Valentina Tereşkova

Valentina Tereşkova Валенти́на Терешко́ва
1969'da Valentina Tereşkova
Sovyetler Birliği kozmonotu Uzaya çıkan ilk kadın Uzaya çıkan ilk sivil
Doğum	6 Mart 1937 (87 yaşında)
Ülkesi	Sovyetler Birliği →  Rusya
Rütbesi	Tümgeneral (1995'e kadar) Sovyet Hava Kuvvetleri
Programı	Kadın Grubu
Görev adı	Vostok 6
Uzayda geçirdiği süre	2 gün, 23 saat ve 12 dakika
Ödülleri

Valentina Vladimirovna Tereşkova (Rusça: Валенти́на Влади́мировна Терешко́ва) (d. 6 Mart 1937), emekli Sovyet kozmonotu ve siyasetçidir. Uzaya çıkan ilk kadın ve ilk sivildir.^[1][2] 16 Haziran 1963 yılında, Vostok 6 pilotluğu için 400'ü aşkın başvuru ve 5 finalist arasından Tereşkova birinci seçildi. Uzayda, Dünya'nın yörüngesinde 48 tur atarak yaklaşık 3 gün geçirdi.

Kozmonot olarak işe alınmadan önce Tereşkova tekstil fabrikası montaj işçisi ve amatör bir skydiving sporcusuydu. 1969'da ilk kadın kozmonot grubunun dağılmasından sonra Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin önde gelen bir üyesi oldu ve çeşitli politik görevlerde bulundu. Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra siyasi olarak aktif kaldı ve hâlâ Sovyet sonrası Rusya'da bir kahraman olarak görülüyor.

2013'te fırsat sağlanırsa Mars'a tek yönlü bir yolculuk yapmayı istedi. 2014 Kış Olimpiyatlarının açılış töreninde Olimpiyat bayrağını taşıyanlardan birisiydi.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyetler Birliği'nde, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Yaroslavl Oblast'ında küçük bir köy olan Bolşoye Maslennikovo'da doğdu. Okulu bitirince bir lastik fabrikasında çalıştı, daha sonra mühendislik tahsili yaptı. Bu sırada hobi olarak paraşütçülüğe başladı. 1961'de yerel Komsomol'un (Komünist Gençlik Kolu) sekreteri oldu ve ardından Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ne katıldı.

Uzay Yarışı'nın başlangıç yıllarında, Sovyetler uzayda mümkün olduğunca çok "ilk"e imza atmaya çalışıyordu. 1961'de Gagarin'in uzaya çıkan ilk insan olmasının ardından, Sovyet uzay programını yöneten başmühendis Korolyov, bu kez bir kadını uzaya gönderme fikrini öne sürdü. Böylece Sovyetler yeni bir teknoloji geliştirmeye gerek kalmadan dünya çapında prestij kazanmış olacaktı. Ayrıca kadınların erkeklerle eş başarılar göstermesi, Sovyet ideolojisine son derece uygundu.

İlk uzay-kadınını belirlemek için geniş çaplı bir tarama başlatıldı. Kıstaslar, adayların paraşütçü, 30 yaşın altında, 170 cm'den kısa ve 70 kg'dan hafif olmasıydı. Tereşkova, seçilen dört kişiden biri olmayı başardı ve seçilen diğer arkadaşlarıyla birlikte yoğun bir eğitim programına tabi tutuldu. Programda ağırlıksız uçuşlar, paraşüt atlamaları, izolasyon sınamaları, merkezkaç sınamaları, roket kuramı, uzay mühendisliği ve pilotluk eğitimi bulunuyordu.

Tereşkova, "proleter" geçmişi sayesinde diğer adaylardan daha şanslı görülüyordu. Programın sonunda Tereşkova'yı bizzat Nikita Kruşçev ilk uzay-kadını olarak seçti.

Tereşkova, Sovyet uzay-adamı Andrian Nikolayev ile evlendi. Nikâh töreninde Kruşçev ve diğer üst düzey Sovyet yönetimi ile uzay programı camiası hazır bulundu. Nikolayev'den 1982'de boşanan Tereşkova daha sonra bir evlilik daha yapmıştır.

