Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Forsu
Cumhurbaşkanlığı forsu
Diğer sürümleri
Cumhurbaşkanlığı arması
Cumhurbaşkanlığı armasının zeminsiz kullanımı
Ayrıntılar
KullananTürkiye cumhurbaşkanı
Kabul tarihiFiilî: 1922
Resmî: 22 Ekim 1925
KullanımıCumhurbaşkanının ikametgâhında ve ziyareti süresince bulunduğu yerlerde bayrak direğinde gece gündüz çekili kalır. Makam odasında ise çalışma masasının sol gerisine konur, içerisinde bulunduğu arabanın sol önünde ay yıldız bulunan kromajlı direğe çekilir.

Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu, Türkiye'yi, Türkiye Cumhurbaşkanlığı'nı ve cumhurbaşkanını temsil eden, Türkiye'nin resmî simgelerinden biri. Fors, Türk bayrağı ve cumhurbaşkanlığı armasının birleşiminden oluşmaktadır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde kullanılan fors ve armanın kökeni, Deniz Matbaası Başressamı Hüsnü Tengüz'e dayanıyor.[1] Mustafa Kemal Atatürk'ün emri ile bir cumhurbaşkanlığı forsu yapımı isteniyor. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'na iletilen bu istek İstanbul Askeri Dikimevi'nden Deniz Matbaası Başressamı Hüsnü Tengüz'e dek uzanıyor. Bu görevden şeref duyacağını belirterek bir gece içerisinde çizimi tamamlayıp dikimevine gönderen Hüsnü Bey'in tasarımı çok beğenilip kullanıma geçiliyor. Bu tasarım için olan para ödülü ise diken kişiye veriliyor ve Hüsnü Tengüz'ün ismi hiçbir resmi kaynakta geçmiyor. 2014 yılında verdiği röportajda Hüsnü Tengüz'ün torunu Çiğdem Öztürkçine Erduran, babası Ahmet Tengüz'ün ağzından, dedesinin kendi çizimini sahiplenmeme durumunu şu sözlerle açıkladı: "...Yıllar geçse de dedem, bir türlü 'Forsu ben tasarladım' diyemiyor. O zamanın insanları günümüz insanlarından çok farklı. Hüsnü dedem çok naif, hassas duyguları olan, karşısındakine duygularını ve problemlerini aktarmayan, ney üfleyen, keman çalan, birden çok dil bilen, günümüzdeki sanatçı anlayışından çok daha farklı gerçek bir sanatçı. Kimseye bir şey söylemiyor. Sadece çocuklarına söylüyor, bir de Kazım Karabekir'e"

Sanat tarihçisi Ömer Faruk Şerifoğlu Cumhurbaşkanlığı Forsu'nun tasarımcısının Hüsnü Tengüz olduğunun "Cumhurbaşkanlığı Sanat Koleksiyonu" kitabında yayınlanarak bu olayı tescillemesine kadar tasarımcısının Mustafa Kemal Atatürk olduğu sanılmaktadır.[2] Forsun kullanımına dair var olan en eski belge Mustafa Kemal'in Millî Mücadele'nin son günlerinde, Eylül 1922'de İzmir'deki bir seyahatinde çekilen fotoğrafıdır. Fotoğrafta Mustafa Kemal'in otomobiline çekilmiş hâlde görülen bir flama vardır[3] ve bu flama günümüzde kullanılan forsun bir benzeridir. Fotoğraftaki bu flama günümüzde Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi'nde sergilenmektedir.[4]

Cumhuriyet kurulduktan sonra ise resmî simgelerin düzenlenmesine gidilmiştir. Bu konuda yapılan ilk eylem 3 Mart 1924'te Abdülmecid'in forsunu kullanımdan kaldırmak olmuştur.[5] 22 Ekim 1925’te ise cumhurbaşkanlığı forsunu resmî anlamda düzenleyen ilk belge olan Sancak Talimatnamesi yürürlüğe konmuştur.[6] Talimatnameye göre hilâl ve yıldız bayrakta olduğu gibi kullanılıyor, güneşten çıkan ışınlar ise 20 tane olmak üzere kullanılıyordu. 18 Şubat 1978'de getirilen yeni bir düzenleme ile armada yer alan ışın sayısı 16'ya düşürülmüştür.[5] Günümüzde yürürlükte olan 25 Ocak 1985 tarihli yasada da fors bu haliyle kullanılmaktadır.[7]

Anlamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanlığı arması[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanlığı arması altın sarısı renkteki 16 ışınlı güneş ve güneşin çevresindeki 16 yıldızdan oluşmaktadır. Armanın anlamı hakkında iki farklı yorum vardır. İlk yoruma göre armanın ortasında yer alan güneş Mustafa Kemal Atatürk'ün "Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır." sözünü[8] destekler nitelikte sonsuzluğu ve Türkiye'yi, 16 yıldız ise tarih boyunca kurulan 16 büyük Türk devletini sembolize etmektedir.[9] Bu görüşü ortaya atan ilk kişi 1969'da yazdığı kitap ile Akib Özbek'tir[10] ve Özbek'in bu yorumu resmî makamlarca da kabul görmüştür.[5] Bir diğer yorum ise güneşin etrafındaki 16 yıldızdan 9'unun Eski Türklerin sancaklarında kullandığı 9 tuğu, 7 yıldızın ise Anadolu Türklerinin sancaklarında kullandıkları 7 tuğu temsil ettiğidir.

