Ceneviz Cumhuriyeti
Ceneviz Cumhuriyeti | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1099-1815 | |||||||||||||||
 Bayrak  Arma | |||||||||||||||
Slogan Respublica superiorem non recognoscens ("Cumhuriyet hiçbir üstünlüğü tanımaz.") | |||||||||||||||
 Koyu kırmızı 12. ve 13. yüzyıllarda Cenevizlilerin elinde bulunan toprakları temsil ederken, açık kırmızı bugünkü sınırlara sahip geçici topraklardır. | |||||||||||||||
| Başkent | Cenova | ||||||||||||||
| Resmî dil(ler) | |||||||||||||||
| Resmî din | Katolik Kilisesi | ||||||||||||||
| Hükûmet | Oligarşik denizci cumhuriyeti | ||||||||||||||
| Doge | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Capitano del popolo | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Podestà | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Tarihî dönem | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Nüfus | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Para birimi |
| ||||||||||||||
| |||||||||||||||
Cenova Cumhuriyeti (İtalyanca: Repubblica di Genova, Liguryaca: Repúbrica de Zêna, Latince: Res Publica Ianuensis) veya kısaca Cenevizliler, 1005 yılından 1797 yılına kadar İtalya Yarımadası'nın kuzey batısında, Ligurya olarak bilinen bölgede, bugünkü Cenova merkezli olarak hüküm sürmüş bir denizci cumhuriyeti. 1100 yılına kadar bir şehir devleti olarak varlığını sürdürmüş devlet, büyüyerek ve güçlenerek Avrupa'da önemli bir konuma gelmiş, Venedik Cumhuriyeti'nin büyük bir rakibi olmuştur.
Devlet 14. yüzyılda Korsika Adası'nı topraklarına katmış, ilerleyen zamanlarda Akdeniz ve Karadeniz'de kurduğu pek çok koloni ile bu bölgelerdeki en kuvvetli Avrupa devletlerinden biri haline gelmiştir. 16. ve 17. yüzyıllarda Avrupa'nın finans merkezi haline gelen devlet, 18. yüzyılın sonlarında Napolyon'un kontrolü altındaki Birinci Fransız Cumhuriyeti tarafından fethedilmiş, yerine Ligurya Cumhuriyeti adlı Fransız uydu devleti kurulmuştur. Daha önce Korsika'yı da Fransa'ya vermek zorunda kalmış Cenevizliler ve Ligurya Cumhuriyeti, 1805'te Fransa tarafından tamamen ilhak edilmiştir. Napolyon'un 1814'te yenilmesi üzerine tekrar kurulan devletin 1815'te Sardinya Krallığı tarafından varlığına son verilmiştir.
Etimoloji ve isimlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Ceneviz, esasında Genoese sözcüğünün Anadolu genelindeki telaffuzudur ve 1815 senesine kadar hüküm süren Cenova Cumhuriyeti uyrukluları tanımlamak için kullanılır. Ancak yakın dönemlerde hatalı olarak Cenova ile eş anlamlı bir yer adı gibi algılanıp öyle kullanılması yazılı dil üzerinden bilinçsizce yaygınlaştırılmıştır. Oysa aynı terim Anadolu’da özellikle sahil bölgelerinin halk dilinde doğru anlamıyla bilinmekte ve kullanılmaktadır.[kaynak belirtilmeli]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]| İtalya tarihi |
|---|
 |
İlk dönemler
[değiştir | kaynağı değiştir]Aslen bir şehir devleti olarak 1005 yılında kurulmuş Cenevizliler, denizcilik yoluyla gelişmiş, Doğu’da birçok ayrıcalık elde etmiş, deniz kuvvetlerinin güçlü olması sebebiyle de birçok devleti hakimiyetleri altına almıştır. Akdeniz’de tarih boyunca en büyük rakipleri olan Venedik Cumhuriyeti ile devamlı savaş halinde bulunmuş devlet,[1] Bizans İmparatoru VII. Mihail’e yaptıkları yardımlar karşılığında Konstantinopolis’in Galata semtinde koloni kurma ve İzmir limanından faydalanma konusunda ayrıcalıklar elde etmiştir. Cenevizliler, ayrıca Boğazlar üzerinde bazı haklarla birlikte Karadeniz’de Amasra, Samsun ve Kefe gibi bazı önemli limanları kontrolleri altına almıştır.
Osmanlı ile ilişkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı Devleti sınırları içerisinde ticaret özgürlüğü elde etmek için kuruluş devrinde harekete geçen Cenovalılara ilk Kapitülasyonlar 1387'de Sultan I. Murad tarafından verilmiştir. 1396 yılında Fransa hakimiyeti altına giren Cenevizliler, Fransız baskısıyla Osmanlılara karşı aleyhte hareketlerde bulunmuşlardır. Daha sonra tekrar Osmanlılarla diplomatik ilişki kuran Cenevizliler, I. Mehmed ile Foça şap madenlerinin işletme hakkı karşılığında yıllık 2000 düka altın ödemeyi taahhüt eden anlaşmayı 1416'da imzalamıştır.
