Sulis

Vikipedi, özgür ansiklopedi

1727'de Stall Caddesi'nde bulunan Sulis Minerva kült heykelinden yaldızlı bronz kafa.

Sulis Kelt halkı tarafından tapılan Bath bölgesiyle ilişkili tanrıdır. Sulis Minerva adını alıp, Minerva ile özdeşleştirilmiştir. Bu özdeşleşmiş forma Roma Britanyası'nda tapılır.[1]

Etimoloji ve isim[değiştir | kaynağı değiştir]

Sulis isminin tam anlamı bir tartışma konusu olmuştur, ancak dilbilimciler arasında ortaya çıkan bir fikir birliği, ismin Eski İrlandalı súil ("göz, görme") ile aynı kökenli olduğunu kabul etmektedir. [2] [3][4]

"Güneş" için çeşitli Hint-Avrupa dillerinde kullanılan bir kelime olan sūli de düşünülmüştür.

Ortaçağ Galcesinde Sulgen (Sulien ; " Sulis'den doğmuş") ismi görünür. [3]

Bath'da Kült[değiştir | kaynağı değiştir]

Bath'taki Roma hamamları

Sulis, Romalıların Aquae Sulis ("Sulis'in suları") dedikleri Bath'taki kaplıca banyolarını hala besleyen termal kaynakların yerel tanrıçasıydı.[5] Adı ilk olarak Bath'taki geniş bir tapınak alanında keşfedilen yazıtlarda geçmektedir ve Almanya, Alzey'de İngiltere dışında yalnızca tek bir örnek bulunur.[6][7] Bu şaşırtıcı değildir, çünkü Kelt tanrıları genellikle belirli yerleşimlerini korurlar.

Sulis Minerva'nın yaldızlı bronz kült heykeli, belki de barbar akıncıları, Hristiyan fanatikleri veya diğer bazı güçler tarafından Antik Çağ'ın sonlarında "kasıtlı olarak hasar görmüş" gibi görünmekte.[8]

Yazılı tabletler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bath'taki Roma hamamlarında, çoğu Sulis'e yönelik yaklaşık 130 lanet tableti bulundu.[9] Sulis'e sunulan tabletlerdeki metin tipik olarak hırsızlıkla ilgilidir; örneğin, hamamdan küçük miktarlarda para veya giysi hırsızlığı anlatılır. Kullanılan yerelleştirilmiş Latince ("İngiliz Latincesi") üslubundan, tabletlerin büyük bir kısmının yerli nüfustan geldiği açıktır.[10] Formüle dayalı, genellikle hukuksal bir dille tabletler, suçun bilinen veya bilinmeyen faillerini tazminatlar yapılana kadar cezalandırmak için tanrıça Sulis'e başvurur. Sulis'in tipik olarak, uykuyu reddetmek, normal bedensel işlevlerin durmasına ve hatta ölüme yol açarak failin fiziksel ve zihinsel sağlığını bozması istenir. Bu sıkıntılar, yalnızca mülk sahibine iade edildiğinde veya mal sahibinin istediği gibi elden çıkarıldığında, genellikle tanrıçaya adak verilerek sona erecektir.[11] Bath Tapınağı'ndaki bir tablette bulunan bir mesajda (kodu çözüldükten sonra) şöyle yazıyor: "Docimedis iki eldiveni kaybetti ve sorumlu hırsızın tanrıçanın tapınağında akıllarını [ sic ] ve gözlerini kaybetmesi gerektiğini soruyor."[12]

Bath'taki Sulis'in rahibi Gaius Calpurnius'un 75 yaşında ölen ve özgür bir kadın olan karısı tarafından anılan Latince kitabesi[13]

Tabletler genellikle harflerin veya kelimelerin geriye doğru yazılması yoluyla kodla yazılmıştır; kelime sırası tersine çevrilebilir ve satırlar soldan sağa ve sonra sağdan sola (bustrofedon) değişen yönlerde yazılabilir. Roma Britanyası'ndan gelen metinlerin çoğu Latince olsa da, burada bulunan, kalaylı kağıtlara yazılmış iki yazı, Brython olabilecek bilinmeyen bir dildedir. Bu dilde şimdiye kadar bulunan tek yazı örnekleri bunlardır.[14]

Minerva ile ilişki[değiştir | kaynağı değiştir]

Bath'taki Romalı tapınağı, tapınak kaplıcasının birincil tanrısı olarak Sulis Minerva'ya adanmıştır. Sulis'e bağlılığın, bölgedeki Roma varlığından önce Bath'ta var olması muhtemeldir, Sulis'in Sulis Minerva olarak adlandırılmasının nedenlerinden biri Roma egemenliğine uyum sağlamaktır. Ayrıca senkretizm ile Minerva'ya bağlanması dolayısıyla[15] daha sonraki mitografcılar Sulis'in aynı zamanda bir bilgelik ve karar tanrıçası olduğu sonucuna varmışlardır .

