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2009. 
  5. ^ "Phantom of the Opera (1943) / Soundtracks" (İngilizce). IMDb. 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2013. 
  6. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 2 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2009. 
  7. ^ http://www.allmovie.com/work/the-phantom-of-the-opera-37950/review [yalın URL]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Operadaki_Hayalet_(film,_1943)&oldid=31025336" sayfasından alınmıştır