Sovyetler'in yıkılmasının ardından siyasi hayatı sona erse de, prestijinden hiçbir şey kaybetmedi. Rus halkının ve dünya kamuoyunun gözünde Tereşkova, Gagarin ve Aleksey Leonov gibi uzay kahramanlarından biridir.

Sovyet uzay programındaki görevi[değiştir | kaynağı değiştir]

16 Haziran 1963'te Tereşkova, Vostok 6 ile uçarak uzaya çıkan ilk kadın ve ilk sivil oldu. Dünya yörüngesinde 48 tur attı ve neredeyse üç gün uzayda kaldı (o zamana kadar uzaya giden Amerikalı astronotların toplam süresinden fazla). Buna karşın, başmühendis Korolyov, Tereşkova'nın gösterdiği performanstan memnun değildi. Tereşkova, Dünya'dan gelen telsiz çağrılarına cevap vermemiş ve uzun süre suskun kalmıştı. Korku yüzünden paralize olduğu iddia edilmekteydi. Bunun üzerine uzay aracının kontrolü ilk uzaykadınına bırakılmadı ve otomatik sistemle dünyaya dönmesi sağlandı. Tereşkova, uçuştaki başarısızlığıyla ilgili iddiaları reddetmektedir. Belki de Tereşkova'nın başarısız olduğuna ilişkin kamuoyundan gizli tutulan bu iddialar yüzünden, Sovyetler daha sonra uzun süre uzaya kadın personel göndermedi.

Uzaya çıkan ikinci kadın, Tereşkova'dan 19 yıl sonra yine bir Sovyet olan Svetlana Savitskaya'dır. Tereşkova'nın grubundaki arkadaşları uzaya gidememiştir.

Tereşkova'nın ardından ABD de uzun süre uzaya bir kadın göndermeyi denemedi. ABD, büyük ihtimalle Uzay Yarışı'nın taktiklerinden biri olan birinci olamıyorsan ikinci de olma düsturuyla hareket etmiştir. Nitekim Ay'a iniş konusunda da ABD'nin ardından ikinci olma olanakları varken Sovyetler bunu yapmamıştır. Tereşkova'nın uçtuğu Vostok 6, Vostok serisinin son uçuşudur.

Uçuştan sonra Tereşkova, tıpkı Gagarin gibi dünyanın çeşitli ülkelerini ziyaret etmiş, konuşmalar yapmış ve uluslararası görevlerde bulunmuştur. Bu ziyaretler Soğuk Savaş döneminde Sovyetler tarafından destekleniyor, dünya da uzaya çıkan ilk kadını tanımak istiyordu. Tereşkova Sovyetler Birliği'nde Sovyet Kahramanlık Madalyası ile ödüllendirildi. Doğu Bloku ülkelerinden de çeşitli madalyalar aldı. Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi üyeliği gibi önemli siyasi mevkilere geldi. Ay'daki bir kratere Tereşkova adı verildi.

Eğitim hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Uçuşundan sonra Tereşkova, Zhukovsky Air Force Academy'de eğitim gördü ve buradan kozmonot mühendisi olarak mezun oldu. 1977'de mühendislikte doktora kazandı.

Sovyet siyasi hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ünü nedeniyle Tereşkova çeşitli siyasi pozisyonlar için seçildi:
• 1966-1974 yılları arasında Sovyetler Birliği Yüksek Sovyet üyesi.
• 1974-1987 yılları arasında Yüksek Sovyet Presidyum üyesi.
• 1969-1991 yılları arasında Komünist Parti Merkez Komite üyesi.
• 1997'de, Rus Hava Kuvvetleri'nden ve kozmonot birliklerinden başkanlık emriyle emekli oldu.

