Polonya ekonomisi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Polonya ekonomisi
Başkent Varşova'dan bir görünüm
Derece25. (SAGP, 2017 tahm.)[1]
Para birimi1 Złoty (PLN) = 100 groszy
Mali yıltakvim yılı
Ticaret organizasyonlarıAB, DTÖ ve OECD
İstatistikler
GSYİHartış $614.19 milyar (nominal, 2018 tahm.)[2] artış $1.19 trilyon (SAGP, 2018 tahm.)[3]
GSYİH büyümeartış %4.1 (2018 tahm.)[4]
Kişi başı GSYİHartış 16,180 $ (nominal, 2018 tahm.)[5] artış $31,430 (SAGP, 2018 tahm.)[6]
Sektörel GSYİH dağılımıTarım: %2.6 Sanayi: %38.5 Hizmetler: %58.9 (2016 tahm.)
Enflasyon (TÜFE)%2.5 (2018 tahm.)[7]
Gini katsayısı30.8 (2015)[8]
İşgücü17.6 milyon (2017 tahm.)
Sektörel işgücü dağılımıTarım: %11.5 sanayi: %30.4 hizmetler: %58.1 (2015)[9]
İşsizlik▼ %4.1 (2018 tahm.)[10]
Ortalama gayrisafi maaşPLN 4,973 / €1,193 / $1,460 aylık (Aralık 2017)[11]
Ortalama net maaş1,536 $, aylık (2012)[12]
İş yapılma kolaylığı sıralamasıazalış 27. (DB 2018 derecesi)[13]
Dış ticaret
İhracatartış $221.4 milyar (2017)
İhraç mallarımakina ve ulaşım araçları %37.8, ara mamul mallar %23.7, çeşitli imalat eşyaları %17.1, yiyecek ve canlı hayvanlar %7.6 (2012 tahm.)
Ana ihracat ortakları Almanya %27.4
 Çekya %6.4
 Birleşik Krallık %6.4
 Fransa %5.6
 İtalya %4.9
 Hollanda %4.4 (2017)[14]
İthalatartış $221.8 milyar (2017)
İthalat mallarımakina ve ulaşım araçları %38.0, ara mamul mallar %21.0, kimyasallar %15.0, maden ve mineraller, yakıtlar, yağlar ve ilgili malzemeler %9.0 (2011 tahm.)
Ana ithalat ortakları Almanya %27.9,
 Çin %8
 Rusya %6.4
 Hollanda %6
 İtalya %5.3
 Fransa %4.2
 Çekya %4 (2017)[15]
DYY sermayesiartış $235.7 milyar (Aralık 2017 tahm.)
Gayrisafi dış borç▼ $362.0 milyar (Aralık 2017)
Kamu maliyesi
Kamu borçları▼ GSYİH'nın %50,8'i (2018 tahm.)[16]
Gelirlerartış $90.8 milyar (2017 tahm.)
Giderlerartış $102.2 milyar (2017 tahm.)
Ekonomik yardım€67 milyar (Avrupa Birliği Yapısal ve Yatırım Fonlarından, 2007–2013)[17]
€86 milyar (Avrupa Birliği Yapısal ve Yatırım Fonlarından, 2014–2020)[18]
Kredi derecelendirme
Dış rezervlerartış $115.0 milyar (Aralık 2017 tahm.)
Ana veri kaynağı: CIA World Fact Book
Diğer bir bilgi verilmemiş, değerlerin tümü ABD Doları ile ifade edilmiştir.

Polonya ekonomisi, Avrupa Birliği'nin sekizinci en büyük ekonomisidir ve Avrupa Birliği'nin eski Doğu Bloğu'ndan olan üyeleri arasında ise en büyüğüdür.[22] 1990'dan bu yana Polonya bir ekonomik serbestleşme politikası izlemişti ve ekonomisi, 2007-2008 ekonomik krizi döneminde durgunluktan kaçınan AB’deki tek ekonomiydi.[23] 2017'den itibaren Polonya ekonomisi geçtiğimiz 26 yıl boyunca olduğu gibi AB'de yükselen bir grafik çizmektedir. Bu büyüme, satın alma gücü paritesindeki kişi başına GSYİH olarak, ortalama %6 oranında üstel olmuş, son yirmi yılda, Orta Avrupa'daki en etkileyici verimle, ülkenin 1990 yılından bu yana GSYİH'sını iki katına çıkarmasıyla sonuçlanmıştır.

