Türkiye'de genel seçimler

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Türkiye'nin yasama organı olan Türkiye Büyük Millet Meclisi
Makale serilerinden
Türkiye'de Siyaset
Türkiye arması
Anayasa
Yasama
Yürütme
Yargı
Seçimler ve referandumlar
Dış ilişkiler

Türk Devletleri Teşkilatı (ilişkiler)

Yerel yönetim
Merkez Bankası

Fatih Karahan

Ayrıca bakınız

Türkiye'deki genel seçimler, Türkiye Büyük Millet Meclisinin yapısını seçimden sonraki beş yıl için belirlemektedir.[1] Milletvekilleri, parti listelerinin kapalı olduğu 87 çok üyeli seçim bölgesinde nispi sistemle veya bağımsız adaylar olarak beş yıllık bir dönem için seçilmektedir.

Katılım[değiştir | kaynağı değiştir]

Adaylık yaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nde milletvekili adaylık yaşı 30 idi. Adaylık yaşı 2006 yılında yapılan bir anayasa değişikliği ile 30'dan 25'e düşürülmüştür.[2] 2017 anayasa değişikliği referandumunun ardından bu yaş 18'e indirilmiştir.[3]

Oy verme yaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı İmparatorluğu Anayasası'na (1876) göre seçme yaşı 25 idi. Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nde ise azalan nüfus nedeniyle seçme yaşı 18'e indirilmiştir. Yaş, 1934'te 22'ye çıkarılmış, 1987'de 21'e, 1995'te ise 18'e indirilmiştir.[4]

Seçmen katılımı[değiştir | kaynağı değiştir]

18 genel seçim için ortalama seçmen katılımı %81,4'tür. Türkiye diğer demokrasilere kıyasla yüksek bir katılım oranına sahiptir. Türkiye'deki katılım oranı, zorunlu oylamanın gevşek bir şekilde uygulandığı ülkelerdeki katılım oranlarından da yüksektir. Türkiye'de seçime katılım oranı, 1960-1970 dönemi hariç, 1950'den günümüze kadar dünya ortalamasının üzerindedir.[5]

Genel seçimlerde seçime katılım
Seçim yılı Kayıtlı seçmen sayısı Toplam oy Katılım oranı
1950 8.905.743 7.953.085 89,3
1954 10.262.063 9.095.617 88,6
1957 12.078.623 9.250.949 76,6
1961 12.925.395 10.522.716 81,4
1965 13.679.753 9.748.678 71,3
1969 14.788.552 9.516.035 64,3
1973 16.798.164 11.223.843 66,8
1977 21.207.303 15.358.210 72,4
1983 19.767.366 18.238.362 92,3
1987 26.376.926 24.603.541 93,3
1991 29.979.123 25.157.089 83,9
1995 34.155.981 29.101.469 85,2
1999 37.495.217 32.656.070 87,1
2002 41.407.027 32.768.161 79,1
2007 42.799.303 36.056.293 84,2
2011 52.806.322 43.914.948 83,2
2015 56.608.817 47.507.467 83,9
2015 56.949.009 48.537.695 85,2
2018 59.367.469 51.189.444 86,2
2023 60.721.745 55.835.895 87,1

Seçim sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Seçim bölgeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye, Türkiye Büyük Millet Meclisine belirli sayıda temsilci seçen 87 seçim bölgesine ayrılmıştır. Seçim bölgelerine nüfuslarıyla orantılı olarak belirli sayıda milletvekili tahsis edilmektedir. Yüksek Seçim Kurulu, seçimden önce her bölgenin nüfus incelemesini yapar ve bölgenin sandalye sayısını son nüfus sayımına göre ayarlar.

