Vareglerden Yunanlara uzanan ticaret yolu

Vareglerden Yunanlara uzanan ticaret yolu İskandinavya, Kiev Knezliği ve Bizans İmparatorluğu'nu birbirine bağlayan bir ortaçağ ticaret yoluydu. Yol, tüccarların İmparatorluk ile doğrudan müreffeh bir ticaret kurmasına izin verdi ve bazılarını günümüz Belarus, Rusya ve Ukrayna bölgelerine yerleşmeye teşvik etti. Yolun çoğunluğu, Baltık Denizi, ona akan birkaç nehir ve Dinyeper nehir ve drenaj sistemi ile teknelerin karadan taşınması da içeren uzun mesafeli bir su yolundan oluşuyordu. Alternatif yol Dinyester boyunca Karadeniz'in batı kıyısında bitmekteydi. Bu daha özel alt yollara bazen sırasıyla Dinyeper ticaret yolu ve Dinyester ticaret yolu denirdi.

Yol, İskandinavya'da Birka, Hedeby ve Gotland gibi ticaret merkezlerinde başlar, doğu rotası Baltık Denizi'ni geçer, Finlandiya Körfezi'ne girer ve Neva Nehri'ni izleyip Ladoga Gölü'ne ulaşırdı. Daha sonra Staraya Ladoga ve Velikiy Novgorod kasabalarını geçerek Volkhov Nehri'ni takip eder, İlmen Gölü'nü geçip, Lovat Nehri, Kunya Nehri ve muhtemelen Seryozha Nehri'ni izlerdi. Oradan Toropa Nehri boyunca karadan gidilir ve Daugava Nehri'ne doğru yola çıkılırdı. Daugava Nehri'nden, gemiler Kasplya Nehri boyunca ilerler ve tekrar Dinyeper'in bir kolu olan Katyn Nehri'ne doğru karadan taşınırdı. Dinyeper boyunca, birçok büyük akıntılar aşılır ve Kiev geçilirdi. Karadeniz'e girilince Konstantinopolis'e kadar batı sahili izlenirdi.^[1]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Vareglerden Yunanlara uzanan yol olarak İlk Vakayiname'de belirtilmiştir ancak etkileri, Bizanslıların kendi topraklarına yeni gelenleri "Varegler" olarak belirttikleri 9. yüzyıl başları kadar eski kaydedilmiştir. Bu birçoğu için "Vikingler" anlamına gelmesine rağmen, Bizanslılar için bu terim, tüm İskandinavlar ve onların şimdi Rusya'da yaşayan akrabaları anlamına geliyordu.

Yol muhtemelen Vareg kâşiflerin yağma yanında köleler ve kazançlı mallar aradığı 8. ve 9. yüzyılın başlarında kuruldu. Yol, Volga ticaret yolu ve Hazarlardan Almanlara uzanan ticaret yolu ile eşzamanlı olarak 10. yüzyıldan 11. yüzyılın üçte birinde büyük bir önem kazandı.

VII. Konstantinos'a (h. 913-959) göre, Kiev'e bağlı Krivihler ve diğer kabileler, otuz kırk kişiye ev sahipliği yapabilen içi boş yelkenli tekneler veya monoxyla ile nehirler boyunca taşımacılık yaptılar. Bu yelkenli tekneler daha sonra Dinyeper boyunca Kiev'e ulaştılar. Orada, tekneleri yeniden donatıp ve mallar ile yükleyen Vareglere satıldı.^[2]