Tereşkova, Sovyetler Birliği'ndeki siyasi bürolarının ötesinde, yurt dışında Sovyetler Birliği'nin de tanınmış bir temsilcisi oldu. 1966'da Dünya Barış Konseyi üyesi, 1967'de Yaroslavl Sovyet üyesi, 1966-1970 ve 1970-1974 yılları arasında Sovyetler Birliği Yüksek Sovyet üyesi ve Yüksek Seçim Kuruluna seçildi. 1975'te Mexico City'deki Birleşmiş Milletler Uluslararası Kadınlar Konferansı için Sovyet temsilciliğini yapmıştır. Ayrıca Sovyet delegasyonunu Kopenhag'daki Dünya Kadın Konferansı'na götürmüş ve sosyalist kadınların küresel dünyasını şekillendirmede kritik bir rol oynamıştır. Yüksek Sovyet vekili, Sovyetler Birliği Merkez Komitesi Komünist Partisi üyeliği, Uluslararası Kadın Demokratik Federasyonu Başkan Yardımcısı ve Sovyet Cezayir Dostluk Derneği Başkanlığı elde etti.

Sovyetler Birliği'nin en yüksek ödülü olan Sovyetler Birliği Madalyasının Kahramanı ile süslendi. Ayrıca Ekim Devrimi ve Carl Marx Düzeni, Birleşmiş Milletler Barış Altın Madalyası ve Simba Uluslararası Kadın Hareketi Ödülü de dahil olmak üzere sayısız madalyaya layık görüldü. Ayrıca Çekoslovakya Sosyalist İşçiliği Kahramanı, Vietnam İşgali Kahramanı ve Moğolistan Kahramanı ödülüne layık görüldü. 1990'da Edinburgh Üniversitesinden fahri doktorasını aldı.

Sovyetler Birliği'nin yıkılmasından sonra Tereşkova politik görevini kaybetti ancak prestijini hiç kaybetmedi. Bugüne kadar bir kahraman olarak görüldü ve bazılarına Rus uzay tarihindeki önemi sadece Alexey Leonov ve Yuri Gagarin'i aştı. 2011'de Rus yasama organının alt meclisi olan Devlet Duma'ya seçildi ve burada hizmet etmeye devam ediyor. Tereşkova'nın hayatı ve uzay uçuşu ilk olarak (batıda) 1975'te incelendi:

Tereşkova'nın hayatı ve uzay uçuşu ilk olarak (batıda) 1975'te incelendi; It Is I, Sea Gull; Valentina Tereshkova, the first woman in space by Mitchel R. Sharpe. Daha sonra hayatının ve uzay uçuşunun detaylarını, Tereşkova ve meslektaşları ile yapılan röportajlar da dahil olmak üzere Colin Burgess ve Francis French'in Into That Silent Sea 2007 adlı kitabında daha ayrıntılı bir şekilde inceledi. Tereşkova, Başbakan Vladimir Putin'in 70. doğum gününü kutlamak üzere Novo-Ogaryovo'daki konutuna davet edildi. Orada Mars'a tek yönlü uçmak istediğini söyledi. 5 Nisan 2008'de, Rusya'nın Sen Petersburg kentinde düzenlenen 2008 Yaz Olimpiyatları'nda meşale taşıdı.

2007'de Alman Eduard Rhein Vakfı'ndan Eduard Rhein Zafer Halkasını aldı.

Özel hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Tereshkova, 3 Kasım 1963'te Andriyan Nikolayev ile Moskova Düğün Sarayı'nda evlendi ve Kruşçev ile birlikte, Hükûmet ve Uzay Programı liderleri düğüne katıldı. 8 Haziran 1964'te kızları Elena Andrianovna Nikolaeva-Tereshkova'yı doğurdu ve Elena uzaya gitmiş bir anne ve babası olan ilk kişi oldu. Tereshkova ve Nikolayev 1982'de boşandı. Nikolayev 2004'te öldü. İkinci kocası ortopedi uzmanı Yuliy G. Şapoşnikov ise 1999'da öldü.