Polonya, Dünya Bankası tarafından yüksek gelirli ekonomi olarak sınıflandırılmış[24] ve 2017 yılında GSYİH açısından 23. sırada ve 2017 İYKE'de 24. sırada yer almaktadır. Ekonomisinin en büyük bileşeni hizmet işkoludur (%62.3) ve bunu sanayi (%34,2) ve tarım (%3,5) işkolu izlemektedir. 1989'daki ekonomik yeniliklerle, Polonya dış borçları, 1989'daki 42.2 milyar dolar seviyesinden 2014'te 365,2 milyar dolara yükseldi. Polonya, 2015 yılında küresel ticari alana 198.2 milyar ABD doları değerinde mal sevk etmiş, 2011'den bu yana %5,4 artış kaydedilmiş, ancak 2014'ten 2015'e kadar olan süre içinde %7,6 düşüş görülmüştür. Polonya'nın en büyük ihraç kalemleri: makineler, elektronik donanımlar, taşıtlar, mobilya ve plastik ürünlerini içermektedir. Polonya Merkezi İstatistik Bürosu'na göre, 2010 yılında Polonya'daki ekonomik büyüme oranı %3.7 idi ve bu da Avrupa'nın en iyi ekonomik büyüme sonuçlarından biriydi. 2014 yılında ekonomisi %3,3, 2015 yılında ise %3,8 büyümüştür. 2016 yılında ekonomik büyüme yavaşlamasına rağmen, 2016 yılı sonlarında daha sıkı bir işgücü piyasasıyla birleştirilmiş devlet teşvik tedbirleri yeni bir büyümeyi tetiklemiş ve bu büyüme, 2017 yılında Polonya Merkezi İstatistik Bürosu tarafından %5,2 olarak kaydedilmiştir.[25]

29 Eylül 2017'de, dizin sağlayıcı FTSE Russell, piyasaların yıllık sınıflandırmasının sonuçlarını açıklamış, buna göre Polonya pazarı gelişmekte olan bir piyasadan gelişmiş piyasa durumuna yükseltilmiştir.[26]

En büyük Polonyalı şirketler PKN Orlen, PZU, PGE ve diğer.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Polonya, eski Sovyet bloğu ülkeleri arasında kişi başına düşen GSYİH'da, AB-15'e kıyasla (yaklaşık %45) en büyük artışı (%100'den fazla) gören ülke olmuştur.[27] 2007 mali krizinden sonra bile 1992'den beri kesintisiz olarak ekonomik bir büyümeye sahipti.[28]

1989 öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu yazı 1989 sonrası şu anki Polonya ekonomisini ele almaktadır. Geçmiş dönem Polonya ekonomisinin tarihsel görünümü için, bakınız:

1990-2009[değiştir | kaynağı değiştir]

Polonya devleti, 1990'larda ekonomik serbestleşme politikasını kararlılıkla sürdürmüş, ekonomik büyüme için olumlu getiriler ancak nüfusun bazı kolları için olumsuz sonuçlarıda beraberinde getirmiştir. Küçük ve orta büyüklükteki devlet şirketlerinin özelleştirilmesi ve yeni şirketlerin kurulmasına ilişkin özgürlükçü bir yasa, Polonya'nın ekonomik büyümesinin ana itici gücü olan özel sektörün gelişmesini teşvik etmiştir. Tarım işkolu yapısal sorunlar, fazla iş gücü, verimsiz küçük çiftlikler ve yatırım eksikliği nedeniyle yetersiz ve verimsiz kalmaktadır. "Hassas işkollarının" (ör. Kömür gibi) yeniden yapılandırılması ve özelleştirilmesi de yavaş olmuş, ancak son zamanlarda enerji ve demir-çelik alanına yapılan yabancı yatırımlar geleceği değiştirmeye başlamıştır. Sağlık hizmetleri, eğitim, emeklilik sistemi ve devlet yönetimindeki son düzenlemeler, beklenenden daha yüksek mali baskılara neden olmuştur. Bu hesap açığının iyileştirilmesi ve enflasyona odaklanarak para politikasının sıkılaştırılması, Polonya hükûmetinin öncelikleridir. Kamu maliyesinde daha fazla ilerleme esas olarak kamu kolunda istihdamın azaltılmasına ve vergi gelirlerinin, benzer gelir düzeyine sahip diğer kişilere göre önemli ölçüde daha düşük vergiler ödeyen çiftçileri de kapsayacak şekilde gözden geçirilmesine bağlıdır.

2009 mali krizinden beri[değiştir | kaynağı değiştir]

2009 küresel mali krizinden bu yana, Polonya GSYİH'sı büyümeye devam etti. 2009 yılında, krizin doruk noktasında, Avrupa Birliği GSYİH'sı bir bütün olarak %4,5 azalırken, Polonya GSYİH'sı %1,6 artmıştır. Kasım 2013 itibarıyla, AB ekonomisinin büyüklüğü kriz öncesi seviyenin altında kalırken, Polonya ekonomisi birikimli (cumulative) olarak %16 oranında artmıştır. Başarısının ana nedenleri, büyük bir iç pazar (nüfus açısından AB'de altıncı) ve iş dostu bir siyasi iklim gibi görünmektedir. 1990'larda sosyalizmin çöküşünden sonra uygulanan ekonomik reformlar da bunda rol oynamış; 1989 ile 2007 arasında Polonya ekonomisi, aynı zamanda beraberinde milyonlarca işsizde doğururken, Doğu ve Orta Avrupa'da diğer ülkelere göre %177 oranıyla daha hızlı büyüme göstermiştir.[28]

Ancak, iş döngüsünün ekonomik dalgalanmaları, Polonya'nın 2013 başlarında neredeyse %11'e ulaşan işsizlik oranını etkilemiştir. Bu seviye yine de Avrupa ortalamasının altındaydı ve daha sonra düşmeye başlamıştı.[29] Ekim 2017 itibarıyla, Polonya'nın işsizlik oranı Eurostat'a göre %4,6 seviyesinde gerçekleşti.[30]

Veri[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki tablo 1980-2020 yılları arasındaki temel ekonomik verileri göstermektedir. %2'nin altındaki enflasyon yeşil renktedir.[31]

