Yalova (il)
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Yalova | |
|---|---|
 Yalova'nın Türkiye'deki konumu | |
 Yalova haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| Bölge | Marmara Bölgesi |
| İdare | |
| • Vali | Hülya Kaya |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 799 km² |
| Rakım | 5 m |
| Nüfus (2023) | |
| • Toplam | 304,780 |
| • Yoğunluk | 345/km² |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TRS) |
| Alan kodu | (+90) 226 |
| Plaka kodu | 77 |
Resmî site Yalova Valiliği | |
Yalova, Türkiye Cumhuriyeti'nin Marmara Bölgesi'nde yer alan bir ildir. Marmara Denizi kıyısındaki il, İstanbul'a bağlı iken 6 Haziran 1995'te il olmuştur.
Yalova ilinin nüfusu 276.050'dir. Bu nüfusun %89,9'u şehirlerde yaşamaktadır (2020 sonu). İlin yüzölçümü 799 km2'dir. İlde km2'ye 345 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 1074'tür.) İlde yıllık nüfus artışı %1,87 olmuştur.[1] İlin yüzölçümü 799 km2'dir.[2]
Şubat 2021 TÜİK verilerine göre 6 ilçe, 14 belediye, bu belediyelerde 51 mahalle, ayrıca 43 köy bulunmaktadır.[1]
Köken bilim[değiştir | kaynağı değiştir]
 | Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Bölgedeki ilk yerleşimler tarih öncesi çağlarda MÖ 3000 yıllarındadır. Bitinya adıyla bilinen antik bölgede MÖ 2000'lerde Hititler, MÖ 1200'lerde Frigler hakimiyet kurdular. Pers egemenliği altında kalan bölge de MÖ 5. yüzyılın ortalarından itibaren Bitinyalı hanedanlar hakimiyet kurmaya başlamış ve MÖ 3. yüzyılda bağımsız Bitinya Krallığı'nı kurmuşlardır. Yalova da bu krallığın topraklarında kalmıştır. Yalova'nın da içerisinde olduğu bölge MÖ 74'te Romalılar'ın denetimine girdi. Roma İmparatorluğu'nun 395 yılındaki bölünmesinden sonra Yalova Bizans İmparatorluğu'nun yönetimine geçti. 1302'de Yalova civarında Bafeus Muharebesi gerçekleşti. Yalova ve çevresi 1326 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nun kontrolüne geçti.
7 Ağustos 1920 yılında başlayan Yunan hakimiyeti 19 Temmuz 1921 tarihine kadar sürdü. Bu dönemde Yalova ilindeki köylerde Yalova Katliamı olarak adlandırılan olaylar yaşandı.
Mustafa Kemal Atatürk yaşamının ilk kez 19 Ağustos 1929 tarihinde geldiği Yalova'da belirli dönemlerde ikamet etmiş, Yalova'da yaptırdığı, bugün merkez ilçe sınırları içindeki Atatürk Araştırma Enstitüsü içinde bulunan Yürüyen Köşk ve Termal ilçesinde bulunan evi müze olarak halkın yoğun ilgisiyle ziyaret edilmektedir.
Bir konuşmasında "Yalova benim kentimdir." şeklinde şehre olan sevgisini dile getirmiştir.[3]
Yalova; 6 Haziran 1995 tarihinde Bursa ili Gemlik ilçesine bağlı Armutlu beldesi ile Kocaeli ili Karamürsel ilçesine bağlı Altınova, Subaşı ve Kaytazdere beldelerini sınırları içine alınarak il olmuştur. 17 Ağustos 1999 yılında meydana gelen 1999 Gölcük Depremi'nde Yalova ilinde büyük tahribat ve can kayıpları meydana geldi.
