Suriye Devleti

Suriye
*Fransızca: État de Syrie*
Arapça: دولة سوريا
Suriye Devleti
Suriye Fransızca: État de Syrie; Arapça: دولة سوريا; Suriye Devleti
1925-1930
	Bayrak
Tür	Fransız Mandası
Başkent	Şam
Yaygın dil(ler)	Fransızca; Arapça; Süryanice; Ermenice; Kürtçe; Türkçe
Devlet Başkanı
• 1925 (ilk)
• 1925 (ilk)	Suphi Bereket
• 1928-1930 (son)	Taceddin el-Hasani
Tarihî dönem	İki savaş arası dönem
• İlan
• İlan	5 Aralık 1924
• Kuruluş	1 Ocak 1925
• Büyük Suriye İsyanı	1925-1927
• Cumhuriyetin ilanı	14 Mayıs 1930
Para birimi	Suriye-Lübnan lirası
Öncüller	Ardıllar
	Suriye Federasyonu
Birinci Suriye Cumhuriyeti
Günümüzdeki durumu	Suriye; İsrail; ∟Kuzey Bölgesi (ihtilaflı); Türkiye

Suriye Devleti (Fransızca: État de Syrie, Arapça: دولة سوريا Dawlat Sūriyā), Halep Devleti ile Şam Devleti'ni birleştiren 5 Aralık 1924 tarihli kararname - 1 Ocak 1925 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere - ile oluşturulan bir Fransız Manda devletiydi. Halep Devleti, Şam Devleti ve Nusayri Devleti için merkezi bir meclis sağlayarak oluşturulan Suriye Federasyonu'nun (1922-1924) halefiydi. Nusayri Devleti, Suriye Devleti'ne katılmadı.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

1920'de, daha sonra Irak Kralı olacak olan Haşimi ailesinden Kral Faysal'ın altında bağımsız bir Suriye Arap Krallığı kuruldu. Ancak Suriye üzerindeki egemenliği, Suriye Arap kuvvetleri ile düzenli Fransız kuvvetleri arasındaki Meyselun Muharebesi'ndeki çatışmanın ardından sadece birkaç ay sonra sona erdi. Fransız birlikleri, Milletler Cemiyeti'nin Suriye'yi Fransız mandası altına almasından sonra o yıl Suriye'yi işgal etti.

Manda yönetimi altındaki Suriye tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk sivil yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

San Remo konferansı ve Kral Faysal'ın Suriye'deki kısa ömürlü monarşisinin Meyselun Muharebesi'nde yenilmesinin ardından, Fransız general Henri Gouraud bölgede sivil yönetimi kurdu. Manda bölgesi altı devlete bölündü. Bu devletlerin çizimi, kısmen Suriye'deki mezhepsel yapıya dayanıyordu. Ancak Suriye mezheplerinin hemen hepsi Fransız mandasına ve onun yarattığı bölünmeye düşmandı.

Halep ve Şam'ın esas olarak Sünni nüfusu, Suriye'nin bölünmesine şiddetle karşı çıktı.

Suriye Federasyonu (1922-24)[değiştir | kaynağı değiştir]

28 Haziran 1922'de üç devlet arasında Suriye Federasyonu kuruldu: Şam Devleti, Halep Devleti ve Nusayri Devleti. Cebel el-Dürzi ve Büyük Lübnan bu federasyonun parçası değildi. İskenderun Özerk Sancağı 1923 yılında Halep Devleti'ne eklendi. Federasyon, daha sonra Suriye Devleti'nin bayrağı haline gelen yeni bir federal bayrağı (Fransız kantonu ile yeşil-beyaz-yeşil) kabul etti.

Suriye Devleti[değiştir | kaynağı değiştir]

Nusayri Devleti 1924'te federasyondan ayrıldı. Halep ve Şam devletleri, 1 Ocak 1925'te yürürlüğe giren Suriye Devleti'nde birleştirildi.

Genel isyan[değiştir | kaynağı değiştir]

1925'te, Fransız sömürge yönetimine karşı Suriye direnişi, Sultan el-Atraş liderliğindeki tam ölçekli bir isyanla patlak verdi.

Ayaklanma, Cebel Dürzi'de patlak verdi ama kısa sürede diğer Suriye devletlerine sıçradı ve Suriye'de genel bir isyan halini aldı. Fransa, Halep Parlamentosunun Şam ile birlikten ayrıldığını ilan ederek misilleme yapmaya çalıştı, ancak oylama Suriyeli vatanseverler tarafından engellendi.

Fransa'nın mezhepsel bölünmeleri teşvik ederek ve kentsel ile kırsal alanları izole ederek kontrolü sürdürme girişimlerine rağmen, isyan kırsaldan yayıldı ve Suriyeli Dürzi, Sünni, Şii, Nusayri ve Hristiyanları birleştirdi. İsyancı güçler Şam'ı kuşattıktan sonra, Fransız ordusu daha sonra Cezayir ve Hindiçin'de kullanılacağı acımasız karşı-ayaklanma teknikleriyle karşılık verdi. Bu teknikler arasında ev yıkımları, kasabaların toplu olarak cezalandırılması, infazlar, nüfus nakilleri ve kentsel mahallelerde ağır zırhlı kullanımı yer alıyordu. İsyan en sonunda 1926-27'de Şam da dahil olmak üzere sivil bölgelerin Fransız hava bombardımanıyla bastırıldı.^[1]

Suriye Cumhuriyeti[değiştir | kaynağı değiştir]

14 Mayıs 1930'da yeni Suriye Devleti, Suriye Cumhuriyeti olarak ilan edildi ve yeni bir anayasa hazırlandı.

Hükûmet[değiştir | kaynağı değiştir]

Devlet, bir manda olarak belirli bir ölçüde özerkliğe sahipken Fransa hükûmet üzerinde önemli bir yetkiye sahipti. Cebel el-Dürzi'de başlayan isyan, Fransa'nın Suriye üzerindeki denetimini hafifletmesine yol açtı ve bir anayasa taslağı hazırlandı, ancak Fransa Parlamentosu tarafından onaylanmadı ve II. Dünya Savaşı'nın çıkması Suriye'nin kendi kaderini tayin etme konusundaki ilerlemeyi durdurdu.^[2]

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Fransız yönetimi altında, o zamanlar Suriye Üniversitesi olarak bilinen Şam Üniversitesi, 1923'te Arapça eğitim vererek kuruldu. Osmanlı döneminde sırasıyla 1903 ve 1913 yılında kurulan Tıp Mektebi ile Hukuk Enstitüsünün birleşmesiyle kurulan üniversite, Suriye'de kurulan ilk üniversitedir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Michael Provence. The Great Syrian Revolt and the Rise of Arab Nationalism. University of Texas, Austin: University of Texas Press, 2005.
^ A History of the Middle East. 1991. s. 199.