İllere ve yıllara göre parlamento seçim bölgesi sayısı
Seçim yılı 20. yüzyıl 21. yüzyıl
'20 '23 '27 '31 '35 '39 '43 '46 '50 '54 '57 '61 '65 '69 '73 '77 '83 '87 '91 '95 '99 '02 '07 '11 '15 '15 '18 '23
# Toplam 436 333 335 348 444 470 492 503 477 537 602 450 450 450 450 450 400 450 450 550 550 550 550 550 550 550 600 600
İl
1 Adana 7 3 4 4 8 11 10 10 11 13 16 12 13 13 13 14 12 14 14 17 14 14 14 14 14 14 15 15
2 Adıyaman Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 5 4 4 4 4 4 4 4 4 5 6 5 5 5 5 5 5 5
3 Afyonkarahisar 8 6 6 7 7 8 8 8 9 9 10 7 7 7 7 6 5 6 6 7 7 7 7 5 5 5 6 6
4 Ağrı 5 2 3 3 4 4 3 3 3 4 5 3 3 3 4 4 4 4 4 5 4 5 5 4 4 4 4 4
68 Aksaray[n 1] Yok 3 3 4 Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 3 4 4 4 4 3 3 3 4 4
5 Amasya 7 4 3 3 3 3 4 4 4 5 6 4 4 4 5 4 4 4 3 4 4 3 3 3 3 3 3 3
6 Ankara 9 7 8 11 15 16 15 18 18 21 22 21 21 24 26 29 23 26 23 28 28 29 29 31 32 32 36 36
7 Antalya 6 4 5 5 8 8 8 7 7 9 9 7 7 7 7 7 7 8 9 10 12 13 13 14 14 14 16 17
75 Ardahan[n 2] 2 3 Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 2 2 2 2 2 2 2 2 2
8 Artvin Yok 1 2 2 10 4 4 5 5 5 5 3 3 3 3 3 3 3 2 3 2 2 2 2 2 2 2 2
9 Aydın 7 6 5 6 7 8 9 8 5 8 10 8 8 7 7 7 6 7 6 8 8 8 8 7 7 7 8 8
10 Balikesir 6 8 10 10 12 12 13 14 12 14 15 11 11 10 9 9 7 8 7 9 9 8 8 8 8 8 9 9
74 Bartın Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 2 3 2 2 2 2 2 2 2 2
72 Batman Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 3 4 4 4 4 4 4 4 5 5
− Batum[n 3] 5 Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok
69 Bayburt Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 2 2 2 2 2 1 2 2 1 1
− Biga[n 4] 3 3 Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok
11 Bilecik 5 5 4 3 3 5 5 3 3 4 4 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
12 Bingöl[n 5] 6 2 Yok Yok Yok 2 2 2 2 3 3 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3
13 Bitlis 7 2 3 Yok Yok 2 2 3 2 2 3 2 2 2 2 2 3 3 3 4 4 4 4 3 3 3 3 3
14 Bolu 8 5 6 6 10 8 8 8 7 8 8 6 6 5 5 5 5 5 5 6 5 3 3 3 3 3 3 3
15 Burdur 7 2 2 2 4 3 4 3 3 4 4 3 3 3 3 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3
16 Bursa 7 6 9 9 12 12 12 13 11 13 14 11 11 11 11 11 10 11 12 14 16 16 16 18 18 18 20 20
17 Çanakkale Yok Yok 4 5 5 6 6 6 7 8 8 5 5 5 5 4 4 4 4 5 4 4 4 4 4 4 4 4
18 Çankırı 7 4 4 4 8 6 6 5 5 6 6 4 4 4 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2 2 2 2 2
− Çatalca[n 6] Yok 1 Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok
19 Çorum 7 6 5 6 7 8 9 8 8 9 10 7 7 7 7 6 5 6 5 6 5 5 5 4 4 4 4 4
20 Denizli 6 5 6 6 8 9 10 8 7 9 9 7 7 7 6 6 5 6 6 7 7 7 7 7 7 7 8 7