Yıl GSYİH
(milyar ABD doları, SAGP) 		Kişi başına GSYİH
(ABD doları, SAGP) 		GSYİH büyümesi
(reel) 		Enflasyon oranı
(Yüzde olarak) 		İşsizlik
(Yüzde olarak) 		Devlet borcu
(GSYİH'nın %'si olarak)
1980 168.7 4,744 azalış%−6.0 ▲%9.4 n/a n/a
1981 azalış166.0 azalış4,626 azalış%−10.0 ▲%21.2 n/a n/a
1982 artış167.8 artış4,633 azalış%−4.8 ▲%100.8 n/a n/a
1983 artış184.2 artış5,014 artış%5.6 ▲%22.1 n/a n/a
1984 artış190.0 artış5,129 azalış%−0.4 ▲%75.6 n/a n/a
1985 artış203.7 artış5,456 artış%3.9 ▲%15.1 n/a n/a
1986 artış215.0 artış5,725 artış%3.5 ▲%17.8 n/a n/a
1987 artış225.6 artış5,976 artış%2.3 ▲%25.3 n/a n/a
1988 artış241.2 artış6,382 artış%3.3 ▲%25.3 n/a n/a
1989 artış260.1 artış6,876 artış%3.8 ▲%251.1 n/a n/a
1990 azalış250.4 azalış6,557 azalış%−7.2 ▲%585.8 6.3% n/a
1991 azalış240.6 azalış6,283 azalış%−7.0 ▲%70.3 ▲%11.8 n/a
1992 artış251.1 artış6,541 artış%2.0 ▲%43.0 ▲%13.6 n/a
1993 artış268.1 artış6,962 artış%4.3 ▲%35.3 ▲%16.4 n/a
1994 artış288.1 artış7,467 artış%5.2 ▲%32.2 ▼%11.4 n/a
1995 artış313.9 artış8,136 artış%6.7 ▲%27.9 ▲%13.3 48.7%
1996 artış339.6 artış8,795 artış%6.2 ▲%19.9 ▼%12.3 ▼%43.1
1997 artış369.9 artış9,572 artış%7.1 ▲%14.9 ▼%11.2 ▼%42.7
1998 artış392.5 artış10,153 artış%5.0 ▲%11.8 ▼%10.6 ▼%38.7
1999 artış416.5 artış10,772 artış%4.5 ▲%7.3 ▲%13.1 ▲%39.3
2000 artış444.2 artış11,608 artış%4.3 ▲%10.1 ▲%16.1 ▼%36.4
2001 artış459.8 artış12,018 artış%1.2 ▲%5.5 ▲%18.2 ▲%37.1
2002 artış473.6 artış12,383 artış%1.4 artış%1.9 ▲%19.9 ▲%41.5
2003 artış500.2 artış13,088 artış%3.6 artış%0.8 ▼%19.6 ▲%46.3
2004 artış540.3 artış14,149 artış%5.5 ▲%3.5 ▼%19.0 ▲%46.4
2005 artış577.2 artış15,121 artış%3.5 ▲%2.1 ▼%17.7 Sabit%46.4
2006 artış631.7 artış16,556 artış%6.2 artış%1.0 ▼%13.8 ▲%46.9
2007 artış694.2 artış18,207 artış%7.0 ▲%2.5 ▼%9.6 ▼%44.2
2008 artış737.9 artış19,358 artış%4.3 ▲%4.2 ▼%7.1 ▲%46.3
2009 artış764.4 artış20,045 artış%2.8 ▲%3.5 ▲%8.2 ▲%49.4
2010 artış801.7 artış21,083 artış%3.6 ▲%2.6 ▲%9.6 ▲%53.1
2011 artış859.3 artış22,575 artış%5.0 ▲%4.3 Sabit%9.6 ▲%54.1
2012 artış889.2 artış23,377 artış%1.6 ▲%3.7 ▲%10.1 ▼%53.7
2013 artış916.1 artış24,119 artış%1.4 artış%0.9 ▲%10.3 ▲%55.7
2014 artış963.2 artış25,442 artış%3.3 artış%0.0 ▼%9.0 ▼%50.2
2015 artış1,011.0 artış26,688 artış%3.8 ▼%−0.9 ▼%7.5 ▲%51.1
2016 artış1,053.3 artış27,834 artış%3.1 ▼%−0.6 ▼%6.2 ▲%54.2
2017 artış1,121.0 artış29,722 artış%4.8 artış%2.0 ▼%4.9 ▼%50.6
2018 artış1,212.9 artış31,939 artış%5.1 artış%1.6 ▼%3.8 ▼%48.4
2019 artış1,292.9 artış33,685 artış%4.5 ▲%2.4 ▼%3.2 ▼%46.0
2020 azalış1,290.1 azalış33,612 azalış%-2.7 ▲%3.4 ▲%3.3 ▲%57.0

İşgücü piyasası ve ücretler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Polonya'da işsizlik

Sosyalist ekonominin çöküşünden sonra Polonya'da işsizlik ortaya çıkmıştı, ancak ekonomi daha önceleri gizli işsizlik oranlarına da sahipti. İşsizlik oranı, 1990'ların sonunda %10'a gerilemiş ve daha sonra, 21. yüzyılın ilk birkaç yılında tekrar yükselmiş ve 2002'de %20'ye ulaşmıştır. O zamandan beri düzensiz olmasına rağmen azalma eğilimi göstermektedir. 2008'den beri Polonya'daki işsizlik oranı sürekli olarak Avrupa ortalamasının altında seyretmektedir.[32]