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Konum[değiştir | kaynağı değiştir]
Armutlu Yarımadası’nın kuzey kıyısı ile Samanlı Dağları’nın kuzey eteklerine kurulmuş olan Yalova, Türkiye’nin Kuzeybatısında ve Marmara Bölgesi’nin güneydoğu kesiminde yer almaktadır. Kuzeyinde ve batısında Marmara Denizi, doğusunda Kocaeli, güneyinde Bursa ile Gemlik Körfezi yer almaktadır. İlin denizden yüksekliği 2 metre, ve yüzölçümü 847 km2’dir. Yalova ilinin kıyıları girintili ve çıkıntılı bir özellik göstermez. Sahil şeridi dar olmakla birlikte, doğal plaj özellikleri göstermektedir. Yalova, doğu kıyılarındaki düzlükler dışında dağlık bir araziye sahiptir. Bölgenin güneyi; batıdan doğuya doğru İzmit-Sapanca arasında Kocaeli Sıradağları ile birleşen Samanlı Dağları’yla kaplanmış durumdadır ve ilin başlıca dağları da Samanlı Dağları’dır. Bu dağlar Yalova’nın güneyinde bulunmaktadır. Birçok tepenin bulunduğu bu dağlık arazide Samanlı Dağları’nın en yüksek noktası Beşpınar Tepesi’dir. (926 m) Armutlu, Taz Dağı’nın (867 m) batıya doğru devam eden eteklerinde kurulmuştur.
İlin en önemli yaylası, Kocadere ve Teşvikiye beldelerinin güneyinde yer alan Delmece Yaylası’dır. Bu yayla çam ormanlarıyla geniş bir alanı kaplamaktadır. Yalova ili verimli ve bereketli ovalara sahiptir. Ovalar, akarsular boyunca uzanmakta ve kıyıdan 1–2 km içeriye doğru sokulmaktadır. Çınarcık, Gökçedere, Kirazlı, Kılıç ve Taşköprü ile deniz arasında birbirinden alçak tepeciklerle ayrılan büyüklü-küçüklü ovalar oluşmuştur. Bunlardan başlıcaları; Kocadere Ovası, Liman Ovası, Samanlı-Kadıköy Ovaları, Kazımiye Ovası ve Taşköprü Ovası’dır.
Bitki örtüsü[değiştir | kaynağı değiştir]
İlin bitki örtüsünü makiler ve ormanlar oluşturmaktadır. Yalova’nın güneyindeki dik yamaçlar tümüyle gür bir orman örtüsüyle kaplıdır. Geniş yapraklı ağaçların hakim olduğu bu kısımda, iğne yapraklı ağaçlar oldukça azdır. Bu ormanlar il yüzölçümünün %55’ini kaplamaktadır. Armutlu Yarımadası’nın orta kısımları daha çok meşe ağaçlarının hakim olduğu bir ormanlık alana sahiptir. Orman örtüsünün bileşimine giren unsurların büyük bir kısmı Karadeniz kıyı silsilesinin florasına dahildir. Bir kısmı ise Akdeniz florasının türleri olarak bu kısma sokulmuştur. Karakteristik türlerin bir araya geldiği kısımlardaki maki topluluğu da buna eklenebilir. Ormanlık alanlarda genellikle kayın, meşe, gürgen, kızılcık, kestane ve ıhlamur ağaçları görülmektedir. Yalova’daki ormanlardan, çevrenin odun ve kereste ihtiyacı da karşılanmaktadır.
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
Yalova ilinin iklimi, makro-klima tipi olarak, Akdeniz ve Karadeniz iklimleri arasında bir geçiş niteliği taşır. Kimi dönemlerde de karasal iklim özelliklerini yansıtmaktadır. İlde yazlar kurak ve sıcak, kışlar ılık ve bol yağışlıdır. 30 yıllık rasat bilgilerine göre, Yalova’da yıllık ortalama sıcaklık 14,6 °C'dir. En soğuk ay ortalama sıcaklığı 6,5 °C, en sıcak ay ortalama sıcaklığı 23,7 °C, yıllık ortalama yağış miktarı da 727,5 mm’dir. Kar yağışlı günlerin ortalama sayısı, 10,6, karla örtülü günlerin ortalama sayısı da 5,2’dir. İlde deniz suyu sıcaklığı, en yüksek olduğu ağustos ayında 22,9 °C, en düşük olduğu şubat ayında da 7,4 °C'dir.
Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]
| Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Yalova'da siyaset[değiştir | kaynağı değiştir]
İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.
İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)
İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[4][5]
Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.