Rotalar ve yerler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerleri, Smolensk (Μιλινισκα), Liubech (Τελιουτζα), Çernihiv (Τζερνιγωγα), Vışhorod (Βουσεγραδε), Vytachiv (Vitichev, Βιτετζεβη) ve Kiev (Κια[ο]βα) içerir. Bazı şehirlerin Eski Norsça'da farklı isimleri vardır ve VII. Konstantinos bazılarını belirtmiştir: Novgorod (Νεμογαρδα) şehri, Hólmgarðr (‘Island Enclosure’) ve Nýgarðr (‘New Enclosure’) ile aynıdır; Kiev eşit derecede Kœnugarðr (‘Boatyard’) ya da Σαμβατας olarak adlandırılır ve bunlar Norsça Sandbakki-áss'den ('Sandbank Ridge') türetilmiş olabilir. Constantin Zuckerman daha açık bir etimoloji önermesine rağmen, Türk (Hazar) köklerinden sam ve bat (kelimenin tam anlamıyla 'üst kale').^[3] N 62 numaralı Runik taş, Vytachiv için, Vitaholmr (‘hudut adacağı’) ismini muhafaza eder.

Dinyeper yolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Dinyeper üstünde, Varegler gemilerini yedi akanakta karadan taşıdıklarında kendilerini Peçenek göçebelerden korumak zorundaydılar. 66 km'de her 50 metrede bir yer alırlardı. Günümüzde mevcut değildirler, 1950'lerden 1970'lere kadar bir havza zinciri kurulmuştur.

Akanakların aşağısında, Varegler sıklıkla Peçeneklerin saldırısına uğradıkları Vrar Kalesi (Rusça: Krariyskaya geçişi) adlı dar bir kayalık noktasını geçmek zorunda kalırlardı. Vareglar Aya Yorgi Adası'nda dururlardı. Daha sonra Dinyeper halicinde gemilerini yelkenlerle donatıp Karadeniz'in batı kıyısı boyunca Konstantinopolis'e (Slavca: Tsargrad, Eski Norsça: Miklagarðr) kadar yol almaya devam ederlerdi.

Batı Karadeniz kıyıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Vareg tekneleri, nehirler ve Karadeniz kıyıları boyunca kullanılırdı. VII. Konstantinos'a (h. 913-959) göre, Batı Karadeniz kıyılarında sefer durakları vardı, bunlar arasında Sulina (Tuna deltası), Conopa, Constantia (günümüz Romanya'sında yerler) vardı. Constantia yakınlarındaki Murfatlar Mağara Kompleksi'nde (bugün Köstence, Romanya) bulunan alanda Vareg varlığının kalıntıları vardır.^[4] Sayısız Runik yazısı, sembolü ve hatta Viking donanması grafitisi, Murfatlar'da kaya kilise duvarlarında mevcuttur.^[5][6] 11. yüzyıldan kalma Gotland'daki Sjonhem mezarlığından Runik taş, Konstantinopolis'e seyahat eden ve Tuna'nın kuzeyinde Ulahlar tarafından öldürülen tüccar Rodfos'u anmaktadır.^[7]

Ticaret faaliyetleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Vareglerden Yunanlara uzanan ticaret yolu, Batı Avrupa'ya giden Pripyat-Bug su yolu ve Volga suyolundan Hazar Denizi'ne giden Volga ticaret yolu gibi Doğu Avrupa'nın diğer su yollarına bağlantılıydı. Bir başka kol ise Dinyeper ve Usyazh-Buk Nehri boyunca Lukoml ve Polotsk'a doğruydu.

Vareglerden Yunanlara uzanan ticaret yolu çeşitli malları taşımak için kullanılırdı. Şarap, baharat, mücevher, cam, pahalı kumaşlar, ikonalar ve kitaplar Bizans İmparatorluğu'ndan geliyordu. Volhinya, çıkrık ve diğer ögelerin ticaretini yapıyordu. İskandinavya'dan bazı silah ve el sanatı türleri geliyordu. Kuzeyli Ruslar ahşap, kürk, bal ve balmumu teklif ederken, Baltık halkları kehribar ticareti yapardı.

11. yüzyılın ikinci yarısındaki Haçlı Seferleri, Orta Doğu'nun Haçlı devletleri aracılığıyla Avrupa'dan Doğu'ya daha kazançlı yollar açtı. O zamana kadar, Ruslar Batı Avrupa ile ticari ilişkilerini güçlendirmişti ve Vareglerden Yunanlara uzanan ticaret yolu yavaş yavaş önemini kaybetti. İlgili bir askeri rota için Muravski Yolu'na bakınız.