2015 yılında oran %8'in altına düşerek,[33] işgücü açığı olasılığına yol açmıştır.[34]

Dış ticaret ve DYY[değiştir | kaynağı değiştir]

1991 yılında Ruble bazlı COMECON ticaret blokunun çökmesiyle Polonya, ticaretini yeniden gözden geçirdi. 1996'nın başlarında, ticaretinin %70'i AB üyeleriyleydi. Batı komşusu Almanya bugün Polonya'nın ana ticaret ortağıdır. Polonya Mayıs 2004’te Avrupa Birliği’ne katılmıştır. Bundan önce, Macaristan, Çekya, Slovakya ve Slovenya'yı içeren Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması (CEFTA) aracılığıyla bölgesel birlik ve ticaretini geliştirdi.

Polonya, Dünya Ticaret Örgütü'nün kurucu bir üyesidir.[35] Avrupa Birliği üyesi olarak, Amerika Birleşik Devletleri dahil diğer ülkelerden gelen mallara ortak dış tarife uygular. Polonya'nın başlıca ithalatı, sınai yeniden donanım ve üretim girdileri için gerekli olan sermaye mallarıdır. Ülkenin dış satım malları makineleri de içermektedir, ancak bu çok çeşitlilik göstermektedir. En başarılı dış satım ürünleri arasında mobilyalar, yiyecekler,[36] motorlu tekneler, hafif uçaklar, orman ürünleri, gündelik kıyafetler, ayakkabılar ve kozmetik ürünlerdir.[37] Almanya, 2013 itibarıyla Polonya'nın dış satımının en büyük alımcısı konumundadır.[38] Tarım işkolu çıktıları arasında, yurt dışındaki en büyük para vericiler ve dış satımın büyümesine elverişli döviz kuru ile birlikte; füme ve taze balık, kaliteli çikolata, et ve süt ürünleri ve özel ekmekler[39] gibi ürünler de bulunmaktadır.[40] 2011 yılında gıda dış satımı, 2010 yılına göre %17 artışla 62 milyar Złoty olmuştur.[41] ABD'ye yapılan Polonya dış satımı çoğunluk, Genelleştirilmiş Öncelikler Sistemi (GSP, Generalized System of Preferences) programı kapsamında tarife ayrıcalıklarına sahiptir.

2020 Polonya için en iyi ticaret ortakları (milyon €)[42][43]
Sıralama Ülke Toplam ticaret İhracat İthalat
1 Avrupa Birliği Almanya 119,608 69,427 50,181
2  Çin 36,021 2,979 33,042
3 Avrupa Birliği İtalya 22,161 10,375 11,786
4 Avrupa Birliği Fransa 21,373 13,452 7,921
5 Avrupa Birliği Çekya 21,369 14,063 7,306
6 Avrupa Birliği Hollanda 19,355 10,236 9,119
7  Birleşik Krallık 18,653 13,725 4,928
8  Rusya 17,372 7,157 10,216
9  ABD 13,911 6,729 7,183
10 Avrupa Birliği İspanya 11,177 6,084 5,093
11 Avrupa Birliği Belçika 10,937 5,689 5,248
12 Avrupa Birliği İsveç 10,731 7,029 3,702
13 Avrupa Birliği Slovakya 10,235 6,014 4,221
14 Avrupa Birliği Macaristan 9,792 6,094 3,698
15 Avrupa Birliği Avusturya 8,611 4,827 3,784
16  Ukrayna 7,853 5,259 2,593
17 Avrupa Birliği Romanya 7,233 5,038 2,194
18 Avrupa Birliği Danimarka 6,805 4,048 2,757
19  Türkiye 6,212 2,232 3,980
20  Güney Kore 6,134 649 5,485
— Diğerleri 83,713 38,775 44,938
— Toplam 469,254 239,880 229,374

Polonya, dış ticarete diğer birçok Orta ve Doğu Avrupa ülkesinden daha az bağımlıdır, ancak Avrupa ile olan ticaret hacmi yine de büyük sayılmaktadır. 2011 yılında, Euro bölgesi ile GSYİH'daki payı olan ticaret hacmi (ihracat artı ithalat) %40 oranıyla 1990'ların ortalarınna göre iki katına ulaşmıştır. Polonya'nın dış satımının %30'u Almanya ile ve %30'u da Avrupa'nın geri kalanıyladır. Polonya'nın Rusya'ya yaptığı ihracatta önemli bir artış gerçekleşmiştir.[44] Ancak, Ağustos 2014'te, Rusya'ya meyve ve sebze ihracatı, Moskova'nın politik olarak güdülenmiş yasaklarıyla çarpıcı bir şekilde düşüş göstermiştir.[45]

Doğrudan yabancı yatırım (DYY), 2010 yılında GSYİH'nın %40'ını oluşturmuş ve 2000 yılındaki seviyenin iki katına çıkmıştır. Polonya'ya en çok DYY Fransa, Almanya ve Hollanda'dan gelmektedir. Polonyalı şirketler, başta İtalya ve Lüksemburg olmak üzere çeşitli ülkelerde yabancı yatırımlara sahiptir. İç DYY'nin çoğu üretimde olup, bu durum kaynak ülkelerdeki ekonomik dalgalanmalara karşı duyarlılık gösterebilmektedir.[44]

