Triton (uydu)

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Triton
Triton'un Voyager 2 tarafından elde edilen fotomozaik görüntüsü.
Keşif
KeşfedenWilliam Lassell
Keşif tarihi10 Ekim 1846
Adlandırmalar
Alternatif adlar
Neptune I
SıfatlarTritonian
Yörünge özellikleri
354759 km
Dış merkezlik0,000016[1]
-5,876854 g (ters)[1][2]
4,39 km/sn
Eğiklik129,812° (tutuluma)
156,885° (Neptün ekvatoruna)[3][4]
129,608° (Neptün yörüngesine)
Doğal uydusuNeptün
Fiziksel özellikler
13,47[5]
−1,2[6]
Ortalama yarıçap
1353,4±0,9 km[7] (0,2122 Dünya)
23018000 km2
Hacim10384000000 km3
Kütle2,14×1022 kg (0,00359 Dünya)
Ortalama yoğunluk
2,061 g/cm3[7]
0,779 m/sn2 (0,0794 g) (0,48 Ay)
1,455 km/sn
eşzamanlı
5 g, 21 s, 2 dk, 53 sn[8]
0
Albedo0,76[7]
Sıcaklık38 K (−235,1° C[8]
Atmosfer
Yüzey basıncı
1,4–1,9 Pa[8]
(1/70000 Dünya yüzey basıncı)[9]
Bileşimlerinitrojen; metan işaretleri.[10]
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam

Triton, Neptün gezegeninin en büyük doğal uydusudur. 10 Ekim 1846'da İngiliz gök bilimci William Lassell tarafından keşfedilen ilk Neptün uydusuydu. Güneş Sistemi'nde, gezegeninin tersi yönünde bir yörüngeye sahip tek büyük uydudur.[2][11] Ters yön yörüngesi ve Plüton'a benzer kompozisyonu nedeniyle Kuiper kuşağından yakalanan bir cüce gezegen olduğu düşünülmektedir.[12]

2.710 kilometre (1.680 mil) çapıyla[7] Güneş Sistemi'ndeki yedinci en büyük uydudur. Neptün'ün hidrostatik dengede olacak kadar büyük olan tek uydusudur. Triton, Güneş Sistemi'nde jeolojik olarak aktif olduğu bilinen birkaç uydudan biridir (diğerleri: Jüpiter'in İo ve Europa'sı ile Satürn'ün Enceladus ve Titan uydularıdır). Sonuç olarak yüzeyi nispeten gençtir ve birkaç belirgin çarpma kraterine sahiptir. Karışık kriyovolkanik ve tektonik araziler, karmaşık bir jeolojik tarihi akla getirir.

Triton, çoğunlukla donmuş azottan oluşan bir yüzeye, bir su buzu kabuğuna,[13][14] donmuş bir mantoya ve önemli bir kaya ve metal çekirdeğe sahiptir. Çekirdek, toplam kütlesinin üçte ikisini oluşturur. Ortalama yoğunluk 2,061 g/cm3 olup,[7] yaklaşık olarak %15-35 su buzu bileşimini yansıtır.[8]

Voyager 2, 1989 yılındaki Triton geçişinde 38 K (−235 °C) yüzey sıcaklıkları tespit etti ve ayrıca süblime nitrojen gazı püskürten aktif gayzerleri keşfetti, bu da deniz seviyesindeki Dünya atmosfer basıncının 1⁄70,000'inden daha az olan zayıf bir nitrojen atmosferinin önemli etkenidir.[8] Voyager 2, Triton'u ziyaret eden tek uzay aracıdır.[15] Sonda, uydu yüzeyinin sadece %40'ını inceleyebildiğinden, gelecekte gerçekleştirilecek Neptün sistemi ziyaretlerinde Triton'a odaklanılması düşünülmektedir.

Keşif ve adlandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Neptün'ün Alman gök bilimci Johann Gottfried Galle tarafından keşfedilmesinden yalnızca 17 gün sonra, 10 Ekim 1846'da İngiliz gök bilimci William Lassell tarafından keşfedilmiştir.[16] John Herschel, Neptün'ün keşfi haberini aldığında Lassell'e olası uyduları aramasını öneren bir mektup yazdı. Lassell bunu yaptı ve sekiz gün sonra Triton'u keşfetti.[16]

Triton, Neptün'ün oğlu olan Yunan deniz tanrısı Triton'un ardından isimlendirilmiştir. İsim 1880 yılında Camille Flammarion tarafından önerilmiştir.

