Yeni Azerbaycan Partisi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Yeni Azerbaycan Partisi Yeni Azərbaycan Partiyası | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | YAP |
| Genel başkan | İlham Aliyev (26 Mart 2005'ten beri) |
| Kurucu | Haydar Aliyev |
| Genel Başkan Vekili | Mihriban Aliyeva |
| Genel Başkan Yardımcıları | Ali Ahmedov Tahir Budagov |
| MYK Başkanı | Tahir Budagov |
| Slogan(lar) | Dünün, bügünün ve geleceğin partisi! |
| Kuruluş tarihi | 21 Kasım 1992 (kuruluş) 18 Aralık 1992 (resmi kayıt) |
| Birleşme |
|
| Merkez | Bakü, Azerbaycan |
| Gazete(ler) | Yeni Azerbaycan |
| Gençlik kolu | Yeni Azerbaycan Partisi Gençlik Birliği |
| Üyelik | 720,830[1](2023) |
| İdeoloji | |
| Siyasi pozisyon | Merkez sağ ve sağ |
| Uluslararası üyelik | Merkezci Demokratlar Enternasyonali(gözlemci)[4] |
| Resmî renkler | Mavi, beyaz |
| Millî Meclis | 68 / 125 |
| Nahçıvan Yüksek Meclisi | 41 / 45 |
| Belediye üyesi | 10.413 / 15.156 |
| Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi | 4 / 648 |
| İnternet sitesi | |
Yeni Azerbaycan Partisi (kısaca YAP) (Azerice: Yeni Azərbaycan Partiyası), Azerbaycan'da 91'lerin talebiyle 21 Kasım 1992 tarihinde Haydar Aliyev'in liderliği ile 550 kişilik kurucu üyenin katılımıyla gerçekleşen Kuruluş Kurultayı ile kurulan, 18 Aralık 1992 tarihinde Adalet Bakanlığınca resmi kayda alınan siyasi parti.
Kuruluşundan bu yana YAP tüm seçimlere katılmıştır.
Haydar Aliyev'in 2003'te ölmesiyle parti genel başkanı görevine 2005'te İlham Aliyev seçilmiştir.
YAP 1993'ten bu yana Azerbaycan'ın iktidar partisidir.
6 dönem Millî Meclis'in hiç birinde 83 ve 83'ten fazla milletvekili çıkaramayan YAP, tüm dönemlerde bağımsız milletvekillerinden destek almıştır.
1999 tarihinden düzenlenen tüm yerel seçimlere katılan YAP, seçimlerden 1. parti olarak çıkmıştır.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Haydar Aliyev dönemi (1992-2003)[değiştir | kaynağı değiştir]
SSCB'nin çöküşü ile Azerbaycan bağımsızlığını kazanmıştı. İlk cumhurbaşkanı Ayaz Mutallibov'un cumhurbaşkanlığından çekilmesi sebebiyle düzenlenen 1992 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde Ebulfez Elçibey cumhurbaşkanı seçilmiştir. Ülkede devam eden Karabağ savaşı, iç sorunlar ve Gence Darbesi huzursuzluklara sebep olmuştur. Azerbaycan SSC'nin eski başkanı Haydar Aliyev 1991-1991'li yıllarda Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Yüksek Meclisi'nin başkanı seçilmişti.
16 Ekim 1992 tarihinde 91 aydının oluşturduğu ve daha sonra 91'ler olarak anılacak bir grup Haydar Aliyev'i cumhurbaşkanı olması için mücadeleye davet etti. Haydar Aliyev bu daveti kabul ederek 1992'de 91'ler de dahil olmak üzere 550 kişilik kurucu kadroyla 21 Kasım 1992 tarihinde Elçibey hükûmetine muhalif olan Yeni Azerbaycan Partisi'ni kurdu. YAP 18 Aralık 1992 tarihinde resmi devlet kaydına alındı.
1993'te iç savaşı engellemek sebebiyle cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey Haydar Aliyev'i Bakü'ye davet ederek ona Başbakan görevini teklif etti. Daha sonra durum kötüleşince Ebulfez Elçibey Nahçıvan'a bağlı Keleki köyüne gitti. Bunun üzerine Haydar Aliyev yönetimi ele aldı ve Azerbaycan Yüksek Sovyeti'in (daha sonra Millî Meclis) başkanı seçildi.