Cenevizlilerin Doğu Akdeniz ve Yakın Doğu'da yer alan toprakları, Osmanlı Devleti'nin genişlemesiyle birlikte Ceneviz kontrolünden çıkmıştır. İstanbul’un Fatih Sultan Mehmed tarafından fethi esnasında Galatalı Cenevizliler tarafsızlık sözü vermelerine rağmen, sözlerinde durmamaları üzerine ellerindeki kapitülasyonlardan bazıları alınmıştır.[kaynak belirtilmeli] Zağanos Paşa ile Osmanlı Devleti arasında 3 Haziran 1453’te imzalanan ve Galata'da Osmanlı hakimiyetini kabul eden anlaşmaya göre, Cenevizlilerin yıllık vergi ödemesi kararlaştırılmış, eskiden sahip oldukları kilise kurma ve gayrimenkul hakları ise ellerinden alınmıştır.
Limni, Amasra ve Feodosya’daki Ceneviz kolonileri birkaç sene daha varlıklarını sürdürse de, Fatih Sultan Mehmed tarafından bu yerleşimler ele geçirilmiştir. Sakız Adası 1566’ya kadar Giustiniani ailesinin kontrolündeki bir Maona'nın idaresi altında bağımsızlığını sürdürmüş, bu tarihten sonra ise Piyale Paşa'nın fethi sonucunda ada Osmanlı'ya bağlanmıştır.[2] Doğu Akdeniz’de ticaretlerine devam eden Cenevizlilere Sultan III. Mehmed bazı ticari ayrıcalıklar tanımış, 1665’te ise diğer Avrupa devletlerine tanınan ekonomik ayrıcalıklar Cenevizlilere de verilmiştir.
15. ve 16. yüzyılda her ne kadar toprak açısından küçülse ve bazı zamanlarda İspanya ve Fransa gibi devletlerin uydu devleti konumuna gelse de, Cenevizli bankacılar büyük bir refah ve zenginliğe kavuşmuştur. Ceneviz hakimiyeti altındaki bölgeler zenginleşmiş ve pek çok sanatçı ile bilim insanını çekmiştir. Aynı zamanda Amerika'nın keşfi ile pek çok bilimsel ilerlemenin finanse edilmesi, San Giorgio Bankası gibi Cenevizliler tarafından açılmış kuruluşlar ile gerçekleştirilebilmiştir.[3] Kristof Kolomb da bir Ceneviz yerlisi olup, İspanyol İmparatorluğu adına yaptığı seferler Cenevizli bankacılar tarafından finanse edilmiştir.
Gerileme ve yıkılış
[değiştir | kaynağı değiştir]17. yüzyılda Ceneviz Cumhuriyeti politik gücünü kaybetmeye başlamıştır. Kara Ölüm ile ilişkili bir veba sonucunda Cenova şehri nüfusunun yaklaşık yarısı 1656-57 yılları arasında ölmüştür.[4] Devletin 1745'te Avusturya Veraset Savaşı'na katılması ve savaşı kaybedecek Fransa Krallığı tarafında yer alması da devleti büyük zarar uğratmıştır. Cumhuriyet, Tabarka'nın Tunus Beyliği tarafından ele geçirilmesi üzerine son Akdeniz kolonisini 1742'de kaybetmiştir.[5] Ülkenin en eski topraklarından biri olan Korsika'da Korsika Cumhuriyeti bağımsızlığını 1755'te ilan etmiş, kısa bir süre sonra da Fransa topraklarına katılmıştır.
Tüm bunlara rağmen Ceneviz Cumhuriyeti'nin bağımsızlığı, Birinci Fransız Cumhuriyeti'nin Napolyon kontrolü altında bulunan ordularının Cenova’yı işgaline kadar sürmüştür. 1797’de Ligurya Cumhuriyeti Napolyon tarafından kurulmuş, ancak bu uydu devlet 1805’te Fransa topraklarına katılmıştır. 1815’te Sardinya Krallığı tarafından ilhak edilen Ligurya, 1849’dan sonra İtalya'nın bir parçası haline gelmiştir.
Günümüzde Cenova şehri İtalya'nın en önemli ve yoğun limanı olan Cenova Limanı'nı barındırır ve Ligurya İtalya'nın ekonomik açıdan en güçlü bölgelerinden biridir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Aleksandr Vasilyev (1958). History of the Byzantine Empire, 324–1453. University of Wisconsin Press. ss. 537-38. ISBN 0-299-80926-9.
- ^ Philip P. Argenti, Chius Vincta or the Occupation of Chios by the Turks (1566) and Their Administration of the Island (1566–1912), Described in Contemporary Diplomatic Reports and Official Dispatches (Cambridge, 1941), Part I.
- ^ Before Columbus: Exploration and Colonization from the Mediterranean to the Atlantic, 1229-1492.
- ^ Early modern Italy (16th to 18th centuries) » The 17th-century crisis 8 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Encyclopædia Britannica.
- ^ Alberti Russell, Janice. The Italian community in Tunisia, 1861-1961: a viable minority. pag. 142.
 | ||