Sulis, Minerva ile senkretizm sergileyen tek tanrıça değildi. Senua'nın adı, Minerva'nın imajını taşıyan adak plakalarında yer alırken, Brigantia da Minerva ile ilişkili birçok özelliği paylaşıyor. Birden çok Kelt tanrısının aynı Roma tanrısı ile özdeşleştirilmesi alışılmadık bir durum değildir (hem Mars hem de Merkür, çok sayıda Kelt ismiyle eşleştirilmiştir). Öte yandan Kelt tanrıçaları senkretizme direnme eğilimindeydiler; Sulis Minerva, bir Kelt tanrıçasının Romalı mevkidaşı ile ilişkisi kanıtlanmış birkaç çiftinden biridir.

“ Minerva ” ya adanmışlıklar hem Büyük Britanya'da hem de Kıta Avrupası'nda yaygındır, genellikle herhangi bir Kelt lakabı veya yorumu yoktur.

Güneş tanrıçası[değiştir | kaynağı değiştir]

Sulis, isminin etimolojisinin yanı sıra görme, yurttaşlık hukuku ve ışıkla ilgili lakaplar gibi diğer bazı özelliklerinden yola çıkılarak, en azından Roma öncesi zamanlarda bir güneş tanrısı olarak yorumlandı.[16][17][18]

Modern ibadet[değiştir | kaynağı değiştir]

Sulis, Wiccan ve pagan toplulukları arasında günümüze tapan birkaç kişiye sahiptir. 1998 itibarıyla, bazı insanlar hala Roma hamamlarının sularında sunular bıraktı.[19]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Joyce Reynolds and Terence Volk, "Review: Gifts, Curses, Cult and Society at Bath", reviewing The Temple of Sulis Minerva at Bath: vol. 2 The Finds from the Sacred Spring, in Britannia 21 (1990:379-391).
  2. ^ Delamarre 2003.
  3. ^ a b Lambert 2008.
  4. ^ Reflexes of the Proto-Indo-European Laryngeals in Celtic. Brill. 2012. s. 120. 
  5. ^ The standard introduction to the archaeology and architectural reconstruction of the sanctuary, with its classic temple raised on a podium at the center, and the monumental baths, with the sacred spring between them, is Barry Cunliffe, ed. Roman Bath (Oxford University Press) 1969.
  6. ^ CIL XIII, 6266, Alzey (Altiaia, Roman Province of Germania Superior): Dea(e) Sul(i) / Attonius / Lucanu[s]
  7. ^ Dictionary of Celtic religion and culture. Woodbridge, Suffolk: Boydell Press. 1997. ISBN 0-85115-698-3. OCLC 36074567. 
  8. ^ "The Official Roman Baths Museum Web Site in the City of Bath". 15 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021. 
  9. ^ A guide to the Roman remains in Britain. 1988. s. 109. ISBN 0094686807. 
  10. ^ Adams (1992). "British Latin: The Text, Interpretation and Language of the Bath Curse Tablets". Britannia. Cambridge University Press. 93: 1-26. doi:10.2307/526102. 
  11. ^ Cf. Bathing in Public in the Roman World. 2002. s. 37. ISBN 0472088653. , Curse tablets and binding spells from the ancient world. 1999. ss. 194-195. ISBN 0195134826. 
  12. ^ Tabellae Sulis: Roman inscribed tablets of tin and lead from the sacred spring at Bath. 1988. ss. 114-115. ISBN 0947816003. 
  13. ^ CIL VII, 53 = RIB 155.
  14. ^ Tomlin (1987). "Was Ancient British Celtic Ever a Written Language?". Bulletin of the Board of Celtic Studies. University of Wales (34): 18-35. ISSN 0142-3363. 
  15. ^ The gods of the Celts. New pbk. ed. Stroud: Sutton. 2004. ISBN 0-7509-3479-4. OCLC 56611355. 
  16. ^ Patricia Monaghan, The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore, page 433.
  17. ^ Kotch, John T., Celtic Culture: Aberdeen breviary-celticism, page 1636.
  18. ^ Dexter, Miriam Robbins (Fall–Kış 1984). "Proto-Indo-European Sun Maidens and Gods of the Moon". Mankind Quarterly. 25 (1 & 2): 137-144. 
  19. ^ Marion Bowman (1998). "Belief, Legend and Perceptions of the Sacred in Contemporary Bath". Folklore. 109: 28. doi:10.1080/0015587X.1998.9715958. 

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Sulis ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sulis&oldid=31000476" sayfasından alınmıştır