21 Diyarbakır 7 7 6 4 8 8 6 7 7 8 9 7 7 7 7 7 7 8 8 10 11 10 10 11 11 11 12 12
81 Düzce Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 3 3 3 3 3 3 3
22 Edirne 5 3 4 4 4 6 5 5 5 6 6 5 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 3 3 3 4 4
23 Elazığ 7 6 7 7 6 5 5 5 5 5 6 5 5 5 5 5 4 5 4 5 5 5 5 5 4 4 5 5
− Ergani[n 7] 11 3 Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok
24 Erzincan 5 3 3 3 4 7 5 7 5 5 6 4 4 4 3 3 3 3 3 4 3 3 3 2 2 2 2 2
25 Erzurum 10 7 7 7 12 9 6 11 10 12 13 9 9 9 9 8 7 7 7 8 8 7 7 6 6 6 6 6
26 Eskişehir 7 4 4 4 5 5 5 7 6 7 8 6 6 6 6 5 5 5 5 6 6 6 6 6 6 6 7 6
26 Gaziantep 6 5 6 5 10 7 8 7 7 8 10 7 7 7 8 8 7 8 9 9 9 10 10 12 12 12 14 14
− Gelibolu[n 8] 1 1 Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok
28 Giresun Yok 5 5 5 7 7 9 9 8 8 8 6 6 6 6 5 5 5 4 5 5 5 5 4 4 4 4 4
29 Gümüşhane 6 4 5 3 5 5 5 6 7 6 6 4 4 4 4 3 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
30 Hakkâri[n 9] 6 2 1 1 Yok 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3
31 Hatay Yok Yok Yok Yok Yok 5 5 6 6 8 9 7 7 7 7 8 7 9 8 10 10 10 10 10 10 10 11 11
76 Iğdır Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 2 2 2 2 2 2 2 2 2
32 Isparta 6 3 4 4 4 5 5 5 5 5 5 4 4 4 4 4 4 4 4 5 4 5 5 4 4 4 4 4
− İçel[n 10] 6 2 2 2 Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok
34 İstanbul 12 23 17 18 20 19 28 30 25 29 39 31 31 33 38 44 36 45 50 61 69 70 70 85 88 88 98 98
35 İzmir 8 11 12 12 14 15 17 15 16 20 22 17 17 18 18 19 16 19 19 24 24 24 24 26 26 26 28 28
46 Kahramanmaraş 8 5 5 4 6 5 5 6 7 7 9 6 6 6 7 7 6 7 7 8 9 8 8 8 8 8 8 8
78 Karabük Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 3 3 3 3 2 2 2 3 3
70 Karaman Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 2 3 3 3 3 2 2 2 3 3
36 Kars 3 2 6 5 8 10 8 10 10 10 12 9 9 9 8 8 6 6 5 4 3 3 3 3 3 3 3 3
37 Kastamonu 8 8 6 8 9 11 9 11 10 10 10 7 7 6 6 5 4 4 4 5 4 4 4 3 3 3 3 3
38 Kayseri 7 5 6 5 10 8 10 9 9 9 11 8 8 8 8 8 7 8 7 9 8 8 8 9 9 9 10 10
71 Kırıkkale Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 3 4 4 4 4 3 3 3 3 3
39 Kırklareli Yok 3 3 3 3 5 5 5 5 5 6 4 4 4 3 3 3 3 3 4 3 3 3 3 3 3 3 3
40 Kırşehir[n 11] 7 5 3 3 4 5 4 4 3 5 4 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2 2 2 2 2
79 Kilis Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 2 2 2 2 2 2 2 2 2
41 Kocaeli 6 6 7 7 10 10 13 10 11 12 5 5 5 4 5 5 5 7 7 9 10 9 9 11 11 11 13 14
42 Konya 10 10 13 14 15 15 15 16 17 19 21 16 16 16 16 16 13 14 13 16 16 16 16 14 14 14 15 15
− Kozan[n 12] 5 2 Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok
43 Kütahya 6 8 7 12 11 10 12 10 10 8 8 6 6 6 5 5 5 5 5 6 6 6 6 5 4 4 5 5