Popüler kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

• Frans Gunnar Bengtsson'un en çok satan İsveç tarihi romanı Uzun Gemiler (orijinal İsveççe adı Röde Orm) büyük bir kısmı, 10. yüzyılın sonlarında bu rotayı kullanan Danimarkalı bir gemi mürettebatının (Gotland'dan bir pilotla) maceralarını anlatır.
• Rosemary Sutcliff'in 1976 tarihli kitabı Kan Davası (orijinal İngilizce adı Blood Feud) 10. yüzyılda geçer ve bir Viking ekibine katılan ve bu yolu izleyen Vareg Muhafız Gücü'ne katılan ve nihayetinde Konstantinopolis'e yerleşen yarım Sakson bir yetimi tasvir eder.
• Henry Treece'nin Viking Üçlemesi'nin ikinci kitabı olan 1950'lerin sonlarında yayınlanmış Miklagard Yolu, ana karakterlerin köle olarak alındığı ve daha sonra Vareg Muhafız Gücü üyesi olduğu Akdeniz'den Konstantinopolis'e Viking yolculuğunu anlatır. Sonunda ticaret yolu ile kendi köylerine geri dönerler.
• Stephen R. Lawhead'ın romanı Byzantium ana kahramanı, 9. yüzyıl İrlandalı keşiş, Viking akıncıları tarafından Scandia'dan Konstantinopolis'e bu yolla götürülür.
• Prens Valiant çizgi romanında, 932 (19 Aralık 1954) ile 988 (15 Ocak 1956) sayfalarında, kitaba adını veren ana karakter ve bölüğü, Peçenekler ve Kumanlar ile karşılaştıkları bu yolla Konstantinopolis'ten İskandinavya'ya iki Viking gemisinde seyahat eder.
• Tesadüf sonucu 2007'de yayınlanan iki müzik albümü, heavy metal grubu Rebellion'un Miklagard - Vikinglerin Tarihi Cilt 2 ve folk metal grubu Turisas'ın The Varangian Way bu ticaret yolunda kurgusal yolculuklarla ilgilidir.
• Michael Crichton'un kurgusal çalışması Ölü Yiyiciler (orijinal İngilizce adı Eaters of the Dead) ilk bölümünde bu ticaret yolunun çerçevesinde Orta Doğu'dan İskandinavya'ya kadar bir yolculuğu anlatır. Bu kitap 13. Savaşçı filmine uyarlanmıştır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Rus Hanlığı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Jordan, Robert Paul (Mart 1985). "When The Rus Invaded Russia... Viking Trail East". National Geographic (İngilizce). 167 (3). ss. 278-317. ISSN 0027-9358. OCLC 643483454. 
• Thomas Schaub Noonan (1965). The Dnieper Trade Route in Keivan Russia (900-1240 A.D.) (İngilizce). 1. 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2020. 
• Thomas Schaub Noonan (1967). The Dnieper Trade Route in Kievan Russia (900-1240 A.D.) (İngilizce). 2. University Microfilms. 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2020. 
• Dixon, D.F. (1998). "Varangian-Rus warrior-merchants and the origin of the Russian state". Journal of Macromarketing (İngilizce). 18 (1). ss. 50-61. 
• Adelson, H.L. (1960). "Early medieval trade routes". The American Historical Review (İngilizce). 65 (2). ss. 271-287. 
• Sverdlov, M.B. (1970). "Transit Routes in Eastern Europe in the 9th to 11th Centuries". Soviet Geography (İngilizce). 11 (6). ss. 472-479. 
• V.J. Petrukhin (2006). The Dnieper rapids in" De administrando imperio": the trade route and its sacrificial rites (İngilizce). BAR INTERNATIONAL SERIES, 1499. s. 187. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• P.M.Zolin1 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.