Yalova Valisi, 1974-Konya doğumlu Hülya KAYA'dır. Ağustos 2023 tarihinde Pendik Kaymakamı iken atanmıştır.
Yalova Belediye Başkanı, Vefa Salman, İçişleri Bakanlığı tarafından 27 Şubat 2020 tarihinde görevden uzaklaştırılınca, yerine AK Partili Meclis Üyesi Mustafa Tutuk Geçici Olarak "Belediye Başkan Vekili" seçildi.[6]
2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Yalova İl Genel Meclisi üye sayısı, 11 AK PARTİ, 6 CHP ve 1 MHP olmak üzere 18’dir.[7]Yalova Belediye Meclisi ise 17 AK Parti ve 14 CHP olmak üzere 31 üyeden oluşur.[8]
2018 Genel seçimleri sonucu, Yalova'yı temsilen TBMM'e AK Parti'den 2 milletvekili (Ahmet Büyükgümüş, Meliha Akyol), CHP'den 1 milletvekili (Özcan Özel) seçilmiştir.[9]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[10])
Yalova ili nüfusu: 304.780'dir. Bu nüfusun %89,62'si şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 799 km2'dir. İlde km2'ye 381 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 1121'dir.) İlde yıllık nüfus artışı %2,77 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Çınarcık (%5,25)- Merkez ilçe (-%0,56)
06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 6 ilçe, 14 belediye, bu belediyelerde 51 mahalle ve ayrıca 43 köy vardır.
| 2023 yılı sonunda Yalova ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri | ||||||||||||
| İlçe | Nüfus 2022 | Nüfus 2023 | Fark | Nüfus Artışı % | Belediye Sayısı | Mahalle Sayısı | Köy Sayısı | Köy Nüfusu | Şehir nüfusu | Şehirde oturan % | Alanı km2[11] | km2'ye düşen kişi |
| Altınova | 32.207 | 33.680 | 1.473 | 4,47 | 4 | 9 | 12 | 3.849 | 29.831 | 88,57 | 113 | 298 |
| Armutlu | 10.843 | 11.729 | 886 | 7,85 | 1 | 3 | 5 | 2.725 | 9.004 | 76,77 | 166 | 71 |
| Çınarcık | 38.600 | 42.078 | 3.478 | 8,63 | 4 | 8 | 4 | 3.256 | 38.822 | 92,26 | 178 | 236 |
| Çiftlikköy | 50.974 | 53.858 | 2.884 | 5,50 | 2 | 13 | 9 | 3.249 | 50.609 | 93,97 | 136 | 396 |
| Merkez | 156.732 | 155.863 | -869 | -0,56 | 2 | 16 | 11 | 15.103 | 140.760 | 90,31 | 139 | 1121 |
| Termal | 6.977 | 7.572 | 595 | 8,18 | 1 | 2 | 2 | 3.451 | 4.121 | 54,42 | 67 | 113 |
| Yalova | 296.333 | 304.780 | 8.447 | 2,77 | 14 | 51 | 43 | 31.633 | 273.147 | 89,62 | 799 | 381 |
İlin yıllara göre nüfusları[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yalova il nüfus bilgileri | ||||
|---|---|---|---|---|
| Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
| 2000[12] | 168.593 | 77 | %59 98.661 69.932 %41 | |
| 2007[13] | 181.758 | 74 | %8 | %67 122.075 59.683 %33 |
| 2008[14] | 197.412 | 71 | %9 | %67 131.599 65.813 %33 |
| 2009[15] | 202.531 | 70 | %3 | %66 132.803 69.728 %34 |
| 2010[16] | 203.741 | 71 | %1 | %68 139.388 64.353 %32 |
| 2011[17] | 206.535 | 70 | %1 | %69 142.881 63.654 %31 |
| 2012[18] | 211.799 | 70 | %3 | %71 149.421 62.378 %29 |
| 2013[19] | 220.122 | 69 | %4 | %70 155.016 65.106 %30 |
| 2014[20] | 226.514 | 68 | %3 | %71 160.803 65.711 %29 |
| 2015[21] | 233.009 | 68 | %3 | %72 167.558 65.451 %28 |
| 2016[21] | 241.665 | 68 | %4 | %73 175.319 66.346 %27 |
| 2017[21] | 251.203 | 66 | %4 | %72 181.036 70.167 %28 |
| 2018[21] | 262.234 | 66 | %4 | %73 192.288 69.946 %27 |
| 2019[21] | 270.976 | 65 | %3 | %74 200.274 70.702 %26 |
| 2020[21] | 276.050 | 65 | %2 | %74 203.628 72.422 %26 |
| 2021[21] | 291.001 | 61 | %5 | %74 216.261 74.740 %26 |