Yörünge[değiştir | kaynağı değiştir]

Triton yörüngede dönüşü bakımından, güneş sistemindeki bütün diğer büyük uydulardan farklıdır. Triton, Neptün'ün aksi yönünde dönmektedir. Uranüs'ün üç dış uydusu gibi Jüpiter ve Satürn'ün dış uydularının büyük kısmı da ters bir yörüngeye sahiptir; ancak bu uyduların hepsi çok küçüktür, en büyüklerinin (Phoebe) çapı ve kütlesi sırasıyla Triton'un çapının ve kütlesinin %8'i ve %0,03'üdür. Ters yörüngesi olan uyduların, yörüngelerine girmiş oldukları gezegenler gibi güneş bulutsusu bölgesinin bir parçası olması mümkün değildir, başka bir yerlerden gezegenlerin çekim gücüne kapılmış ya da bir çarpışma yoluyla ters yöne dönmeye başlamış olmalılardır. İkinci senaryo Triton için en az olasılığı olan senaryodur; bu yüzden Triton'un Neptün'ün çekim gücüne kapılan bir Kuiper kuşağı nesnesi olduğundan kuşkulanılmaktadır.

Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Triton'un Kuzey Kutbu
    Triton'un Kuzey Kutbu
  • Triton Voyager 2 tarafından
    Triton Voyager 2 tarafından

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b Williams, David R. (23 Kasım 2006). "Neptunian Satellite Fact Sheet". NASA. 5 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2008. 
  2. ^ a b Overbye, Dennis (5 Kasım 2014). "Bound for Pluto, Carrying Memories of Triton". New York Times. 6 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2014. 
  3. ^ Jacobson, R. A. — AJ (3 Nisan 2009). "Planetary Satellite Mean Orbital Parameters". JPL satellite ephemeris. JPL (Solar System Dynamics). 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2011. 
  4. ^ Jacobson, R. A. (3 Nisan 2009). "The Orbits of the Neptunian Satellites and the Orientation of the Pole of Neptune". The Astronomical Journal. 137 (5). ss. 4322-4329. Bibcode:2009AJ....137.4322J. doi:10.1088/0004-6256/137/5/4322. 
  5. ^ "Classic Satellites of the Solar System". Observatorio ARVAL. 25 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2007. 
  6. ^ Fischer, Daniel (12 Şubat 2006). "Kuiperoids & Scattered Objects". Argelander-Institut für Astronomie. 5 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2008. 
  7. ^ a b c d e "Planetary Satellite Physical Parameters". JPL (Solar System Dynamics). 18 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2011. 
  8. ^ a b c d e McKinnon, William B.; Kirk, Randolph L. (2014). "Triton". Tilman Spohn; Doris Breuer; Torrence Johnson (Ed.). Encyclopedia of the Solar System (3.3yer= Amsterdam; Boston bas.). Elsevier. ss. 861-882. ISBN 978-0-12-416034-7. 
  9. ^ "Neptune: Moons: Triton". NASA. 5 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2007. 
  10. ^ Broadfoot, A. L.; Atreya, S. K.; Bertaux, J. L.; Blamont, J. E.; Dessler, A. J.; Donahue, T. M.; Forrester, W. T.; Hall, D. T.; Herbert, F.; Holberg, J. B.; Hunter, D. M.; Krasnopolsky, V. A.; Linick, S.; Lunine, J. I.; McConnell, J. C.; Moos, H. W.; Sandel, B. R.; Schneider, N. M.; Shemansky, D. E.; Smith, G. R.; Strobel, D. F.; Yelle, R. V. (1989). "Ultraviolet Spectrometer Observations of Neptune and Triton". Science. 246 (4936). ss. 1459-66. Bibcode:1989Sci...246.1459B. doi:10.1126/science.246.4936.1459. PMID 17756000. 
  11. ^ Chang, Kenneth (18 Ekim 2014). "Dark Spots in Our Knowledge of Neptune". New York Times. 28 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2014. 
  12. ^ Agnor, C. B.; Hamilton, D. P. (2006). "Neptune's capture of its moon Triton in a binary–planet gravitational encounter" (PDF). Nature. 441 (7090). ss. 192-4. Bibcode:2006Natur.441..192A. doi:10.1038/nature04792. PMID 16688170. 14 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2022. 
  13. ^ Aderin-Pocock, Maggie; Demirel, Celâl (1 Ocak 2018). Gezegenler; Etkileyici Görsellerle Güneş Sistemimiz. Tübitak. s. 210. ISBN 9786053121626. 12 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2022. 
  14. ^ Prockter, L. M.; Nimmo, F.; Pappalardo, R. T. (30 Temmuz 2005). "A shear heating origin for ridges on Triton" (PDF). Geophysical Research Letters. 32 (14). ss. L14202. Bibcode:2005GeoRL..3214202P. doi:10.1029/2005GL022832. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ekim 2011. 
  15. ^ "In Depth | Triton". NASA Solar System Exploration. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2020. NASA's Voyager 2―the only spacecraft to fly past Neptune and Triton―found surface temperatures of −391 degrees Fahrenheit (−235 degrees Celsius). During its 1989 flyby, Voyager 2 also found Triton has active geysers, making it one of the few geologically active moons in our solar system. 
  16. ^ a b Lassell, William (9 Kasım 1849). "Lassell's Satellite of Neptune". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 10 (1). s. 8. Bibcode:1847MNRAS...8....9B. doi:10.1093/mnras/10.1.8. 5 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Triton_(uydu)&oldid=32143166" sayfasından alınmıştır