Polonya ticaret hukuku yabancı girişimcilere oldukça elverişlidir. Hükûmet, yatırımcılara çeşitli devlet yardımı biçimleri: %19 seviyesinde CIT vergisi (Cash-in-transit tax) ve 14 Özel Ekonomik Bölgedeki yatırım teşvikleri (diğerleri: gelir vergisi muafiyeti, emlak vergisi muafiyeti, rekabetçi arazi fiyatları), çeşitli sanayi ve teknoloji parkları, AB yapısal fonlarından yararlanma imkânı, Kahverengi alan ve Yeşil alan gibi olanaklar sunmaktadır. Polonya Ulusal Bankası'na (NBP) göre, 2006 yılında Polonya'ya giren DYY seviyesi 13,9 milyar Euro'dur.

Ernst & Young raporuna göre, Polonya yatırım çekiciliği açısından dünyada 7. sırada yer almaktadır. Ancak, Ernst & Young'ın 2010 Avrupa çekicilik araştırması, Polonya'nın DYY istihdamında %52'lik bir azalma ve 2008'den bu yana DYY projelerinin sayısında %42'lik bir düşüş görüldüğünü bildirmiştir.[46] OECD (www.oecd.org) raporuna göre, 2004'te Polonyalılar Avrupa'daki en zor çalışma koşullarındaki uluslardan biriydi. Yine de, kolay iş kurma ve yürütme yeteneği ekonomik sıkıntıya neden olmuş; 2010 Dünya Ekonomik Forumu, anlaşmazlıkları çözmek için kuruluşların kullandıkları yasal çerçevenin açıklığı, etkinliği ve tarafsızlığı açısından Polonya'yı OECD ülkeleri sıralamasında alt sıralarda bir yere yerleştirmiştir.[47]

İşkolları[değiştir | kaynağı değiştir]

MIT Harvard Ekonomik Bileşke Gözlemevi tarafından hazırlanan Ekonomik Karmaşıklık Atlası1 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'na göre Polonya dış satım ürünleri dağılımı.

Üretim endüstrileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Polonya'da otomotiv işkolu
Varşova Borsası, Doğu ve Orta Avrupa'nın en büyük borsasıdır.
PKN Orlen Polonya'nın en büyük şirketleri arasındadır.
Gdynia Limanı, Polonya'nın başlıca limanlarından biridir.

II. Dünya Savaşı'ndan önce Polonya'da sanayi, kömür, tekstil, kimya, makine, demir ve çelik işkollarında yoğunlaşmıştı. Günümüzde gübreler, petrokimyasallar, takım tezgâhları, elektrikli makineler, elektronik, otomobil üretimi ve gemi yapımı gibi kollara uzanmaktadır.

Polonya sanayisinin temeli II. Dünya Savaşı sırasında büyük ölçüde zarar gördü ve pek çok kaynak yeniden yapılanmaya yönlendirildi. 1940'ların sonlarında uygulanan sosyalist iktisadi sistem, sıkı ve merkezi bir komuta altında büyük ve hantal ekonomik yapılar yaratmıştı.[48] Kısmen bu yapısal esnemezlik nedeniyle, ekonomi Orta Avrupa'daki diğer ekonomilerle karşılaştırıldığında bile zayıf bir başarım sergilemiştir.[48]

1990 yılında Tadeusz Mazowiecki hükûmeti, merkezileşmiş komuta ekonomisini piyasa odaklı bir sistemle değiştirmek için kapsamlı bir yenileşme programı başlattı. Sonuçlar genel olarak etkileyici olsa da, devlete ait birçok sanayi kuruluşu, özellikle de demiryolu, madencilik, çelik ve savunma işkollarındakiler, piyasaya dayalı bir ekonomide ayakta kalabilmek için değişime ve küçülmeye karşı dirençli kalabilmiştir.[48]

Enerji[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Polonya'da enerji

İlaç[değiştir | kaynağı değiştir]

Polonya ilaç pazarının 2008'deki toplam değeri, 2007'den %11.5 daha yüksek bir değerle 24.1 milyar PLN kadardı.[49]

Toplam piyasa değerinin yaklaşık üçte birini oluşturan reçetesiz ilaç pazarı 2008 yılında 7,5 milyar PLN değerindeydi. Bu değer, diyet takviyeleri, kozmetikler, sargı malzemeleri, diş materyalleri, teşhis testleri ve tıbbi cihazlar gibi ilaçları ve uyuşturucu olmayan maddeleri içermektedir. Reçeteli ilaç pazarı 15.8 milyar PLN değerindedir.

