Yeşil Hat

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Kıbrıs Birleşmiş Milletler Tampon Bölgesi (mavi) ve İngiliz Özerk Üs Bölgeleri (yeşil)

Yeşil Hat, (Yunanca: Πράσινη Γραμμή, Prasini Grammi; İngilizce: Green Line) Kıbrıs'ta de facto var olan Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ni ayıran bölgeyi belirtmek için kullanılmaktadır. Yeşil hat aynı zamanda her iki tarafın da başkenti olan Lefkoşa'yı da bölmektedir. Büyük bir kısmı, Mart 1964'ten bu yana adada bulunan Birleşmiş Milletler Kıbrıs Barış Gücü kontrolündedir.[1] Adanın kuzey batısında yeralan sivil halkın terkettiği ve sadece askerlerin bulunduğu Erenköy, eski adıyla Koççina köyü de BM kontrolündeki Yeşil Hat'la çevrili, Kuzey'e bağlı bir eksklavdır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Dönemin egemen İngiliz sömürge idaresi, ilk kez 1956 yılında Türk ve Rum mahalleleri arasına tel örgüler yerleştirerek, Türk ve Rum toplumları arasındaki etnik çatışmaları engellemeye çalıştı. Bir süre sonra ise başkent Lefkoşa tel örgülerle Türk ve Rum bölgelerine ayrıldı. Adanın bağımsızlığına kavuşmasından sonra 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti anayasasının 173. maddesi uyarınca Lefkoşa, diğer dört büyük şehirde (Limasol, Mağusa, Larnaka ve Baf) olduğu gibi resmen iki belediyeli yönetilmeye başlamıştır. Tüm bunlar etnik çatışmaları durdurmaya yetmemiş, aksine kamçılamış, kentler, köyler ve mahalleler arasında karşılıklı göçlere yol açmıştır. Sonuçta Yeşil Hat, 30 Aralık 1963'te, Zürih ve Londra Anlaşmalarının garantör ülkelerinin (Birleşik Krallık, Türkiye ve Yunanistan) askerlerinden oluşan "Barışı Koruma Kuvveti" İngiliz komutanı General Peter George Francis Young tarafından ortaya konmuştur.[2][3] General Young, Kanlı Noel adıyla da bilinen çatışma ve karşılıklı cinayetlerin kontrolden çıkması üzerine, o dönem Kıbrıs'ın bağımsızlık müzakerelerinden sorumlu İngiliz bakan Duncan Sandys'in de katıldığı oniki saatlik görüşme sonrasında Lefkoşa haritası üzerine yeşil renkli bir kalemle, daha sonra "Yeşil Hat" adını alacak olan bir ateşkes hattı çizmiştir.[4]

Ancak "Yeşil Hat"ın bugünkü sınırları 1974 Kıbrıs Harekâtı ile belirlenmiştir. Bu dönemde bu hat ''Attila Line (Attila Hattı)'' olarak da anılmıştır. O zamandan bu yana alışılmış bir sınırdan çok, yaklaşık 346 km² alanı kapsayan silahsızlandırılmış bir tampon bölge görevini görür. Lefkoşa Uluslararası Havalimanı bu tampon bölgede kaldığından 16 Ağustos 1974'ten beri kullanım dışıdır.[5]

Günümüzde durum[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeşil Hat'ın genişliği, Lefkoşa merkezinde en dar yerinde sadece 3,30 metre iken en geniş yerinde Atyoğnu (Αθηαίνου) köyü civarında 7,4 km'dir. Hattın bir kısmı Birleşik Krallık'a bağlı Dikelya İngiliz Özerk Doğu Üs Bölgesi'ndedir. Burada yeralan Pile (Πύλα) köyü, adada Türklerle Rumların ortak yaşadığı tek köydür. Bu tampon bölgenin yönetilebilmesi amacıyla Avrupa Birliği'nin yürütme organı Avrupa Birliği Konseyi, 29 Nisan 2004'te Yeşil Hat Tüzüğü’nü onaylamıştır.[6] Tüzük, kişi ve malların bu ara bölge üzerinden hareketlerine olanak verip karşılıklı geçiş kurallarını düzenlemektedir.