− Lazistan[n 13] 6 Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok
44 Malatya 11 5 6 6 9 10 11 12 11 12 9 6 6 6 6 6 6 6 6 7 7 7 7 6 6 6 6 6
45 Manisa 9 10 10 11 12 13 12 12 12 12 14 11 11 11 10 10 8 9 9 11 10 10 10 10 9 9 10 10
47 Mardin 6 6 5 3 7 8 7 10 7 7 8 6 6 6 6 6 5 6 5 6 6 6 6 6 6 6 6 6
33 Mersin 7 2 2 3 5 7 8 8 7 8 9 7 7 7 7 8 7 9 9 12 12 12 12 11 11 11 13 13
48 Muğla 11 3 4 4 6 6 6 5 5 6 7 5 5 5 5 4 4 5 5 6 6 6 6 6 6 6 7 7
49 Muş[n 14] 7 3 Yok 4 4 2 2 3 2 3 4 3 3 3 3 3 3 4 3 4 4 4 4 4 3 3 4 3
50 Nevşehir Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 4 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3
51 Niğde 6 4 4 4 7 7 8 7 8 8 7 5 5 5 5 5 5 5 3 4 3 3 3 3 3 3 3 3
− Oltu[n 15] 2 Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok
52 Ordu Yok 5 6 6 7 8 8 9 8 9 10 8 8 8 8 7 6 7 6 8 7 7 7 6 5 5 6 6
80 Osmaniye[n 16] 3 2 5 3 Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 4 4 4 4 4 4 4 4
53 Rize[n 17] Yok 6 6 6 Yok 6 6 6 6 6 6 4 4 4 4 4 4 4 3 4 3 3 3 3 3 3 3 3
54 Sakarya Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 8 6 6 6 6 5 5 6 6 7 6 6 6 7 7 7 7 8
55 Samsun 6 3 6 7 9 9 11 10 10 12 14 11 11 11 10 10 8 9 9 11 10 9 9 9 9 9 9 9
56 Siirt 6 2 2 2 6 5 5 4 4 4 5 4 4 4 4 4 4 5 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3
57 Sinop 6 4 3 4 6 5 5 5 5 6 6 4 4 4 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2 2 2 2 2
58 Sivas 8 7 7 7 11 11 15 12 13 14 15 11 11 10 9 8 7 7 6 7 6 6 6 5 5 5 5 5
− Siverek[n 18] 6 4 Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok
63 Şanlıurfa 5 6 5 6 7 7 6 7 7 8 9 7 7 6 7 7 5 7 8 9 11 11 11 12 12 12 14 14
− Şebinkarahisar[n 19] 5 4 3 3 Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok
73 Şırnak Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4
59 Tekirdağ Yok 2 3 4 5 5 6 6 5 6 6 4 4 4 4 4 4 4 4 5 5 5 5 6 6 6 7 8
60 Tokat 7 4 5 6 8 9 8 10 9 9 10 7 7 7 7 7 6 6 6 7 6 7 7 5 5 5 5 5
61 Trabzon 11 7 8 9 9 11 11 12 12 12 12 9 9 9 8 8 6 7 6 8 7 8 8 6 6 6 6 6
62 Tunceli[n 20] 6 2 Yok Yok Yok 3 2 2 2 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1
64 Uşak Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 4 4 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3
65 Van 7 3 2 2 3 3 4 3 3 4 5 3 4 4 4 4 4 5 5 6 7 7 7 8 8 8 8 8
77 Yalova Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok Yok 2 2 2 2 2 2 2 3 3
66 Yozgat 7 4 5 6 7 7 7 8 7 8 9 6 6 6 6 6 5 5 5 6 6 6 6 4 4 4 4 4
67 Zonguldak Yok 4 7 6 10 10 11 9 10 10 12 9 9 9 9 9 8 9 7 6 6 5 5 5 5 5 5 5
# Toplam 436 333 335 348 444 470 492 503 477 537 602 450 450 450 450 450 400 450 450 550 550 550 550 550 550 550 600 600