Altyapı[değiştir | kaynağı değiştir]
| Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Konum[değiştir | kaynağı değiştir]
| Konum Bilgileri | ||||||
| İlçe | Kuruluş Yılı[22] | Önceden bağlı olduğu ilçe | Alanı km2[2] | Rakım mt. | Merkeze km[23] | Ulaşan Yollar[23] |
| Yalova Merkez | 1929 | Karamürsel | 139 | 6 |  / -01, | |
| Altınova | 1995 | Karamürsel | 113 | 15 | 22 | / -01,  -K2 |
| Armutlu | 1995 | Gemlik | 166 | 11 | 53 | -01 (Yalova)=> |
| Çınarcık | 1995 | Merkez | 178 | 29 | 15 | -01 (Yalova)=> |
| Çiftlikköy | 1995 | Merkez | 136 | 13 | 4 | / -01, -K3 |
| Termal | 1995 | Merkez | 67 | 146 | 12 | -01 (Yalova)=> => |
| YALOVA | 1995 | İSTANBUL | 798 | |||
Kültür ve sanat[değiştir | kaynağı değiştir]
| Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]
| Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Medya[değiştir | kaynağı değiştir]
- Yerel gazeteler
- Yalova Yaşam 17 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Yalova Gazetesi
- Yalova Haberci Gazetesi
- Yalova Çizgi Gazetesi
- Yalova Çevre Gazetesi 1 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Yalova Bölge Gazetesi
- Yalova Atakent Gazete
- Yalova'da Bugün 7 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Yerel radyo kanalları
- Çınar FM (102.1)
- Gözde FM (92.2)
Spor[değiştir | kaynağı değiştir]
2018-2019 sezonu sonunda, Yalova'nın futbol BAL'daki 2 takımından Altınova Belediyespor grup 10. su, Yalova Kadıköyspor grup 9. su olmuştur. Türkiye Basketbol Ligi'nde Yalova Belediyesi küme düşmüştür. Basketbol kadınlar 1. liginde Yalova VİP Gençlik, 2. liginde Çiftlıkköy Belediye yer almıştır.
Ziraat Türkiye Kupası'nda Altınova Belediyespor ilk turda elenmiştir.
2020-2021 Sezonunda Türkiye Basketbol Ligi'ni 4. sırada tamamlayan Semt 77 Yalovaspor Basketbol Takımı, play-off oynamaya hak kazanmıştır. Play-off turunu şampiyon olarak tamamlayan Semt77 Yalovaspor 2021-2022 Sezonunda ING Basketbol Süper Ligi'nde oynamaya hak kazanmıştır. Takım şu anda ING Basketbol Süper Ligi'nde mücadele etmektedir. Maçlarını Yalova 90. Yıl Spor Salonu'nda oynamaktadır.
Önemli spor tesisleri: Yalova Atatürk Stadı (8.980), Yalova 90. Yıl Spor Salonu (2.500), Yalova Olimpik Yüzme Havuzu (500).
Görüntüler[değiştir | kaynağı değiştir]
| Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Coğrafi konum[değiştir | kaynağı değiştir]
 | Marmara Denizi (İstanbul) | Marmara Denizi | İzmit Körfezi (Kocaeli) |
| |||
| Marmara Denizi |  | Bursa ve Kocaeli | |||||
 Yalova  | |||||||
 | |||||||
| Marmara Denizi (Bursa) | Gemlik Körfezi ve Bursa | Bursa |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Güncel Nüfus Değerleriisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;:1isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2020.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g
- "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Yalova Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Yalova Nüfusu". nufusune.com.
- ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
- ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Yalova Valiliği 24 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Yalova Belediyesi 2 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Yalova Yaşam - Güncel Yalova Haberleri 17 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