Lefkoşa'da Lokmacı Kapısı açılmadan önce "Yeşil Hat" tarafından kesilen Ledra caddesi

180 kilometre uzunluktaki Yeşil Hat üzerinde günümüzde her iki tarafa karşılıklı geçişlere olanak veren dokuz kontrol noktası vardır:

  • Ledra Palas Kapısı: Lefkoşa şehir merkezi'nde sadece yayalara, bisikletlilere ve diplomatik araçlara açıktır. Geçiş Kaytaz Burcu ile Zahra Burcu arasındadır. Adını, buradaki Birleşmiş Milletler Kıbrıs Barış Gücü'nün komuta merkezine dönüştürülen eski Ledra Palas Otel'inden alır.
  • Pergamos (Πέργαμος) veya Beyarmudu Kapısı: Pile ile Beyarmudu (Bergama) arasında yer alır. Pile'ye varmadan önce İngiliz Özerk Bölgesi'nden geçilir.
  • Black Knight veya Akyar Kapısı: İngiliz Özerk Doğu Üs Bölgesi'nde Aynikola ya da Ayios Nikolaos İstasyonu (Άγιος Νικόλαος) ile Gazi Mağusa arasındadır. Bu ilk üç kontrol noktası 23 Nisan 2003 tarihinde geçişlere açılmıştır.
  • Lokmacı Kapısı: Lefkoşa şehir merkezinde sadece yayalar ve bisikletliler içindir. 3 Nisan 2008'de açılmıştır.[7]
  • Ayos Dometyos (Άγιος Δομέτιος), Aydemet veya Metehan Kapısı: Lefkoşa'da motorlu sivil araçlarla geçiş yapılabilen tek noktadır.
  • Zodhia (Ζώδεια) veya Bostancı Kapısı: Güzelyurt/Morfu (Μόρφου) ile Astromerit (Αστρομερίτης) arasında sadece motorlu taşıtlara açıktır. 31 Ağustos 2005'te hizmete girmiştir.
  • Kato Pirgos (Κάτω Πύργος) veya Yeşilırmak Kapısı: Aşağı Birgo ile Yeşilırmak (Limnidi) arasındadır. 14 Ekim 2010'te açıldı.
  • Apliki (Απλίκι) veya Aplıç Kapısı: Lefke'nin güneyinde yer alır. 12 Kasım 2018'de Derinya Kapısı'yla birlikte eş zamanlı açıldı.[8]
  • Deryneia (Δερύνεια) veya Derinya Kapısı: Gazi Mağusa'nın iki kilometre güneyinde Derinya kasabası girişinde yeralır.

Bu kapıların yapım masraflarının yaklaşık 6,5 milyonluk bir kısmı AB fonlarından karşılanmıştır. Kıbrıs'lılar, Kıbrıs Cumhuriyeti veya KKTC kimlikleriyle her iki yönde geçiş yapabilmektedirler. 2020 yılında dünyayı etkisi altına alan corona virüs pandemisi yüzünden geçişler istisnalar dışında uzun bir süre durdurulmuş, 4 Haziran 2021 itibarıyla bu kontrol noktaları yeniden karşılıklı geçişlere açılmıştır.[9]

Filmlerde Yeşil Hat[değiştir | kaynağı değiştir]

  • "Smuggling Hendrix"[10] Marios Piperides

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Establishment of UNFICYP". UNFICYP (İngilizce). 20 Kasım 2015. 22 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2020. 
  2. ^ "Treaty of Alliance (1960)", Wikipedia (İngilizce), 12 Temmuz 2020, erişim tarihi: 28 Kasım 2020 
  3. ^ "Peter Young (British Army officer, born 1912)", Wikipedia (İngilizce), 18 Mayıs 2020, erişim tarihi: 28 Kasım 2020 
  4. ^ Calame, Jon; Charlesworth, Esther; Woods, Lebbeus (1 Ocak 2009). Divided Cities. University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-0685-2. 
  5. ^ "The United Nations Protected Area (UNPA) and Nicosia Airport". UNFICYP (İngilizce). 20 Kasım 2015. 22 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2020. 
  6. ^ "866/2004 sayılı ve 29 Nisan 2004 tarihli Konsey Tüzüğü" (İngilizce). 10 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "BBCTurkish.com | Avrupa | Lokmacı Kapısı açıldı". www.bbc.co.uk. 4 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2020. 
  8. ^ "Derinya ve Aplıç kapıları açılıyor". Gündem Kıbrıs. 29 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020. 
  9. ^ AM, Charlie Charalambous 06/04/21 AT 10:52 (4 Haziran 2021). "Cyprus North-south Crossings Reopen As Covid Curbs Eased". International Business Times. 4 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2021. 
  10. ^ "Smuggling Hendrix (2018) - IMDb". www.imdb.com (İngilizce). 21 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yeşil_Hat&oldid=32155450" sayfasından alınmıştır