Tromsø
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Tromsø Romssa Suohkan | |
|---|---|
.jpg) .jpg)  | |
 Troms ilinde Tromsø | |
  Tromsø | |
| İl | Troms |
| İdare | |
| • Vali (2004) | Gunnar Wilhelmsen (Ap) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 2566 km² |
| • Kara | 2.519 km² (972 mil²) |
| Nüfus (30 Eylül 2019) | |
| • Toplam | 76.974 |
| - Sıralama | 7. |
| • Yoğunluk | 31,1/km² |
| • Değişim (10 yıl) | %14,4 |
| Zaman dilimi | UTC+01.00 (OAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+02.00 (OAYS) |
| ISO 3166 kodu | NO-1902 |
| Resmi dil biçimi | Karışık |
Resmî site tromso.kommune.no | |
Tromsø (Kuzey Sami dilinde "Romssa") Norveç'te Troms eyâletinin içinde yer alan kuzey sami şehri ve bu eyâletin başkenti. Şehir dışında, Tromso ve Tromsö şehrin alternatif telaffuzlarındandır. Tromsø 50,000 nüfusu geçen şehirler içerisinde, dünya üzerinde en kuzeyde bulunan şehir olarak düşünülmektedir. Kuzeyinde bulunan en kalabalık şehir 14,272 (2013) nüfusuyla Alta, Norveç'tir.
Tromsø, Kuzey Norveç'te bulunmaktadır. Nüfusu 2021 sonu itibarıyla 77 binin biraz üzerindedir.[1] Kuzey Norveç'te bulunan en büyük şehirsel alan ve Kuzey Kutup Dairesi'nde bulunan üçüncü büyük kent (Murmansk ve Norilsk'in ardından). Şehir merkezi dahil Tromsø'nün çoğu, Kuzey Kutup Dairesi'nin 350 kilometre (217 mi) kuzeyindeki Tromsøya adasında bulunmaktadır. Şehirsel alanın önemli kısmı hem doğudaki anakara kısmında hem de batıdaki Kvaløya adasının kısımlarında yer almaktadır. Tromsøya anakaraya Tromsø Köprüsü ve Tromsøysund Tüneli ile bağlanmakta, Kvaløya adasına ise Sandnessund Köprüsü ile bağlanmaktadır. Tromsø Havalimanı şehri Avrupa'daki uçuş noktalarına bağlamaktadır. Şehir, Gulf Stream'in ısı etkilerinden dolayı aynı enlem üzerinde yer alan çoğu diğer şehirden daha sıcaktır.
Tromsø; şehir merkezi Kuzey Norveç'teki en çok sayıda eski ahşap evlerden bulundurmakta, bunlardan en eskisi 1789'a dayanmaktadır. Arktik Katedral, 1965'te yapılmış modern kilise, muhtemel olarak Tromsø şehrindeki en önemli şehir simgesi mekandır. Şehir, her yazın gerçekleşen festivaller dolayısıyla kendi bölgesi içindeki kültürel merkezdir. Norveç'in en çok bilinen müzisyenleri Röyksopp elektronika ikilisi Torbjørn Brundtland ve Svein Berge ile Lene Marlin Tromsø'de büyümüştü ve kariyerlerine başlamıştı.
Şehirdeki en çok bilinen Futbol takımı şu anda Eliteserien'de oynayan Tromsø IL takımıdır.
Coğrafyası[değiştir | kaynağı değiştir]
Tromso Norveç'te nüfusu bakımından 8.şehridir ve üniversite, Tromsø Üniversitesi, bira fabrikası, Botanik parkı'na [1] ev sahipliği eder. planetarium[2].
Şehir merkezi Tromso'nün batı tarafında bulunmaktadır — 400 km içeride yer almaktadır Arktik Kutup Dairesi ve 69°40′33″K 18°55′10″D / 69.67583°K 18.91944°D koordinatlarında. Varoş bölgeleri Tromsdalen (Ana karada, Doğu tarafındaki adada), Geri kalan Tromso adaları, ve doğu tarafında kalan Kvaløya nın çoğu batı tarafındaki Tromso adaları. Tromsø Köprüsü ve Tromso'nün anakarası dört şeritli bir tünelle bağlanmıştır ve şehrin batı tarafında Sandnessund Köprüsü Tromsøya adasıyla Kvaløya adasını bağlar.