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya[değiştir | kaynağı değiştir]

Anavatana Üstün Niyet Nişanı

• 2. sınıf (6 Mart 2007) - yerli alanın gelişimine olağanüstü katkıda bulunmak
• 3. sınıf (6 Mart 1997) - devlet hizmetlerine ve iç mekan gelişimine büyük kişisel katkılar için

Alexander Nevsky'nin Nişanı (2013)

• Uluslararası Bilimsel, Kültürel ve Toplumsal Bağların Geliştirilmesine ve Güçlendirilmesine Olağanüstü Katkı Sağlanması için Onur Mektubu (10 Haziran 2003)
• Dostluk Düzeni (12 Nisan 2011) - ulusal insanlı uzay uçuşu ve uzun vadeli verimli kamu faaliyetlerinin geliştirilmesine olağanüstü katkıda bulunmak amacıyla
• 2008 yılında insani yardım alanındaki üstün başarılar için Rusya Federasyonu Devlet Ödülü (4 Haziran 2009)
• Rusya Federasyonu Hükûmetinden teşekkür belgesi;
  • 16 Haziran 2008 - Uzun vadeli devlet ve kamu faaliyetleri için, insanlı uzay uçuşunun geliştirilmesine ve uzay uçuşunun 45.yıldönümü ile bağlantılı olarak önemli kişisel katkılar sağlamıştır.
  • 12 Haziran 2003, - İnsanlı uzay uçuşunun geliştirilmesine büyük katkısı
  • 3 Mart 1997, - Mekanın gelişmesine katkıda bulunduğu, uluslararası bilimsel ve kültürel bağların güçlendirilmesi ve yılların gayretli çalıştığı için

Diğer ödülleri (Varşova Paktı)[değiştir | kaynağı değiştir]

• "Altın Yıldız" Sosyalist İşçi Kahramanı (Çekoslovakya) (Ağustos 1963)
• "Altın Yıldız" Sosyalist İşçi Kahramanı (Bulgaristan) (Bulgaristan, 9 Eylül 1963)
• Georgi Dimitrov'un Nişanı (Bulgaristan, 9 Eylül 1963)
• Karl Marx'ın Nişanı (Ekim 1963, Doğu Almanya)
• Becker Madalyası (Ekim 1963, Doğu Almanya)
• Grunwald Haçı, 1. sınıf (Ekim 1963, Polonya)
• Elmaslı Milli bayrak Nişanı (Macaristan, Nisan 1965)
• "Başarı için Bilim" Nişanı (Romanya, 17 Kasım 1973)
• "Silahlarda Kardeşliği Güçlendirmek İçin" Madalyası (Bulgaristan, 1976)
• Klement Gottwald'ın Nişanı (Çekoslovakya)

Diğer ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Nepal Yıldızı Nişanı, 1. sınıf (Kasım 1963)
• Endonezya Cumhuriyeti 2. Sınıf Yıldızı Nişanı (Kasım 1963)
• Volta Nişanı (Gana, Ocak 1964)
• "Gold Soyombo" İşçi Kahramanı (Moğolistan)
• Sukhbaatar (Moğolistan, Mayıs 1965)
• Aydınlanma Düzeni Nişanı (Afganistan, Ağustos 1969)
• Gezegenler Düzeni Nişanı (Ürdün, Aralık 1969)
• Nil Düzeni Nişanı (Mısır, Ocak 1971)
• "Gold Star" İş Kahramanı (Vietnam) (Ekim 1971)
• Bernardo O'Higgins'in Nişanı (Şili, Mart 1972)
• Kanat ile Yugoslav Bayrak Nişanı (Kasım 1972)
• Güneş Siparişinin Büyük Çarmıhı (Peru, 1974)
• Playa Girón'un Nişanı (Küba, 1974)
• Anne Betancourt'un Nişanı (Küba, 1974)
• Duke Branimir'in kanatlı Nişanı (Hırvatistan, 17 Şubat 2003)

Bilimsel, sosyal ve dini kuruluşlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Altın Madalya, SSCB Tsiolkovsky Bilimler Akademisi
• Gezegenlerarası İletişim için İngiliz Toplumunun Altın Madalyası "Uzay araştırmalarındaki başarılar için" (Şubat 1964)
• "Kozmos"un Altın Madalyası (FAI)
• Galambera Astronotiği Ödülü
• Joliot-Curie'nin Altın Madalyası (Fransa, 1964)
• Ulusal Rüzgâr ve Uzay Misyonları Uluslararası Komitesi "Rüzgâr Gülü" Nişanı
• İtalyan Kadınlar Derneği'nin "Altın Mimoza" Ödülü (1963)
• Komsomol'un "Ligde aktif olmak için" Nişanı (1963)
• Altın Madalya Ekonomik Başarılar Sergisi (28 Haziran 1963)
• DOSAAF onuru (1 Temmuz 1963) Aziz Euphrosyne Nişanı, Moskova'nın Başkonsolosu, 2. sınıf (2008)