Mitolojik olarak ise Güneş ve yıldızlar Eski Türkler'de önemli bir yer tutmaktaydı. Güneş, Hunlar ve Göktürkler döneminde hükümdarlık rumuzu olarak görülmekle birlikte Kutup Yıldızı ilk Türk topluluklarında Tengri'nin makamı olarak düşünülmekteydi.[5]

Cumhurbaşkanlığı forsu[değiştir | kaynağı değiştir]

Flaggenbuch von 1939 adlı bayrak ansiklopedisinde yer alan Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu.[11]
1925 - 2012 yılları arasında kullanılan formu.

Kullanım alanına göre çeşitli boyutlardaki Türk bayrağının sol üst köşesine cumhurbaşkanlığı armasının işlenmesi ile oluşturulan fors birçok farklı anlam taşımakta, tarihteki tüm Türk topluluklarını ve Türkiye'yi temsil etmektedir.

Mitolojik olarak incelendiğinde Ay'ın Maniheizm ve Budizm'i benimsemiş Uygur Kağanlığı döneminde Güneş'in yerine geçtiği ve tanrısal olarak çok daha güçlü anlamlar kazandığı görülmektedir. Uygur hükümdarlarının eski Tengri'nin yerine geçen Ay Tanrısı'nın verdiği kut üzerine hüküm sürdüklerine inanılırdı.[5] Gazneliler ile başlayan ve günümüze kadar devam eden süreçte ise hilâl ve yıldız sembolü önem kazanmıştır. Özellikle Tuğrul Bey'in üzerinde hilâl ve yıldız bulunan paralar bastırması, Osmanlı İmparatorluğu'nun bayraklarında kullanması bu sembolün Türk tarihindeki yerini daha da güçlendirmiştir.[5] Hilâl ve yıldız her ne kadar Gazneliler sonrasında önem kazanmışsa da Göktürkler döneminde basılan paralarda da bu motife rastlamak mümkündür.[12]

Güneş, Ay ve yıldızlara Türk tarihi boyunca yüklenilen kutsal anlam ve verilen önem bu simgelerin Türk bayrağı ve çeşitli resmî simgelerde yer almasını sağlamıştır.

Kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Fors, cumhurbaşkanının ikametgâhında ve ziyareti süresince bulunduğu yerlerde bayrak direğine çekilir, gece gündüz çekili kalır. Makam odasında ise çalışma masasının sol gerisine konur, içerisinde bulunduğu arabanın sol önünde ay yıldız bulunan kromajlı direğe çekilir.[13]

Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanlığı Forsu'nun ölçüleri
Cumhurbaşkanlığı armasının ölçüleri

Türkiye Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun, 25 Ocak 1985 tarih ve 85/9034 numaralı "Türk Bayrağı Tüzüğü" kararının 27. maddesinde, forsun boyutları belirlenmiştir.

Açıklama Ölçü
Ay ve yıldız A Ayın dış çemberinin uçkurluğa uzaklığı G/4
B Ayın dış çemberinin çapı G/2
C Ayın dış ve iç çemberlerinin merkezleri arasındaki uzaklık G/16
D Ayın iç çemberinin çapı G/2.5
E Yıldız çemberinin ayın iç çemberinin uçkurluk yönünde ekseni kestiği noktaya uzaklığı G/3
F Yıldız çemberinin çapı G/4
En G Forsun kısa kenarı G
Boy Ğ Forsun uzun kenarı G*1.5
Arma H Güneş merkezinin uçkurluğa uzaklığı G/5.3333
I Güneş merkezinin üst kenara uzaklığı G/5.3333
J Güneş merkezindeki çemberin çapı G/12.17656
K Güneşin 8 kısa ışınlarının ucundan geçen çemberin çapı G/7.557864
L Güneşin 8 uzun ışınlarının ucundan geçen çemberin çapı G/6
M Küçük yıldız merkezlerinden geçen çemberin çapı G/4.31872
N Küçük yıldız (16 adet) çemberinin çapı G/30
P Uçkurluk genişliği G/30
Not Ölçüler santimetre cinsindendir.

