Sintaşta kültürü
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Makale serilerinden |
 |
Sintaşta kültürü (İngilizce: Sintashta culture), Sintaşta-Petrovka kültürü[1] ya da Sintashta-Arkaim kültürü,[2] Doğu Avrupa ve Orta Asya'da MÖ 2100-1800 yılları arasında var olmuş Tunç Çağı arkeolojik kültürü.[3] Kültürün adı, Rusya'nın Çelyabinsk Oblastı'nda bulunan Sintashta arkeolojik sit alanından gelmektedir.
Sintaşta kültürü, Hint-İran dillerinin kökeni olarak kabul edilir. Bilinen en eski savaş arabaları Sintaşta mezarlarında bulunmuştur ve Eski Dünya'dan dünyaya yayılan ve savaşlarda önemli bir rol oynamış bu teknolojinin kökeni için kültür güçlü bir aday olarak kabul edilmektedir.[4] Sintaşta yerleşimleri, bozkır kültürü için alışılmadık olan bakır madenciliği ve bronz metalurjisinin yoğunluğu ile de dikkat çekicidir.[5]
Köken ve yayılma[değiştir | kaynağı değiştir]
Öncüller: Poltavka kültürü, Abaşevo kültürü, Corded Ware kültürü[değiştir | kaynağı değiştir]
Sintashta kültür öncülü olan Poltavka kültürü ve Abaşevo kültürünün karşılıklı etkileşimleri sonucu karışması ile ortaya çıkmıştır. Sintashta sitelerinin kalıntılarını daha sonraki yerleşim yerlerinin kalıntılarının altından tespit etmenin zorluğu nedeniyle kültür, ancak son zamanlarda Andronovo kültüründen farklı bir kültür olarak kabul edilmeye başlanmıştır.[2]
Ural-Tobol bozkırında var olmuş öncülü olan kültür, Yamnaya kültürünün bir parçası olarak kabul edilen Poltavka kültürüdür. Eski Poltavka yerleşimlerinin üzerine veya Poltavka mezarlıklarına yakın bölgelere Sintashta köyleri inşa edilmiş, Poltavka motifleri Sintashta çanak çömleklerinde yaygınca bulunmuştur.[6]
Sintashta materyal kültürü, Sintashta bölgesinin kuzeyindeki orman bozkır bölgesinde yaşamış ve Corded Ware kültürü kökenli öncül Abaşevo kültürünün de etkisini altındadır. Bu kültüre ait bireyler de çoğunlukla göçebe ve pastoralist bir yaşam sürmüştür.[6]
Proto-Hint-İran etnik ve dil kimliği[değiştir | kaynağı değiştir]
Sintashta kültürü halkının Hint-İran dil ailesinin atası olan Proto-Hint-İran dili konuştuğu düşünülmektedir. Bu tanımlama temel olarak, Vedik Sanskrit dilinde kaydedilmiş eski Hint-İran ilahilerini içeren bir Hint dini metin olan Rigveda'nın bölümleriyle arkeolojinin ortaya çıkardığı Sintashta kültürünün mezar ayinleri arasındaki benzerliklere dayanmaktadır.[7]
Sintashta kültürü sayesinde Hint-İran dilleri Hint-İranlılarla Anadolu, Hindistan ve İran'a yayılmıştır.[8][9] MÖ 9. yy'dan itibarense İran dilleri İskitlerle birlikte batıya, Proto-Hint-Avrupalıların geldiği Pontik bozkırlarına yayıldı.[9]
Metal üretimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Sintashta ekonomisi bakır metalurjisi merkezliydi. Yakındaki madenlerden (Vorovskaya Yama gibi) gelen bakır cevherleri, bakır ve arsenik tunç halinde işlenmek üzere Sintashta yerleşimlerine götürülürdü. Bu, endüstriyel ölçekte gerçekleşmiştir: Kültür bölgelerinde yapılan kazılarda tüm binaların, eritme fırınları ve cüruf kalıntılarını içerdiği bulunmuştur.[10]
Bu metalin büyük kısmı Orta Asya'daki Baktria-Margiyana Arkeolojik Kompleksi (BMAC) şehirlerine ihraç edilmek üzere üretilmiştir. Sintashta ve BMAC arasındaki bu ticaret, bozkır bölgesini Yakın Doğu antik kent uygarlıklarına bağlamıştır. İran ve Mezopotamya imparatorlukları ve şehir devletleri bu metaller için neredeyse sınırsız bir pazar sağlamıştır.
Bu ticaret rotaları daha sonra atların, arabaların ve nihayetinde Hint-İran dili konuşan insanların bozkır bölgesinden Yakın Doğu'ya girdikleri araç olmuştur.[7][11]
-
Arkaim kazı alanının havadan görünümü -
Arkaim'in havadan görünümü -
Kazılardan çıkan yapı temelleri -
At arabası modeli, Arkaim Müzesi
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Koryakova 1998b.
- ^ a b Koryakova 1998a.
- ^ Anthony 2009.
- ^ Kuznetsov 2006.
- ^ Hanks & Linduff 2009.
- ^ a b Anthony 2007, ss. 386–388.
- ^ a b Anthony 2007.
- ^ Anthony 2007.
- ^ a b Beckwith 2009.
- ^ Anthony 2007, ss. 390–391
- ^ Anthony 2007, ss. 435–418.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Allentoft (2015), "Population genomics of Bronze Age Eurasia", Nature, doi:10.1038/nature14507
- Anthony, D. W. (2007). The Horse, the Wheel, and Language. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-05887-0.
- Anthony, D. W. (2009). "The Sintashta Genesis: The Roles of Climate Change, Warfare, and Long-Distance Trade". Hanks, B.; Linduff, K. (Ed.). Social Complexity in Prehistoric Eurasia: Monuments, Metals, and Mobility. Cambridge University Press. ss. 47-73. doi:10.1017/CBO9780511605376.005. ISBN 978-0-511-60537-6.
- Beckwith, Christopher I. (2009), Empires of the Silk Road, Princeton University Press
- Hanks, B.; Linduff, K. (2009). "Late Prehistoric Mining, Metallurgy, and Social Organization in North Central Eurasia". Hanks, B.; Linduff, K. (Ed.). Social Complexity in Prehistoric Eurasia: Monuments, Metals, and Mobility. Cambridge University Press. ss. 146-167. doi:10.1017/CBO9780511605376.005. ISBN 978-0-511-60537-6.
- Koryakova, L. (1998a). "Sintashta-Arkaim Culture". The Center for the Study of the Eurasian Nomads (CSEN). 28 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2010.
- Koryakova, L. (1998b). "An Overview of the Andronovo Culture: Late Bronze Age Indo-Iranians in Central Asia". The Center for the Study of the Eurasian Nomads (CSEN). 28 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2010.
- Kuznetsov, P. F. (2006). "The emergence of Bronze Age chariots in eastern Europe". Antiquity. 80 (309). ss. 638-645. 7 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2019.
- Kuz'mina, E. E. (2007). Mallory, J. P. (Ed.). The Origin of the Indo-Iranians. Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-16054-5.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Stanislav A. Grigoriev, "Eski Hint-Avrupalılar" 18 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 5-88521-151-5