Koltuk tahsisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Parlamento koltukları, kapalı parti listeli nispi temsil sistemi içinde d'Hondt yöntemine göre tahsis edilmektedir.[6] Siyasi partilerin öncelikle %7'lik bir seçim barajını geçmeleri gerekmektedir. Partiler bir seçim ittifakı kurarak bu kuralı aşabilir ya da bağımsız olarak seçime katılabilirler. Seçim barajı, 12 Eylül Darbesi'nden sonra siyasi istikrarı korumak amacıyla askeri rejim tarafından getirilmiştir.[7]

1946'dan itibaren tüm seçimler tek dereceli olarak yapılmıştır. 1946-1957 yılları arasında yapılan seçimlerde liste usulü çoğunluk seçim sistemi uygulanmıştır. Bu sisteme göre, bir seçim bölgesinde oyların çoğunu alan parti, o seçim bölgesindeki tüm milletvekillerini elde ediyordu. Sistem ezici zaferlerle sonuçlandı. Örneğin Demokrat Parti 1954 seçimlerinde oyların %58'ini almasına rağmen parlamentodaki sandalyelerin %93'ünü kazanmıştır.

Nispi temsil ilk kez 1961 Anayasası'nın kabul edilmesinden sonra kullanılmıştır. 1961 seçimleri için 67 seçim bölgesinde d'Hondt yöntemi ile parti listeli nispi temsil kullanılmıştır. Bir seçim bölgesinde sandalye elde edebilmek için partilerin o seçim bölgesinde Hare kotasından daha fazla oy alması gerekiyordu. Ayrıca ilk kez milletvekili sayısı sabitlenmiş ve 450 sandalye olarak belirlenmiştir.

1965 seçimlerinde millî bakiye yöntemi kullanılmıştır. 1969, 1973 ve 1977 yıllarında yapılan seçimlerde d'Hondt seçim sistemi barajsız olarak uygulanmıştır. 1983'te yapılan yasa değişikliklerinin ardından ülke genelinde %10'luk bir seçim barajı ve seçim çevresi barajı getirilmiştir. Buna ek olarak, 1987 ve 1991 seçimlerinde kota sistemi de kullanılmıştır. 1995'ten itibaren sadece ülke çapında seçim barajı uygulanmaktadır.[8]

Kampanya[değiştir | kaynağı değiştir]

Temel Hükümler Hakkında Kanun kampanyayı düzenlemekte ve adaylar için adil ve eşit fırsatlar sağlamayı amaçlamaktadır.[9] Türkiye'deki kampanyalar, adayların mitingler, kampanya stantları, afişler, pankartlar, parti bayrakları, kanvassing ve hoparlörlü araçlar gibi çeşitli geleneksel kampanya araçlarını kullanmaları nedeniyle tipik olarak enerjiktir. Kampanyalarda Türkçe dışındaki dillerin yanı sıra işaret dili de kullanılmaktadır. Türk yasalarına göre yabancı bir ülkede seçim propagandası yapmak yasaktır. Bu yasa, "propaganda toplantıları" yerine "bilgilendirme seminerleri" düzenlenerek bir dereceye kadar aşılabilmektedir.[10]

Parlamento seçimlerinde oyların en az yüzde üçünü alan siyasi partiler, orantılı olarak yıllık kamu finansmanının yanı sıra sadece sonraki parlamento seçimleri için kampanya finansmanı alma hakkına sahiptir. Partiler ayrıca üyelik aidatları ve bireysel bağışlar yoluyla da finansman almaktadır. Kamu tüzel kişiliklerinden, devlet ve kamu kuruluşlarından ve yabancı kaynaklardan bağış yapılmasına izin verilmemektedir. Bir birey bir partiye yıllık olarak belirli bir miktara kadar bağışta bulunabilir. Parti ve kampanya ile ilgili yıllık harcamalar için bir tavan yoktur. Partiler kampanya fonlarını yalnızca yıllık mali raporlar aracılığıyla beyan ederler. Raporlar Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenir. Bağımsız adaylar kampanya fonlarını kişisel vergi beyannameleri aracılığıyla beyan ederler. İhlaller için olası yaptırımlar arasında uyarı, üç aydan üç yıla kadar hapis cezası, para cezası ve partinin kapatılması yer almaktadır.[9]

Geçmiş seçimlerin özeti[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki liste 1946'dan bu yana Türkiye'deki çok partili dönemin seçim sonuçlarını göstermektedir.

