Sözde arkeoloji
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sözde arkeoloji, (alternatif arkeoloji, psödoarkeoloji, fantastik arkeoloji veya kült arkeoloji olarak da bilinir), arkeoloji bilimi topluluğunun dışından, geçmişi kabul edilen veri toplama ve analitik yöntemlerini reddederek inceleyen yorumlara verilen ad.[1][2][3] Bu sahte bilimsel yorumlar, psödoarkeologların iddialarını desteklemek üzere bilimsel olarak asılsız teoriler inşa etmek için eserlerin, alanların veya materyallerin kullanımını içerir. Yöntemler arasında kanıtların abartılması, dramatik veya romantik sonuçlar, safsata kullanım ve kanıtların üretilmesi yer alır.[4] Amerikan Arkeoloji Derneği dergisinde yazan arkeolog John Hoopes'a göre, "Psödoarkeoloji, beyaz üstünlüğünü, ırkçı milliyetçiliği, sömürgeciliği ve yerli halkların mülksüzleştirilmesinde ve ezilmesinde rutin olarak kullanılan mitleri aktif olarak teşvik eder."[5]
Birleşik bir sözde arkeoloji teorisi veya yaklaşımı yoktur, ancak bilimsel topluluk tarafından ortaklaşa geliştirilen teorilerle çelişen birçok farklı yorum vardır. Bunlar arasında Babil Kulesi, Nuh'un Gemisi ve dünya çapında tufan miti gibi dini konulara dair yaklaşımların yer aldığı, "yaratılış bilimi" olarak tanımlanan yaratılışçılı arkeolojisi grubu yer almaktadır. İtalyan yazar Peter Kolosimo, Fransız yazarlar Louis Pauwels ve Jacques Bergier ve İsviçreli yazar Erich von Däniken'in Tanrıların Arabaları gibi bazı sözde arkeoloji teorileri, tarih öncesi ve eski insan toplumlarının gelişmelerinde dünya dışı yaşamın yardımcı olduğu fikri etrafında döner. Sözde arkeolojide antik dönemde Atlantis'te teknolojik olarak önemli ölçüde gelişmiş insan toplumları olduğu teorileri de bulunmaktadır. Sözde arkeoloji, Mayacılık ve 2012 fenomeninde de kendini göstermiştir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Holtorf 2005. p. 544.
- ^ Fagan and Feder 2006. p. 720.
- ^ Williams 1987.
- ^ Pseudoarchaeology – Atlantis to Aliens.
- ^ John Hoopes. "The SAA Archaeological Record NOVEMBER 2019 - Volume 19 Number 5". onlinedigeditions.com. Society for American Archaeology. s. 8-9. Erişim tarihi: 13 Ocak 2020.
- Card, Jeb J. (2018). Spooky Archaeology: Myth and the Science of the Past. Albuquerque: University of New Mexico Press. ISBN 0-8263-5965-5.
- Cazeau, Charles J. (1979). Exploring the Unknown: Great Mysteries Reexamined. New York: Springer. ISBN 0-3064-0210-6.
- Garrett G. Fagan, (Ed.) (2006). Archaeological Fantasies: How Pseudoarchaeology Misrepresents the Past and Misleads the Public. Abingdon, UK and New York: Routledge. ISBN 0-4153-0593-4.
- Feder, Kenneth. (2010). Frauds, Myths, and Mysteries: Science and Pseudoscience in Archaeology. Londra: McGraw Hill.
- Harrold, Francis B. and Raymond A. Eve, (Ed.) (1995). Cult Archaeology and Creationism: Understanding Pseudoscientific Beliefs about the Past. Ames: University of Iowa Press. ISBN 0-8774-5513-9.
- Jeremy Sabloff, (Ed.) (1982). Frauds, Myths, and Mysteries: Science and Pseudoscience in Archaeology. New York: W.H. Freeman and Company. ISBN 0-7167-1395-0.
- Williams, Stephen. (1991). Fantastic Archaeology: The Wild Side of North American Prehistory. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 0-8122-1312-2.
- Wallis, Robert J. (2003). Shamans/Neo-Shamans: Ecstasy, Alternative Archaeologies and Contemporary Pagans. Londra: Routledge.
- Wauchope, Robert. (1962). Lost Tribes & Sunken Continents; Myth and Method in the Study of American Indians. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-2268-7635-7.
- White, Peter. (1974). The Past is Human. Sidney: Angus & Robertson. ISBN 0-2071-3067-1.