1993 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde Haydar Aliyev %98,8 oy alarak cumhurbaşkanı seçildi.
1995 Azerbaycan genel seçimlerinden 2,228,435 (%62,7) oy alarak birinci parti olarak YAP 53 milletvekili çıkarmayı başardı. Lakin çoğunluk hükûmet için gereken % 50+1 ve kanun kabulü için gereken 63 (bazı durumlarda 83) milletvekiline sahip olamadı. YAP parlamentoya seçilen bağımsız milletvekillerinin desteğini alarak hükûmet kurdu.
1998 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde Haydar Aliyev %77,8 oy alarak cumhurbaşkanı seçildi.
2000 Azerbaycan genel seçimlerinde YAP 1,809,801 (%62,3) oy alarak 72 milletvekili çıkardı ve tek başına iktidar oldu.
2003 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde YAP'ın resmi adayı Haydar Aliyev olsa da, Haydar Aliyev ağırlaşan sağlık durumları nedeniyle adaylığını oğlu, YAP genel başkan yardımcısı, başbakan İlham Aliyev'in lehine geri çekti. İlham Aliyev seçimde %75,38 oy alarak Azerbaycan Cumhuriyeti'nin 4. Cumhurbaşkanı seçildi.
12 Aralık 2003 tarihinde genel başkan Haydar Aliyev tedavi aldığı hastanede ölmüştür.
İlham Aliyev dönemi (2003-)[değiştir | kaynağı değiştir]
Haydar Aliyev'in vefatı üzerine vekaleten genel başkanlık görevini İlham Aliyev yürüttü. 26 Mart 2005 tarihinde düzenlenen 3. Olağan Kurultayda İlham Aliyev YAP Genel Başkanı seçildi.
YAP genel başkanı ve adayı olarak İlham Aliyev 2008 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde %87,34; 2013 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde %84,54; 2018 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde %86,2; 2024 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde ise %92,12 oy alarak yeniden cumhurbaşkanı seçilmiştir.
2005 Azerbaycan genel seçimlerinde 1.110.885 (%46,48) oy alan YAP 57, 2010 Azerbaycan genel seçimlerinde 71, 2015 Azerbaycan genel seçimlerinde 1.340.770 (%47,20) oy alan YAP 71, 2020 Azerbaycan genel seçimlerinde ise 70 milletvekili çıkarmayı başardı ve iktidar partisi oldu.
2012 tarihinde dönemin Ana Vatan Partisi Genel Başkan Yardımcısı Zahid Oruç tarafından AVP ve YAP'ın tek çatı altında birleştirilmesi teklifi sunuldu. Lakin daha önce de aynı teklife olumsuz cevap almış AVP'ye yine birleşmenin mümkün olmadığı cevabı verildi.[5]
1 Mart 2021 tarihinde Azerbaycan Yurttaş Partisi, 2 Mart 2021 tarihinde Azerbaycan Demokratik Girişimciler Partisi, 3 Mart 2021 tarihinde Millî Kurtuluş Partisi (5. Olağan) ve Azerbaycan Halk Demokratik Partisi kurultaylarını düzenlediler ve Kurultaylarda partilerin Yeni Azerbaycan Partisi'ne birleşme kararı alındı.
5 Mart 2021 tarihinde Yeni Azerbaycan Partisi'nin Olağanüstü, sayca 7. Kurultayı düzenlendi. COVİD-19 pandemisi nedeniyle kısıtlı sayıda kurultay delegesi kurultaya katılmıştır. Kurultayda Yeni Azerbaycan Partisi'ne birleşme talebiyle başvuran 6 siyasi partinin: Azerbaycan Demokratik Girişimciler Partisi[a]Azerbaycan Halk Demokratik Partisi [b], Azerbaycan Köylü Partisi [c], Azerbaycan Millî Hareket Partisi [d], Azerbaycan Yurttaş Partisi [e] ve Millî Kurtuluş Partisinin [f] talepleri kabul edildi ve birleşme gerçekleşti. Ayrıca Kurultayda Siyasi Şûra feshedilerek yerine Kıdemliler Şûrası kuruldu. Yönetim Kurulu üyelerinin sayı 20'den 40'a yükseltilmiştir. YAP Genel Başkanı İlham Aliyev yeniden Genel Başkan seçildi. Partinin yeni tüzüğü kabul edildi, yeni programı için çalışmalar başlatıldı. Mihriban Aliyeva yeni tüzüğe uygun olarak Parti Genel Başkanı İlham Aliyev tarafından 2. makam olan Genel Başkan Vekili, Ali Ahmedov ve Tahir Budagov ise Genel Başkan Yardımcıları olarak atandı. Ayrıca partinin Genel Sekreterliği feshedildi, Merkez Yürütme Kurulu oluşturuldu ve Tahir Budagov MYK Başkanı olarak atandı.
İdeoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
YAP bağımsız devletçilik, hukuk devleti, Azerbaycancılık, vatanseverlik, muhafazakârlık, birlik beraberlik ve sosyal adalet ideolojisini destekleyen siyasi partidir. Parti siyasi yelpazede merkez sağ konumundadır.
Yapılanması[değiştir | kaynağı değiştir]
Genel Başkanlar[değiştir | kaynağı değiştir]
| Genel Başkan | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi | |
|---|---|---|---|
| 1 |  Haydar Aliyev | 22 Ekim 1992 | 12 Aralık 2003 |
| - |  İlham Aliyev | 12 Aralık 2003[6] | 26 Mart 2005 |
| 2 | 26 Mart 2005[7] | Görevde | |
Yönetim Kurulu[değiştir | kaynağı değiştir]Önceleri 20 üyeden oluşan Yönetim Kurulunun 5 Mart 2021 tarihinde düzenlenen olağanüstü kurultayda yapılan değişiklilerle üyesi sayısı 40'a yükseltilmiştir.
| Kıdemliler Şûrası[değiştir | kaynağı değiştir]5 Mart 2021 tarihinde düzenlenen olağanüstü kurultayda 85 kişilik Siyasi Şûrasının feshedilmesiyle oluşturulan kurum. Başkanı Arif Rehimzade, başkan yardımcısı ise Sadakat Kurbanova seçilmiştir. Şura 35 kişiden oluşmaktadır.
|
Gençlik Kolları[değiştir | kaynağı değiştir]
1995 tarihinde kurulan YAP Gençlik Kolları resmi olarak "YAP Gençler Birliği" adlanmaktadır. 11 Mart 2021 tarihinde düzenlenen toplantıda Bahtiyar İslamov YAP Gençler Birliği Başkanı seçilmiştir.
Kadın Kolları[değiştir | kaynağı değiştir]
1995 tarihinde kurulan YAP Kadın Kolları resmi olarak "YAP Kadınlar Şurası" adlanmaktadır. 5 Mart 2021 tarihinde Kadın Kolları feshedilmiştir. YAP KŞ yerine Merkez Yönetim Kuruluna bağlı Gender Siyaseti Başkanlığı kurulmuştur.
Kurultaylar[değiştir | kaynağı değiştir]
| Kongre | Tarih | Seçilen Başkan | Aday |
|---|---|---|---|
| Kuruluş Kurultay | 21 Kasım 1992 | Haydar Aliyev | Haydar Aliyev (Tek Aday) |
| 1. Olağan Kurultay | 20-21 Aralık 1999 | ||
| 2. Olağan Kurultay | 21 Kasım 2001 | ||
| 3. Olağan Kurultay | 26 Mart 2005 | İlham Aliyev | İlham Aliyev (Tek Aday) |
| 4. Olağan Kurultay | 2 Ağustos 2008 | ||
| 5. Olağan Kurultay | 7 Haziran 2013 | ||
| 6. Olağan Kurultay | 8 Şubat 2018 | ||
| 7. (Olağanüstü) Kurultay | 5 Mart 2021 |
Seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]
Genel seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]
Azerbaycan[değiştir | kaynağı değiştir]
| Seçim | Genel Başkan | Nispi temsil sistemi | Çoğunluk sistemi | Genel | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Oy | Oran | Sandalye | Oy | Oran | Sandalye | |||
| 1995 | Haydar Aliyev | 34 / 100 | 2,228,435 | %62.7 | 19 / 25 | 53 / 125 | ||
| 2000 | 56 / 100 | 1,809,801 | %62.31 | 16 / 25 | 72 / 125 | |||
| 2005 | İlham Aliyev | 57 / 125 | Yok | Yok | Yok | 57 / 125 | ||
| 2010 | 1,110,885 | %46.48 | 71 / 125 | Yok | Yok | Yok | 71 / 125 | |
| 2015 | 1,340,470 | %47.20 | 71 / 125 | Yok | Yok | Yok | 71 / 125 | |
| 2020 | 70 / 125 | Yok | Yok | Yok | 70 / 125 | |||
Nahçıvan[değiştir | kaynağı değiştir]
| Seçim | Genel Başkan | Oy | Sandalye | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| # | % | ± | # | ± | ||
| 1995 | Haydar Aliyev | — | ||||
| 2000 | 40 / 45 | — | ||||
| 2005 | İlham Aliyev | 39 / 45 |  1 | |||
| 2010 | 42 / 45 |  | ||||
| 2015 | 42 / 45 | | ||||
| 2020 | 126,144 | %67,1 | 42 / 45 | | ||
Ara genel seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]
Azerbaycan[değiştir | kaynağı değiştir]
| Nahçıvan[değiştir | kaynağı değiştir]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Yerel Seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]
| Ara Yerel Seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ ADGP Mahmut Mammadov liderliğinde 23 Nisan 1994 tarihinde kurulmuş, 17 Mayıs 1994 tarihinde resmî devlet kaydına alınmış ve 1995 Azerbaycan genel seçimlerinde 1 milletvekili çıkarmıştır. Daha sonra 1 milletvekili de transfer etmiştir. Son genel başkanı Kasım Kasımov Şamahı Vali Yardımcısı görevini taşımaktadır.