Tarım[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Polonya'da tarım

Tarım, iş gücünün %12.7'sini istihdam etmektedir, ancak gayri safi yurt içi hasılaya (GSYİH) %3.8 oranında katkıda bulunmakta ve bu da bağıl olarak düşük bir verimliliği yansıtmaktadır. Sanayi işkolunun aksine, Polonya'nın tarım işkolu, gerçek sosyalist kuralların onlarca senesinde büyük ölçüde halka kapalı ellerde kalmıştı. Eski devlet çiftliklerinin çoğu artık çiftçi kiracılarına kiralanmaktadır. Kredi eksikliği, eski devlet tarım arazilerini satma çabalarını engellemektedir. Şu anda Polonya'nın 2 milyon özel çiftliği tüm tarım arazilerinin %90'ını kaplamakta ve toplam tarım üretiminin yaklaşık yine aynı oranda %90'ını oluşturmaktadır. Çiftlikler küçüktür —ortalama 8 hektar— ve çoğu zaman parçalı bir yapıdadır. 15 hektarı aşan çiftlikler, toplam çiftlik sayısının %9'unu oluştururken, toplam tarım alanının %45'ini kaplamaktadır. Polonya'daki tüm çiftlik hanelerinin yarısından fazlası, herhangi bir ticari satış durumunda, sadece kendi ihtiyaçları için üretimde bulunmaktadır.

Polonya, işlenmiş meyve ve sebze, et ve süt ürünlerinde kesintisiz bir dış satımcı konumundadır. İşleyiciler genellikle iç talebi karşılamak için yetersiz olan buğday, yem taneleri, bitkisel yağ ve protein öğünlerinin yerel gereksinimini desteklemekte dış alıma da başvurabilmektedir. Bununla birlikte, Polonya AB'nin önde gelen patates ve çavdar üreticisi konumundadır ve dünyanın en büyük şeker pancarı ve tritikale üreticilerinden biridir. Polonya ayrıca kolza tohumu, hububat, domuz eti ve büyükbaş hayvanların da önemli bir üreticisi konumundadır. Polonya, dünyanın en büyük altıncı elma üreticisi ve ihracatçısıdır.[50]

Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Kraków'daki Ana Pazar Meydanı

Polonya, özellikle Avrupa Birliği'ne 2004 yılında katıldıktan sonra gezginlerin sıkça ziyaret ettiği bir yer haline gelmiştir. Polonya'daki çoğu gözde mekân, doğal çevre, tarihi yerler ve kültürel etkinliklerle bağlantılıdır. Buralar her yıl dünyanın birçok bölgesinden milyonlarca gezgini kendine çekmektedir. Seyahat Enstitüsü verilerine göre, Polonya 2006 yılında 15.7 milyon ve 2007 yılında 15 milyon gezginle[51] toplam 66,2 milyon yabancı ziyaretçi sayısına ulaşmıştır.[52] 2016 yılında Polonya'ya gelenlerin sayısı 80.5 milyona ulaşmıştır. Bu sayının 17.5 milyonu turizm amaçlı olarak kabul edilir (en az bir gecelik konaklama ile) ve dünyanın en çok ziyaret edilen 16 ülkesi arasındadır.[53] En gözde yerler Kraków, Varşova, Wrocław, Gdańsk, Poznań, Szczecin, Lublin, Toruń, Sopot, Zakopane ve Wieliczka Tuz Madeni'dir. En iyi eğlence yerleri arasında Polonya'nın Masurian Göl Bölgesi, Baltık Denizi kıyısı, Tatra Dağları (Karpatlar'ın en yüksek sıradağları), Sudetes ve Białowieża Ormanı bulunur. Polonya'nın başlıca seyahat seçenekleri arasında kentler ve kent dışı tarihi anıt turları, iş gezileri, nitelikli turizm, tarım turizmi ve diğerlerinin arasında dağ yürüyüşü (trekking) ve tırmanma turlarından oluşur.

Finans işkolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Polonya'da bankacılık işkolu Polonya Mali Denetim Otoritesi (PFSA) tarafından denetlenmektedir.

Ülke, 1992-97 döneminde piyasa ekonomisine dönüştürülürken, hükûmet bazı bankaları özelleştirmiş, gerisini yeniden sermayelendirmiş ve bankacılık işkolunu daha rekabetçi hale getirecek yasal yenilikleri başlatmıştır. Bu yenileşme politikaları, işkolunu daha sağlıklı hale getirmiş ve göreceli istikrarı sağlamış ve bir dizi stratejik yabancı yatırımcıyı da ülkeye çekmişti. 2009 yılının başında Polonya'nın bankacılık işkolu 51 yerli bankaya, 578 kooperatif bankasına ve 18 yabancı sermayeli banka şubesine sahipti. Buna ek olarak, yabancı yatırımcılar yaklaşık 40 ticari bankada hisselerini kontrol ediyor, bu da bankacılık sermayesinin %68'ini oluşturuyordu.[54] Polonya'daki bankalar kredileri kısıtlayıp, faiz oranlarını yükselterek ve bilançolarını güçlendirerek 2009 mali krizine karşı tepki politikası izlemiştir. Daha sonra bankalar, 2011'de beklenen %4'ten fazla bir artışla tekrar borç vermeye başlamıştır.

Ulaştırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Wrocław Ana İstasyonunda PKP Intercity'nin ED250 Pendolino hızlı treni

Polonya geniş bir demir yolu ağıyla vatandaşlarına hizmet vermektedir. Çoğu şehirde ana tren istasyonu şehir merkezine yakın konumdadır ve yerel ulaşım sistemine iyi bir şekilde bağlanmıştır. Demiryolu altyapısı, devlet tarafından işletilen PKP Grubunun bir parçası olan Polonya Devlet Demiryolları tarafından işletilmektedir. Ülkenin doğu kısmı demiryolu ağı bakımından daha az gelişmişken, batı ve kuzey Polonya'da demiryolu ağı çok daha yoğundur. Başkent Varşova, ülkenin tek hızlı taşıma sistemi olan Varşova Metrosuna sahiptir.