Fahri vatandaşlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaluga, Yaroslavl (Rusya), Karaganda, Baikonur (Leninsk, Kazakistan, 1977), Gümrü (Leninakan, Ermenistan, 1965), Vitebsk (Belarus, 1975), Montreux (İsviçre), Drancy (Fransa), Montgomery (İngiltere), Polizzi Bratislava (Slovakya, 1963), Generosa (İtalya), Darkhan (Moğolistan, 1965), Sofya, Burgaz, Petrich, Stara Zagora, Pleven, Varna (Bulgaristan, 1963)

Adı verilen çeşitli yerler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bir ay krateri, Tereşkova
• Küçük bir gezegen, 1671 Chaika
• Yalta kümesi
• Birçok cadde, Vitebsk, Volokolamsk, Grodno, İrkutsk, İşimbay, Kemerovo, Klin, Korolyov, Lipetsk, Mıtişçi, Ardatov, Novosibirsk (Akademgorodok), Novoçeboksarsk, Odessa, Orenburg, Yaroslavl, Krasnoyarsk, Penza, Gudermes (Çeçen Cumhuriyeti)
• Bir meydan, Tver
• Yerli köyü yakınlarındaki Tereşkova "Cosmos" Müzesi
• Sierra Altai Bölgesinin Bayevsky Bölgesindeki anıt, 53°N, 80°E
• "20. yüzyılın en büyük kadını"
• Moskova'da kozmonot anıtı
• Yaroslavl Planetaryum (7 Nisan 2011)

Sosyal hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Valentina Tereşkova'nın temsilciliği, oyundaki ilk kadın "kerbonaut" olan "Valentina Kerman" adlı Kerbal Uzay Programında yer almaktadır; O da karakteri son derece tehlikeli durumlarda bile huşu ya da zevkle cevap veren 'badass' kişilik türüne sahiptir.

1997 yılında Londra merkezli elektronik pop grubu Komputer, Valentina adında bir şarkı yayımladı. Bu şarkı, kozmonot olarak kariyeri hakkında az ya da çok bilgi verdi. Tek kişilik olarak piyasaya sürüldü ve albümleri The World of Tomorrow'da çıktı. Public Service Broadcasting grubunun Valentina adlı şarkısı, 2015 yılında yayınladığı The Race for Space adlı şarkısında ona övgüde bulundu. Aynı yıl, Findlay Napier'in VIP adlı albümü: Çok İlginç Kişiler, Napier ve Boo Hewerdine tarafından onuruna yazılan Valentina adlı bir şarkı içeriyordu. Orange is New Black dizisinde, Red kahramanı olarak Tereşkova'yı anlatıyor ve yetmişli yaşlarında olmasına rağmen, Mars'a gitmek istemeye odaklandığını belirtiyor.

2015 yılında, Valentina's Dream adlı kısa film, Et Bingo Productions tarafından yayımlandı. Film, Rebecca Cephesi'ni Tereşkova olarak canlandırıyor ve eski kozmonot röportajında Mars'a gitmek istemek istediği bir röportaja dayanıyor.

2007 video oyunu Mass Effect, Tereshkova adında kurgusal bir yıldız sistemi içeriyordu.

Tereşkova'nın adını taşıyan Ukrayna'daki sokaklar, ülkenin 2015 decommunisation kanununa göre yeniden adlandırıldı.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Irina Solovyova
• Sergey Korolyov
• Uzay Yarışı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Encyclopedia Astronautica22 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Wikimedia Commons'ta Valentina Tereshkova ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

1. ^ "First woman in space: Valentina". www.esa.int (İngilizce). 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022. 
2. ^ "Who was the first woman in space?". www.rmg.co.uk (İngilizce). 4 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022.