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
Tromsø kışın çok fazla kar yağdığından dolayı Norveç'in en az bilinen şehridir. Bu verilerin bir yıldan başka bir yıla değişiklik göstermesine rağmen. 1996–1997 yılında yeni bir dünya rekorunu 240 cm kar yüksekliği ile kırdı bu rekor 29 Nisan 1997 tromso meteoroloji merkezi tarafından çok güç durumda kaydedilmiştir. En soğuk ortalama sıcaklığı ocak ayında –18.4 °C, ve en sıcak ortalama ise -4 °C dir. Bu Kuzey Atlantikte sera etkisine neden olmaktadır. North Atlantic Drift, Gulf Stream. Yazın biraz olsun ılık geçer, haziran ayındaki ortalama 24 saat ortalaması 12 °C'dir; Aydınlık saatlerinde biraz daha sıcak olabilir, fakat sıcaklık (9 ile 25 °C) arası değişmektedir. 1972 yılında yazın sıcaklık 30 °C kadar çıkmıştır. ([1]).
 Tromsø (1981-2020) iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 8,4 | 8,2 | 9,1 | 17 | 26,6 | 29,5 | 30,2 | 28,4 | 22,4 | 18,6 | 11,9 | 9,7 | 30,2 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | −1,3 | −1,4 | 0,2 | 3,5 | 8,2 | 12,7 | 15,8 | 14,5 | 10,0 | 5,0 | 1,3 | −0,5 | 5,7 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | −3,5 | −3,7 | −2,2 | 0,9 | 5,3 | 9,4 | 12,4 | 11,3 | 7,4 | 2,9 | −0,7 | −2,6 | 3,1 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −5,6 | −5,9 | −4,6 | −1,8 | 2,3 | 6,1 | 8,9 | 8,0 | 4,8 | 0,8 | −2,6 | −4,8 | 0,5 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −18,3 | −18,4 | −17 | −14,3 | −6,6 | −2,5 | 0,7 | 1,1 | −4,3 | −9,6 | −14,2 | −16,8 | −18,4 |
| Ortalama yağış (mm) | 112,4 | 95,4 | 71,7 | 66,1 | 57,4 | 54,1 | 77,8 | 86,6 | 110,9 | 135,9 | 98,3 | 112,3 | 1.080,8 |
| Kaynak: Norveç Meteoroloji Enstitüsü[2] | |||||||||||||
Aydınlık ve karanlık[değiştir | kaynağı değiştir]
Coğrafi olarak Kuzey Arktik çemberinin 350 km yakınlarında bulunur.Bu hem geceyarısı güneş ve polar (kutup) gecesini aynı anda geçirmesi demektir.
Geceyarısı Güneşi kuzey yarım küreye dik geldiği sürece bulunur. Bu süre 18 Mayıs ile 26 Temmuz arasında olur. Kuzey blokundaki dağları az geceyarısı ışığı almasına rağmen buradan optik aracılığıyla 21 Mayıs 21 Temmuz tarihleri arasında görülebilir. Dünyanın en üst bölgesinde yer almasından dolayıdır. Alaca karanlık uzundur. Bu da Nisan ile Ağustos arasında gerçek bir gölgenin olmamasına neden olur.
Güneş ufuk dairesi içinde 26 Kasım ile 15 Temmuz arasında bulunur. Fakat dağlarla çevrelenmesinden dolayı Güneş 21 Kasım ve 21 Temmuz arasında görünmez. Güneşin geri gelişi törenle kutlanır. Alaca karanlıktan dolayı, kışın ortasında bile günışığı görmek mümkündür. Genelde mavimsi bir ışık olur bu. Geceler çabuk kısalır, ve 21 Şubatda Güneş sabah 07:45 ile 16:10 arası ufukta bulunur. Ve 1 Nisan da 05.50 ile 19:50 arasında (yazsaati) ufukta yer alır.