Seçim Birinci parti İkinci parti Üçüncü parti Meclise giren diğer partiler Kurulan hükûmetler
1946 Cumhuriyet Halk Partisi
(İsmet İnönü)
?
395 MV 		Demokrat Parti
(Celâl Bayar)
?
66 MV 		Millî Kalkınma Partisi Bağımsızlar
4 MV 		Peker
I. Saka,
II. Saka,
Günaltay
1950 Demokrat Parti
(Celâl Bayar)
%52,67
415 MV 		Cumhuriyet Halk Partisi
(İsmet İnönü)
%39,45
69 MV 		Millet Partisi
(Yusuf Hikmet Bayur)
%3,11
1 MV 		Bağımsızlar
%4,76
2 MV 		I. Menderes,
II. Menderes
1954 Demokrat Parti
(Adnan Menderes)
%57,61
502 MV 		Cumhuriyet Halk Partisi
(İsmet İnönü)
%35,35
31 MV 		Cumhuriyetçi Millet Partisi
(Osman Bölükbaşı)
%4,85
5 MV 		Bağımsızlar
%1,53
3 MV 		III. Menderes,
IV. Menderes
1957 Demokrat Parti
(Adnan Menderes)
%47,87
424 MV 		Cumhuriyet Halk Partisi
(İsmet İnönü)
%41,09%
178 MV 		Cumhuriyetçi Millet Partisi
(Osman Bölükbaşı)
%7,13
4 MV 		Hürriyet Partisi
%3,83
4 MV 		V. Menderes
1961 Cumhuriyet Halk Partisi
(İsmet İnönü)
%36,72
173 MV 		Adalet Partisi
(Ragıp Gümüşpala)
%34,78
158 MV 		Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi
(Osman Bölükbaşı)
%13,95
54 MV 		Yeni Türkiye Partisi
%13,72
65 MV 		VIII. İnönü,
IX. İnönü,
X. İnönü,
Ürgüplü
1965 Adalet Partisi
(Süleyman Demirel)
%52,87
240 MV 		Cumhuriyet Halk Partisi
(İsmet İnönü)
%28,75
134 MV 		Millet Partisi
(Osman Bölükbaşı)
%6,26
31 MV 		Yeni Türkiye Partisi (19 MV)
Türkiye İşçi Partisi (14 MV)
Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (11 MV)
Bağımsızlar (1 MV) 		I. Demirel
1969 Adalet Partisi
(Süleyman Demirel)
%46,53
256 MV 		Cumhuriyet Halk Partisi
(İsmet İnönü)
%27,36
143 MV 		Cumhuriyetçi Güven Partisi
(Turhan Feyzioğlu)
%6,57
15 MV 		Bağımsızlar (13 MV)
Birlik Partisi (8 MV)
Millet Partisi (6 MV)
Yeni Türkiye Partisi (6 MV)
Türkiye İşçi Partisi (2 MV)
Milliyetçi Hareket Partisi (1 MV) 		II. Demirel,
III. Demirel,
I. Erim,
II. Erim,
Melen,
Talu
1973 Cumhuriyet Halk Partisi
(Bülent Ecevit)
%33,29
185 MV 		Adalet Partisi
(Süleyman Demirel)
%29,82
149 MV 		Demokratik Parti
(Ferruh Bozbeyli)
%11,89
45 MV 		Millî Selamet Partisi (48 MV)
Cumhuriyetçi Güven Partisi (13 MV)
Bağımsızlar (6 MV)
Milliyetçi Hareket Partisi (3 MV)
Birlik Partisi (1 MV) 		I. Ecevit,
Irmak,
IV. Demirel
1977 Cumhuriyet Halk Partisi
(Bülent Ecevit)
%41,38
213 MV 		Adalet Partisi
(Süleyman Demirel)
%36,87
189 MV 		Millî Selamet Partisi
(Necmettin Erbakan)
%8,56
24 MV 		Milliyetçi Hareket Partisi (16 MV)
Bağımsızlar (4 MV)
Cumhuriyetçi Güven Partisi (3 MV)
Demokratik Parti (1 MV) 		II. Ecevit,
V. Demirel,
III. Ecevit,
VI. Demirel,
Ulusu
1983 Anavatan Partisi
(Turgut Özal)
%45,14
211 MV 		Halkçı Parti
(Necdet Calp)
%30,46
117 MV 		Milliyetçi Demokrasi Partisi
(Turgut Sunalp)
%23,26
71 MV 		− I. Özal
1987 Anavatan Partisi
(Turgut Özal)
%36,31