Renkler[değiştir | kaynağı değiştir]

Renk değerleri[14]
Renk PMS RGB CMYK
R G B 8-bit hex C M Y K
Siyah 0 0 0 ​#000000​ 0 0 0 100
Altın 192 181 68 ​#C0B544​ 18 23 71 8
Pantone Red 032 C 242 0 0 ​#F20000​ 5 100 100 0

Cumhurbaşkanlığı forsundaki 16 devlet[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: 16 Büyük Türk Devleti
Bayrak Devlet Kurucu Hüküm yılları
Büyük Hun İmparatorluğu Teoman MÖ 220- MS 216
Batı Hun İmparatorluğu Panu MS 48-MS 216
Avrupa Hun İmparatorluğu Balamir 375-469
Ak Hun İmparatorluğu Aksuvar 420-552
Göktürk Kağanlığı Bumin Kağan 552-745
Avar Kağanlığı I. Bayan 565-835
Hazar Kağanlığı Böri Şad 651-983
Uygur Kağanlığı Kutluk Bilge Kül Kağan 745-845
Karahanlı Devleti Bilge Kül Kadir Han 840-1212
Gazne Devleti Alp Tigin 962-1183
Büyük Selçuklu Devleti Tuğrul 1040-1157
Harezmşahlar Devleti Kutbeddin Muhammed 1097-1231
Altın Orda Devleti Batu Han 1236-1502
Timur İmparatorluğu Timur 1368-1501
Babür İmparatorluğu Babür 1526-1858
Osmanlı İmparatorluğu Osman Gazi 1299-1922

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

  • 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in arkasında yer alan Türk bayrağı ve Cumhurbaşkanlığı forsu
    9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in arkasında yer alan Türk bayrağı ve Cumhurbaşkanlığı forsu
  • 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün arkasında yer alan Cumhurbaşkanlığı arması
    11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün arkasında yer alan Cumhurbaşkanlığı arması
  • Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın makam odasının duvarında yer alan Cumhurbaşkanlığı arması
    Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın makam odasının duvarında yer alan Cumhurbaşkanlığı arması
  • Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, 69. Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı Rex Tillerson'ı kabulü sırasında arkada yer alan Cumhurbaşkanlığı arması
    Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, 69. Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı Rex Tillerson'ı kabulü sırasında arkada yer alan Cumhurbaşkanlığı arması
  • Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın konuşma yaptığı kürsüde bulunan Cumhurbaşkanlığı arması
    Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın konuşma yaptığı kürsüde bulunan Cumhurbaşkanlığı arması
  • Mustafa Kemal Atatürk'ün 1937 yılında TBMM açılışını yaptığı sırada meclis binasında göndere çekili olan Cumhurbaşkanlığı forsu
    Mustafa Kemal Atatürk'ün 1937 yılında TBMM açılışını yaptığı sırada meclis binasında göndere çekili olan Cumhurbaşkanlığı forsu
  • Atatürk'ün teknesinde asılı olan Cumhurbaşkanlığı forsu
    Atatürk'ün teknesinde asılı olan Cumhurbaşkanlığı forsu
  • Atatürk'ün makam aracında asılı olan Türk bayrağı ve Cumhurbaşkanlığı forsu
    Atatürk'ün makam aracında asılı olan Türk bayrağı ve Cumhurbaşkanlığı forsu

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Forsun tasarımcısına iade-i itibar". Anadolu Ajansı. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2022. 
  2. ^ Ateşoğlu, Mehmet (Kasım 2002). "Atatürk'te Türklük Aşkı ve Ülküsü". 75 Türk Dünyası Tarih ve Kültür Dergisi, 191. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları. ss. 24-32. 
  3. ^ Taneri, Aydın (1993). Harezmşahlar. Ankara. s. 2. 
  4. ^ Akçay, Engin (Mayıs 2011). "Anadolu Ufuklarında Bir Cumhurbaşkanlığı Forsu" (PDF). tid.web.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2012. 
  5. ^ a b c d e f "Cumhurbaşkanlığı Forsu". tccb.gov.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  6. ^ Arıtman, Canan. "İzmir Milletvekili Canan Arıtman'ın, Cumhurbaşkanlığı forsundaki değişikliğe ilişkin Başbakandan sorusu" (PDF). tbmm.gov.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2012. 
  7. ^ Soysal, Mahmut Enes (2010). "TARİHSEL SÜREÇTE BAYRAK VE SANCAKLARIMIZ". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 42. s. 227. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  8. ^ "Sevgi seli". turkiyegazetesi.com.tr. 11 Kasım 2005. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  9. ^ Ögel, Bahaeddin (15 Nisan 1987). "16 Türk Devleti Hakkında". Türk Dünyası Tarih Dergisi, 4. ss. 53-54. 
  10. ^ Özbek, Akib (1969). Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu ve Taşıdığı Anlam. 
  11. ^ Flaggenbuch (Flg. B.). Deutsches Reich. Marine. Oberkommando. Wolfenbüttel: Melchior, Historischer Verl. 2014. ISBN 978-3-944289-66-3. OCLC 935572244. 
  12. ^ Babayarov, Gaybullah (2007). The Catalogue of the coins of Turkic Qaghanate. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı. s. 91. 
  13. ^ "TÜRK BAYRAĞI TÜZÜĞÜ" (PDF). mevzuat.gov.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  14. ^ "Corporate Identity". cbddo.gov.tr. Digital Transformation Office of the Presidency of Turkey. 12 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türkiye_Cumhurbaşkanlığı_Forsu&oldid=32391884" sayfasından alınmıştır