Karın yağması ve günışı birlikte karların erimesine neden olur .Taki Şubattan Nisana kadar (Alçak kesimlerde), ve güneş gözlüğü kayak yaparken gereklidir. Kışın olan çapsal ışık farklılıklarından dolayı Norveçliler kayak sezonunu 2'ye böler. Mørketida(Karanlık zaman) ve Seinvinter(Geç Kış)
Tromso Aurora Borealis (northern lights) bölgesinin içinde yer alır ve aslında Dünyanın rotasyonundan dolayı bu olayın izlenebileceği en iyi yerdir. Akşam 6 da Tromso Aurora bölgesine girer ve ardından geceyarısı tekrar çıkar bu bölgeden. Işıktan dolayı Aurora Nisan ve Ağustos arası görünmez duruma gelir.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Tromso de buz devrinden beri yerleşik bir hayat olduğu bilinmektedir. Einar Osmo bunu fitilli eşya kalıntıları'ından kanıtlamaktadır. Bu geç neolotik ve tunç döneminin başlangcına rastlar. Demir çağı boyunca kıyı kesimlerin dış taraflarında Sami ve Norse halkı yaşamıştır. Fakat bugünkü Tromso sınırları içinde tamamen Sami halkı yaşardı.
2005 yazında varoş bölgede yaşayan bir çocuk top oynarken bir gümüş gömü buldu ve bunun Viking döneminde lanetlenmiş olduğu belirtildi.(source10 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.).
İlk kilise 1252 de yapılmıştır ve dünyanın en kuzeyindeki kilisedir. Adı Sancta Maria Juxta paganos'dur veya "Saint Mary nin paganlara yakınlığı" dır. Muhtemelen aynı sürede çimenlerden sur yaparak bölgelerini Rusve Kırım saldırılarından korumak istemişlerdir.
Tromsø bugünkü karakterine 1794'te gelmiştir; O ana kadar 80 kişi yaşamıştır. 19. yüzyıl boyunca papaz'ın koltuğu 1834 olduğundan dolayı şehir önemini arttırdı, bir öğretmen eğitim üniversitesi (1848), bir tersane (1848), Tromso Müzesi (1872)
İkinci Dünya Savaşı sırasınca Norveçin Başkenti olarak tanıtılmıştır. II. Dünya Savaşında Alman savaş gemileri Tirpitz'e 12 Kasım, 1944'te gelmelerine rağmen şehir hiçbir hasar almamıştır. Ve Almanya'dan 1000 asker ölmüştür. Savaşın ardından Finnmark'tan binlerce mülteci gelmiştir. Çünkü o sıralar Alman ordusu tarafından Kızıl Ordu'nun geleceği varsayılıyordu, bundan dolayı şehirdeki insanları Tromso'ye gönderdiler.
II. Dünya Savaşı'nın genişlemesi çok çabuk oldu. Hava alanı 1964'te Tromso Üniversitesi1972 de Norveç Kutup Enstitüsü 1998 de Oslo da açıldı. Tromso hava alanı 2004 yılında 1,447,000 yolcu kapasitesiyle çalışmıştır. Nüfus artışı çokdur. Bazı yıllar 1000 kişiden fazla olur.
Politika[değiştir | kaynağı değiştir]
Politikada şehir meclisinde en büyük oluşum ('Bysryret')'e aittir öyle ki yönetici kişileri Formannskap ve 5 politik komiteyi seçerler.
En büyük parti ise Norveç İşçi Partisi'dir. Parti başkanı Reinhold Fieler olmasına rağmen. Tromso'nün belediye başkanı Herman Kristoffersen'dir. Belediye başkan yardımcısı ise Pia Svensgaard'dir.
Şehri tanıtma bakımından parlamenterler arasında tartışma vardır. İşçi Partisi Tromsø'nün en büyük Norveç şehri olduğunu savunurken Sosyalist sol parti buna karşıdır.
Spor[değiştir | kaynağı değiştir]
Tromso şehrinin Norveç 1. Ligi'nde oynayan futbol takımı vardır: Tromsø IL.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Kutuplara Açılan Kapı: Tromsø". 2 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022.
- ^ "Tromsø (Troms)". Haziran 2013.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Tromsø International Film Festival5 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Tromsø 2018 - Olympic bid official site (English version)
- 46664 Arctic - The official site of the Tromsø 46664 Nelson Mandela concert
- Destinasjon Tromsø - Destinasjon Tromsø Tourist information Office
- Tromsø Airport: Facts and pictures from Avinor
- VirtualTourist.com with some good Tromsø pictures30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Link with many pictures from Tromsø
- Climate statistics Tromsø municipality
- Fjellheisen12 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Auroral Observatory (Nordlysobservatoriet)31 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