Polonya'nın en önemli havalimanı Varşova 'Frederic Chopin' Uluslararası Havalimanı'dır. Varşova Havalimanı LOT Polonya Havayolları'nın uluslararası ana merkezidir. Varşova Chopin'in yanı sıra Wrocław, Gdańsk, Katowice, Kraków ve Poznań'ın da uluslararası havalimanları bulunmaktadır. Polonya ve Ukrayna'nın ortaklaşa düzenlediği 2012 Avrupa Futbol Şampiyonasına hazırlık olarak, ülke çapında bir dizi havalimanı geliştirilerek yenilenmiştir. Bu, artan sayıda jet yolu ile yeni terminallerin yapımını içeriyordu ve Wrocław Copernicus Havaalanı ve Gdańsk Lech Wałęsa Havaalanı da bunlar arasında yer almaktaydı.

Polonya 412.264 km (256.160 mil) genel kamu yoluna sahiptir. Polonya'nın karayolları, Ulusal yollar, Voyvodalık yolları, Powiat yolları ve Gmina yolları gibi idari bölümle ilgili parçalardan oluşmaktadır. Otoyollar ve hızlı bağlantı yolları ulusal yol ağının bir parçasıdır. 10 Ocak 2016 tarihi itibarıyla 3,274,67 km (2,034,79 mi) otoyol (autostrady, singular - autostrada) ve sınırlı erişimli yollar (drogi ekspresowe, singular - droga ekspresowa) kullanımda bulunmaktadır.

Polonya'nın büyük şirketleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Polonya şirketleri listesi

Polityka dergisi tarafından derlenen Polonya'daki en büyük 500 şirket listesinden seçilmiştir:

Para birimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana maddeler: złoty ve Polonya ve euro

Bütçe ve borç[değiştir | kaynağı değiştir]

Polonya GSYİH’sı içindeki yüzde olarak kamu borç seviyesi

Polonya'nın kamu ve özel borç seviyeleri Avrupa ortalamasının (2017) altındadır.

Polonya'da GSYİH büyümesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Son GSYİH büyümesi (önceki yılın aynı çeyreğine kıyasla):[56]

Yıl 1.Ç 2.Ç 3.Ç 4.Ç Ort.
2017 4.4% 4.3% 5.2% 4.3% 4.6%
2016 2.7% 2.2% 2.3% 3.2% 2.9%
2015 3.9% 3.4% 3.8% 4.2% 3.8%
2014 3.1% 3.1% 3.2% 3.6% 3.3%
2013 0.1% 1.3% 1.7% 2.2% 1.4%
2012 3.7% 2.1% 1.2% 0.0% 1.6%
2011 5.2% 5.1% 5.1% 4.8% 5.0%
2010 2.5% 3.6% 4.4% 4.1% 3.7%
2009 2.1% 1.9% 2.0% 4.1% 2.6%
2008 5.8% 5.0% 4.0% 1.2% 3.9%
2007 7.5% 7.5% 6.4% 7.4% 7.2%
2006 5.0% 6.0% 6.4% 7.1% 6.2%
2005 3.1% 2.3% 4.7% 4.0% 3.5%
2004 6.8% 5.7% 3.7% 4.5% 5.1%
2003 2.0% 3.8% 4.1% 4.3% 3.6%
2002 0.4% 1.3% 1.7% 2.4% 1.4%