292 MV 		Sosyaldemokrat Halkçı Parti
(Erdal İnönü)
%24,74
99 MV 		Doğru Yol Partisi
(Süleyman Demirel)
%19,13
59 MV 		− II. Özal,
Akbulut,
I. Yılmaz
1991 Doğru Yol Partisi
(Süleyman Demirel)
%27,03
178 MV 		Anavatan Partisi
(Mesut Yılmaz)
%24,01
115 MV 		Sosyaldemokrat Halkçı Parti
(Erdal İnönü)
%20,75
88 MV 		Refah Partisi (62 MV)
Demokratik Sol Parti (7 MV) 		VII. Demirel,
I. Çiller,
II. Çiller,
III. Çiller
1995 Refah Partisi
(Necmettin Erbakan)
%21,38
158 MV 		Anavatan Partisi
(Mesut Yılmaz)
%19,65
132 MV 		Doğru Yol Partisi
(Tansu Çiller)
%19,18
135 MV 		Demokratik Sol Parti (76 MV)
Cumhuriyet Halk Partisi (49 MV) 		II. Yılmaz,
Erbakan,
III. Yılmaz,
IV. Ecevit
1999 Demokratik Sol Parti
(Bülent Ecevit)
%22,19
136 MV 		Milliyetçi Hareket Partisi
(Devlet Bahçeli)
%17,98
129 MV 		Fazilet Partisi
(Recai Kutan)
%15,41
111 MV 		Anavatan Partisi (86 MV)
Doğru Yol Partisi (85 MV)
Bağımsızlar (3 MV) 		V. Ecevit
2002 Adalet ve Kalkınma Partisi
(Recep Tayyip Erdoğan)
%34,28
363 MV 		Cumhuriyet Halk Partisi
(Deniz Baykal)
%19,41
178 MV 		Doğru Yol Partisi
(Tansu Çiller)
%9,54
0 MV 		Bağımsızlar
%1,00
9 MV 		Gül,
I. Erdoğan
2007 Adalet ve Kalkınma Partisi
(Recep Tayyip Erdoğan)
%46,66
341 MV 		Cumhuriyet Halk Partisi
(Deniz Baykal)
%20,85
112 MV 		Milliyetçi Hareket Partisi
(Devlet Bahçeli)
%14,29
71 MV 		Bağımsızlar
%5,24
26 MV 		II. Erdoğan
2011 Adalet ve Kalkınma Partisi
(Recep Tayyip Erdoğan)
%49,83
327 MV 		Cumhuriyet Halk Partisi
(Kemal Kılıçdaroğlu)
%25,98
135 MV 		Milliyetçi Hareket Partisi
(Devlet Bahçeli)
%13,01
53 MV 		Bağımsızlar
%6,57
35 MV 		III. Erdoğan,
I. Davutoğlu
2015
Haziran 		Adalet ve Kalkınma Partisi
(Ahmet Davutoğlu)
%40,87
258 MV 		Cumhuriyet Halk Partisi
(Kemal Kılıçdaroğlu)
%24,95
132 MV 		Milliyetçi Hareket Partisi
(Devlet Bahçeli)
%16,29
80 MV 		Halkların Demokratik Partisi
%13,12
80 MV 		II. Davutoğlu
2015
Kasım 		Adalet ve Kalkınma Partisi
(Ahmet Davutoğlu)
%49,49
317 MV 		Cumhuriyet Halk Partisi
(Kemal Kılıçdaroğlu)
%25,31
134 MV 		Milliyetçi Hareket Partisi
(Devlet Bahçeli)
%11,90
40 MV 		Halkların Demokratik Partisi
%10,76
59 MV 		III. Davutoğlu,
Yıldırım
2018 Adalet ve Kalkınma Partisi
(Recep Tayyip Erdoğan)
%42,49
295 MV 		Cumhuriyet Halk Partisi
(Kemal Kılıçdaroğlu)
%22,65
146 MV 		Halkların Demokratik Partisi
(Sezai Temelli ve Pervin Buldan)
%11,70
67 MV 		Milliyetçi Hareket Partisi
%11,10 (49 MV)
İYİ Parti
%9,96 (43 MV) 		IV. Erdoğan
2023 Adalet ve Kalkınma Partisi
(Recep Tayyip Erdoğan)
%35,62
268 MV 		Cumhuriyet Halk Partisi
(Kemal Kılıçdaroğlu)
%25,35
169 MV 		Milliyetçi Hareket Partisi
(Devlet Bahçeli)
%10,07
50 MV 		İYİ Parti
%9,69 (43 MV)
Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi
%8,82 (61 MV)
Yeniden Refah Partisi
%2,80 (5 MV)
Türkiye İşçi Partisi
%1,76 (4 MV) 		V. Erdoğan

