Somali İtalyan Vesayet Bölgesi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Somali İtalyan Mutemetliği Amministrazione Fiduciaria della Somalia sotto l'Italia Trust Territory of Somalia under Italy Somali İtalyan Vesayet Bölgesi | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1949-1960 | |||||||||||
 İtalyan Somalisi sınırları. | |||||||||||
| Başkent | Mogadiscio | ||||||||||
| Yaygın dil(ler) | İtalyanca | ||||||||||
| Hükûmet | Birleşmiş Milletler Vesayet Bölgesi | ||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
| Para birimi | İtalyan lirası | ||||||||||
| |||||||||||
| Somali tarihi |
|---|
 |
Somali İtalyan Vesayet Bölgesi (İtalyanca: Amministrazione Fiduciaria della Somalia sotto l'Italia, İngilizce: Trust Territory of Somalia under Italy), ya da Somali İtalyan Mutemetliği (Mütevelliliği) Britanya Somalisi ve destekleyen kuvvetler tarafınca yıkılan İtalyan Doğu Afrikası'nın, İtalyan Somalisi Bölgesi'nin, 8 yıl boyunca (1941-1949), Büyük Britanya kontrolünde kaldıktan sonra, Birleşmiş Milletler'in toplu kararıyla Birleşmiş Milletler Vesayet Bölgesi haline getirilen ve yönetimi bizzat İtalya'ya verilen; bir referandum kararı sonucu, bağımsızlığını 5 gün yaşayabilmiş Somaliland Eyaleti ile birleşerek, ilk Somali Federal Cumhuriyeti'ni oluşturana kadar 1949-1960 yılları arasında var olmuş yönetimsel bölge.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
1941 yılında, İtalyan Doğu Afrikası, Büyük Britanya, Etiyopya İmparatorluğu ve o zamanlar bir İngiliz kolonisi olan Güney Afrika ordularınca işgal edildi. Bu işgal sonucu, İtalyan Doğu Afrikası'nın, İtalyan Somalisi olarak adlandırılan bölgesi Britanya Somalisi sınırlarına bağlandı. Bu bölge, Kasım 1949'da, Birleşmiş Milletler tarafından Birleşmiş Milletler Vesayet Bölgesi ilân edilip, tekrar İtalya kontrolüne bağlanana kadar, Britanya Somalisi adı altında İngiliz kontrolünde kaldı.
1950'ler, Somali'de sakin geçti ve bu süre boyunca, Somali İtalyan Vesayet Bölgesi, BM'nin yaptığı para yardımları ve bölgeye atanan tecrübeli İtalyan yöneticiler sayesinde, başta altyapı, eğitim ve yerleşke olmak üzere, tüm alanlarda büyük bir hızla gelişti.
İtalyan yönetiminin, güney Somali'ye yeniden dönmesi, BM'nin güvence altına aldığı bölgeye, diğer Afrika kolonileriyle kıyaslandığında büyük avantajlar sağladı. BM Vesayet Bölgesi'nin, İtalya tarafından yönetilmesinin oluşturduğu hükümler, Somali halkına, politika, eğitim ve kendi kendini yönetme konusunda, kendilerini geliştirmek için büyük bir şans verdi. Bu fırsatlar, o günden yaklaşık 11-12 yıl sonra bölgeye dahil edilecek Britanya Somalisi'nin, o zamanlarda sahip olamadığı fırsatlardı. Buna rağmen, 1950'lerde, İngiliz koloni yetkilileri, Britanya Somalisi'nin geçmişteki ihmallerini telafi etmek ve Somali İtalyan Vesayet Bölgesi'nin gelişimini biraz da olsa yakalamak için, birçok çeşitli alana atılarak, kalkınmak ve gelişmek için çaba harcasalar da, Büyük Britanya'nın Britanya Somalisi kolonisi neredeyse tamamıyla duraksadı. Bunların sonucu olarak, 1960 yılında, iki bölgenin birleştirilip, bu yönde çeşitli büyük çalışmalar yapıldığı ve Birinci Federal Somali Cumhuriyeti'nin kurulduğu sıralarda, Britanya Somalisi ve Somali İtalyan Vesayet Bölgesi arasındaki ekonomik, politik ve kalkınsal eşitsizlik, iki bölgenin birleşmesinde ve bu amaçla yapılan referandum sırasında resmi ve gayri-resmi, anlaşmazlık ve zorluklara sebep olmuştur.[1]
İtalyanca, bölgedeki ilk İtalyan kolonisini kuruluşundan beri olduğu gibi, Somali İtalyan Vesayet Bölgesi'nde de resmî dildi (tek). 1954 yılında, bölgenin İtalyan hükümeti, bölgenin başkenti Mogadişu'da (Mogadiscio) yapılan, hukuki, ekonomik ve sosyal çalışmalar sonrası, enstitüler kurmuştur. Bu herkese hizmet veren İtalyan enstitüleri, tüm eğitim materyallerini, fakülteleri ve yönetimi sağlayan, Roma La Sapienza Üniversitesi'nin, Somali'deki uyduları haline geldi. Üniversite, o dönemde Roma Üniversitesi olarak anılırdı.