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 30 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  2. ^ "External Datamapper: Poland". 23 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2018. 
  3. ^ "External Datamapper: Poland". 23 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2018. 
  4. ^ "External Datamapper: Poland". 26 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2018. 
  5. ^ "External Datamapper: Poland". 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2018. 
  6. ^ "External Datamapper: Poland". 23 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2018. 
  7. ^ "External Datamapper: Poland". 23 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2018. 
  8. ^ "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 2 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  9. ^ "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 1 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2018. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2018. 
  12. ^ "Where are you on the global pay scale?". BBC News. 29 Mart 2012. 30 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2018. 
  13. ^ "Doing Business in Poland - World Bank Group". www.doingbusiness.org. 17 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  14. ^ "External Partners of Poland". The World Factbook. 4 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2018. 
  15. ^ "Import Partners of Poland". The World Factbook. 5 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2018. 
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2018. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 25 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Haziran 2018. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Haziran 2018. 
  19. ^ "S&P keeps Poland's rating, outlook unchanged". thenews.pl. 26 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  20. ^ "Moody's changes outlook on Poland's A2 issuer rating to stable from negative; affirms ratings". moodys.com. 12 Mayıs 2017. 24 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  21. ^ "Press Release". www.fitchratings.com. 23 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  22. ^ "Report for Selected Countries and Subjects". www.imf.org. 8 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  23. ^ Reuters Editorial. "Poland was a". reuters.com. 23 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  24. ^ "WDI 2017 Maps - Data". data.worldbank.org. 23 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  25. ^ Frączyk, Jacek (7 Aralık 2017). "Wzrostem PKB Polska zostawia Europę daleko z tyłu. Najnowsze dane Eurostatu". money.pl. 23 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  26. ^ "FTSE Russell upgrades Poland from emerging to developed market". thenews.pl. 30 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  27. ^ Piatkowski, Marcin. "How Poland Became Europe's Growth Champion: Insights from the Successful Post-Socialist Transition". brookings.edu. 1 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  28. ^ a b "The Next Economic Powerhouse? Poland - BusinessDay: News you can trust". businessdayonline.com. 5 Temmuz 2017. 21 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  29. ^ "Poland has employee's market: minister". thenews.pl. 1 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  30. ^ "File:Unemployment rates, seasonally adjusted, October 2017 (%) F2.png - Statistics Explained". ec.europa.eu. 8 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  31. ^ "Report for Selected Countries and Subjects" [Seçili Ülkeler ve Konular için Rapor]. imf.org (İngilizce). Uluslararası Para Fonu. 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2019. 
  32. ^ "File:Unemployment rates, seasonally adjusted, October 2015.png - Statistics Explained". ec.europa.eu. 27 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  33. ^ "Unemployment statistics - Statistics Explained". ec.europa.eu. 6 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  34. ^ "Poland facing risk of labor force deficit in 2015". msp.gov.pl. 27 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  35. ^ "Poland: June 2000". Trade Policy Reviews. World Trade Organization. 26 Haziran 2000. 1 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2014. 
  36. ^ PAP, 9 Mayıs 2013 Polska żywność - fundament polskiego eksportu - 2012 kolejnym rokiem rekordowego eksportu żywności. Ministerstwo Skarbu Państwa (İnternet Arşivi).
  37. ^ GUS, Najwięksi partnerzy handlowi Polski: kto kupuje nasze produkty? 9 Temmuz 2014 (İnternet arşivi)
  38. ^ Ministerstwo Gospodarki, Polska - kierunki eksportu i najchętniej kupowane produkty z naszego kraju. 8 Aralık 2013 Euro-Dane :: Ekonomia Unii Europejskiej (İnternet arşivi). Daha önemlisi: Polonya'nın 2012 ihracatının ithalatçıları grafiği. 6 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  39. ^ Patrycja Maciejewicz, Leszek Baj, Polska żywność jedzie w świat. Pełno niespodzianek 2012-04-07, Wyborcza.biz (İnternet arşivi).
  40. ^ PAP, Więcej niż 80 proc. eksportu żywności z Polski to przetworzone produkty spożywcze 10 Ekim 2014 tarihli Spozywczy.pl portal kaynağı (İnternet arşivi).
  41. ^ Wiesław Łopaciuk, Padł rekord wartości eksportu produktów rolno-spożywczych z Polski. Powód: słaby złoty Rzeczpospolita, 27 Ocak 2012 (İnternet arşivi). "Z analizy "Rzeczpospolitej" wynika, że łączna wartość eksportu produktów rolno-spożywczych Polski mogła w 2011 r. sięgnąć 62 mld zł. W porównaniu z 2010 r. była o niemal 17 proc. wyższa."
  42. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022. 
  43. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022. 
  44. ^ a b Ho, Giang (Temmuz 2012). "Republic of Poland. Selected Issues" (PDF). IMF Country Report. Cilt 12. 21 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Temmuz 2018. 
  45. ^ "Gıda ithalatı yasağı". 22 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2018. 
  46. ^ Schwab, Klaus. "The Global Competitiveness Report 2010-2011" (PDF). World Economic Forum. 24 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Nisan 2011. 
  47. ^ "Waking up to the new economy: Ernst & Young's 2010 European attractiveness survey" (PDF). Ernst & Young. 23 Aralık 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2011. 
  48. ^ a b c "Poland (11/07)". US Department of State. 1 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2013. 
  49. ^ KPMG. "The Polish Pharmaceutical Market" (PDF). yieldopedia.com. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2018. 
  50. ^ Top 10 apple producing countries in the world. 9 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. WhichCountry.co, General Knowledge.
  51. ^ Information about tourism in Poland (Lehçe). 16 Nisan 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi Kaynak: Instytut Turystyki, 2008.
  52. ^ "Przyjazdy do Polski (Polonya'ya yapılan ziyaretler)". intur.com.pl (Lehçe). Instytut Turystyki. 2008. 25 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2012. 
  53. ^ "International tourism, number of arrivals - Country Ranking". 6 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2017. 
  54. ^ "Belka: polskie banki znów powinny być polskie". 70 proc. polskiego systemu bankowego jest własnościowo zdominowane przez banki zagraniczne. Biznes: Polityka i gospodarka, Wprost.pl. 9 Kasım 2011. 12 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2014. w Polsce nie zbudowano by nowoczesnego systemu bankowego [bez akcjonariuszy zagranicznych, stwierdził Prezes NBP. Bez nich] Polska nie uniknęłaby kryzysu bankowego — Marek Belka, prezes Narodowego Banku Polskiego. 
  55. ^ "500 largest companies in Poland". Lista500.polityka.pl. Polityka. 2 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2011. 
  56. ^ "Quarterly National Accounts : Quarterly Growth Rates of real GDP, change over previous quarter". Stats.oecd.org. 7 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2014. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Polonya_ekonomisi&oldid=30482727" sayfasından alınmıştır