- ^ 1966 tarihinde ilk ve tek genel başkanı olan Refik Turabhanoğlu tarafından kurulan Bütünazerbaycan Çalışkan İşçi Köylü Partisinin 1967'de ismini değişmesiyle kurulmuştur. Resmî olarak 11 Temmuz 1992 tarihinde kayda alınmıştır.
- ^ AKP 19 Nisan 1992 tarihinde düzenlenen 1. Kurultayında eski geçici Başbakan Feyruz Mustafayev başkanlığında kuruldu, 23 Eylül 1992 tarihinde resmî devlet kaydına alındı. 7 Temmuz 2018 tarihinde Feyruz Mustafayev’in vefatı üzerine Mammad Mammadov geçici genel başkan oldu.
- ^ Samir Caferov (Turan) başkanlığında 5 Aralık 1992 tarihinde kurulmuş ve 2 Mart 1994 tarihinde resmî devlet kaydına alınmıştır
- ^ Mais Seferli tarafından 27 Şubat 1993 tarihinde kurulmuş ve 12 Mart 1993 tarihinde resmî devlet kaydına alınmıştır. 2001 Azerbaycan ara genel seçimlerinde 1 milletvekili çıkarmıştır. 7 Aralık 2020 tarihinde Mais Seferli’nin ölümü üzerine kardeşi Gülaye Seferova genel başkan seçildi.
- ^ 3 Mart 1993 tarihinde Muhammet Hatemi tarafından kuruldu ve 12 Mart 1993 tarihinde resmî devlet kaydına alındı. 2008 tarihinde resmî devlet kaydı olmayan ve 1998 tarihinde Vügar Oruç tarafından kurulan Türk Milletçi Partisi MKP’ye birleşti. Birleştirici Kurultayda Vügar Oruç MKP Genel Başkanı seçildi.
- ^ Merkezî Seçim Komisyonu'nun açıkladığı verilere göre Yeni Azerbaycan Partisi tarafından aday gösterilen 10.290 kişi belediye üyesi seçilmiştir. Bununla beraber parti tarafından aday gösterilmeyen üyeler de eklenince Yeni Azerbaycan Partisi üyesi olan toplamda 10.431 kişi belediye üyesi seçilmiştir.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 | Wikimedia Commons'ta Yeni Azerbaycan Partisi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Resmî İnternet Sayfası 12 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Arşivlenmiş Kopya". 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2021.
- ^ Guliyev, Farid; Pearce, Katy E. (6 October 2013). "The Challenges of Electoral Competition in an Oil Rich State: Azerbaijani Pre-Election Report" 6 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Washington Post. Accessed 2 July 2014.
- ^ a b c Hunter, Shireen (2017). The New Geopolitics of the South Caucasus. Rowman & Littlefield. ss. 41-43.
- ^ "parties". IDC-CDI (İngilizce). Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
- ^ "AVP ve YAP birleşmeyecek". 21 Eylül 2012. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021.
- ^ "İLHAM ALİYEV". 25 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2018.
- ^ "İLHAM ƏLİYEV". 25 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Nisan 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2002.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2007.