1960 yılının, 26 Haziran'ında, genel gelişimi büyük ölçüde durmuş olan Britanya Somalisi, İngiliz kolonisi olmaktan çıkarak, Muhammed Haji İbrahim Egal önderliğinde Somaliland Eyaleti adıyla bağımsızlığını elde etmiştir.[2] Bundan sadece 5 gün sonra, 1 Temmuz 1960 tarihinde, Somaliland Eyaleti'nin izlerini takip eden, Somali İtalyan VesayetBölgesi'de BM ve İtalyan kontrolünden çıkarak bağımsızlığını elde etmiştir. Aynı gün içerisinde iki hükûmet bir referandum ile birleşerek, ilk Somali Cumhuriyeti'ni kurma kararı alarak, kurmayı başarmıştır.[3][4]
1960 yılı, Temmuz ayı içinde, Somali Cumhuriyeti ilk kabinesini kurmuştur. Bu kabine, 1956 yılından, 1 Temmuz 1960 yılına kadar resmi olmayan Somali Hükümeti sırasında cumhurbaşkanlığı yapan Abdullahi Issa, bağımsızlığın resmileşmesinden 11 gün sonra cumhurbaşkanı olan ve daha sonra 1967-1969 yılları arasında başbakanlık yapacak olan Abdirashid Ali Shermarke, ilk Somali Millet Meclisi Başkanı olarak seçilen Haji Bashir Ismail Yusuf ve ilk Somali Başbakanı olarak seçilen Aden Abdullah Osman Daar ile seçilen bazı diğer vekillerden oluşmuştur.
20 Temmuz 1961 tarihinde, Somali Cumhuriyeti, ilk taslağı 1960'ta hazırlanmış olan anayasayı geliştirip, düzenleyerek, referanduma sunmuş ve bu anayasa kabul edilmiştir. Böylece 20 Temmuz, 1961 tarihinde Somali Cumhuriyeti, ilk anayasasını resmi olarak yürürlüğe koymuştur.[5]
Yöneticiler[değiştir | kaynağı değiştir]
Somali İtalyan Vesayet Bölgesi'nin kuruluşundan, Somali Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını kazanışına kadar, Somali-İtalyan Vesayet Bölgesi'nin İtalyan yöneticileri aşağıda verilmiştir. (1956-1960 Arası Var Olan Gayri-Resmi Somali Hükûmeti Değil)
- Giovanni Fornari 21 Kasım 1949'dan 1953'e
- Enrico Martino 1954'ten 1957'ye
- Enrico Anzillotti 1957'den 24 Temmuz 1958'e
- Mario di Stefano 24 Temmuz 1958'den 1 Temmuz 1960'a
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça ve Referanslar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Trusteeship and Protectorate: The Road to Independence". U.S. Library of Congress. 4 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2012.;
ABD Kongre Kütüphanesi'nin resmi arşivlerinden, Somali İtalyan Vesayet Bölgesi'nin oluşumu, gelişimi ve Federal Somali Cumhuriyeti'nin kuruluşuna giden yolla ilgili resmi bilgi. - ^ Büyük Britanika (The Encyclopedia Britannica), The New Encyclopaedia Britannica, (Büyük Britanika: 2002), syf.835
- ^ "The dawn of the Somali nation-state in 1960". Buluugleey.com. 30 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2012.;
Somali İtalyan Vesayet Bölgesi'nden, Somali Cumhuriyeti'ne Geçiş Döneminin Anlatıldığı Bir Makale. - ^ "The making of a Somalia state". Strategypage.com. 9 Ağustos 2006. 2 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2012.;
Somali İtalyan Vesayet Bölgesi'nin Oluşumu ve Tarihi - ^ Greystone Press Staff, The Illustrated Library of The World and Its Peoples: Africa, North and East, (Greystone Basın ve Yayımları: 1967), syf.338