Ara seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de ara seçimler Milletvekili Seçimi Kanunu'nun 7. Maddesi uyarınca düzenlenmektedir. Buna göre, ara seçimler Meclis üyeliğinin %5'inin boşalması (30 milletvekili) halinde yapılır. Anayasaya göre ara seçimler her seçim döneminde bir kez yapılır ve genel seçimden sonra 30 ay geçmedikçe ve gelecek seçime 1 yıl kala ara seçim yapılamaz. Ancak, bir seçim bölgesinin Parlamentoda hiç üyesi yoksa, ara seçimler o seçim bölgesinde boşluğu takip eden 90 günden sonraki ilk pazar günü yapılır.[11]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Aksaray 1924-1933 yılları arasında il, 1933-1989 yılları arasında ise Niğde'ye bağlı bir ilçeydi.
  2. ^ Ardahan 1926'ya kadar il, 1926'dan 1992'ye kadar ise Kars'a bağlı bir ilçeydi.
  3. ^ 1921'de Moskova Antlaşması ile Gürcistan'a bırakılmıştır.
  4. ^ 1923 yılında Çanakkale iline bağlı bir ilçe olmuştur.
  5. ^ 1926 yılına kadar Genç, 1927-1929 yılları arasında Elazığ iline bağlı ilçe ve 1929-1936 yılları arasında Muş iline bağlı ilçeydi.
  6. ^ 1926 yılında İstanbul iline bağlı bir ilçe olmuştur.
  7. ^ 1926 yılında Diyarbakır iline bağlı bir ilçe olmuştur.
  8. ^ 1926 yılında Çanakkale iline bağlı bir ilçe olmuştur.
  9. ^ 1933-1936 yılları arasında Van iline bağlı ilçeydi.
  10. ^ 1933'te Mersin ili ile birleşmiştir.
  11. ^ 1954-1957 yılları arasında Nevşehir iline bağlı bir ilçeydi.
  12. ^ 1926 yılında Adana iline bağlı bir ilçe olmuştur.
  13. ^ 1923 yılında Lazistan Sancağı'nın yerine Rize ili kurulmuştur.
  14. ^ 1925-1929 yılları arasında Bitlis iline bağlı bir ilçeydi.
  15. ^ 1926 yılında Erzurum iline bağlı bir ilçe olmuştur.
  16. ^ 1933'e kadar Cebel-i Bereket ili, 1933-1996 yılları arasında Adana iline bağlı ilçeydi.
  17. ^ 1933 ve 1936 yılları arasında merkezi Rize olmak üzere Çoruh vilayeti ile birleşmiştir.
  18. ^ 1926 yılında Şanlıurfa iline bağlı bir ilçe olmuştur.
  19. ^ 1933'te Giresun iline bağlı bir ilçe olmuştur.
  20. ^ 1926-1936 yılları arasında Elazığ'ın bir ilçesiydi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Chughtai, Alia (24 Haziran 2018). "All you need to know about Turkish election". Al Jazeera (İngilizce). 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023. 
  2. ^ "EASO Country of Origin Information Report" (PDF). European Asylum Support Office. 1 Kasım 2016. 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Nisan 2023. 
  3. ^ Ašimović Akyol, Riada (5 Nisan 2017). "Will Turkey allow 18-year-old members of parliament? - Al-Monitor: Independent, trusted coverage of the Middle East". www.al-monitor.com (İngilizce). 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023. 
  4. ^ Akca, Furkan (13 Haziran 2022). "Seçme ve seçilme yaşı". Doğrula. 25 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023. 
  5. ^ Çaylak, Adem (25 Ekim 2017). "Voter turnout in Turkey: a cross-national comparison". Journal of International Social Research (İngilizce). 10 (52): 352-351. doi:10.17719/jisr.2017.1897. Erişim tarihi: 30 Nisan 2021. 
  6. ^ "How Turkey's Parliamentary Elections Work". 26 Ekim 2015. 28 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023. 
  7. ^ "Turkey reduces election threshold to 7 percent - Türkiye News". Hürriyet Daily News (İngilizce). Ankara. 1 Nisan 2022. 19 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023. 
  8. ^ Cop, Burak (2017). Electoral systems in Turkey (1. bas.). İstanbul. ISBN 978-605-2380-18-5. 21 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2023. 
  9. ^ a b "Observation Mission Final Report" (PDF). OSCE. 24 Haziran 2018. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023. 
  10. ^ Şen, Ersan (10 Mart 2017). "Yurtdışında Seçim Propagandası Yasağı". Hukuki Haber. 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023. 
  11. ^ "Milletvekili Seçimi Kanunu". www.anayasa.gen.tr. 16 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türkiye%27de_genel_seçimler&oldid=32355638" sayfasından alınmıştır