Servigiller
| Servigiller | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Platycladus orientalis | |||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||
| |||||||||||
| Cinsler | |||||||||||
metne bakınız.
| |||||||||||
Servigiller (Cupressaceae), Pinales takımından dünyada geniş yayılış gösteren kozalaklı ağaç türlerinden oluşan bitki familyası.
Morfolojik özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bir evcikli veya iki evcikli ağaçlar veya çalılardır. Erişkin bitkiler üzerindeki yapraklar pulsu ve birbirine dik zıt çiftler halinde dizilmiştir (decussate). Gençlerde biz şeklinde, yayılan ve sarmal olarak dizilmiş veya düzensiz yerleşmiştir. Küçük kozalaklarda, uçlarda veya kısa yanal sürgünlerde sadece erkek organı verimli olan çiçekler yer alır. Pullar az sayıda, yarı kalkansı, 2 polen kesesi taşır. Olgun dişi kozalaklar genellikle odunsu kalkansı olup kalıcıdır. Pullar karşılıklı dizilidir. Bazen de güçlükle ayırt edilebilen pullara sahip dut benzeri bir meyvedir. Dişi kozalaklar 1-12 pullu, pullar etli veya odunsudur. Tohumtaslağı pul başına bir adet, diktir.[1]
Dağıtım ve Ekoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Antarktika hariç tüm kıtalarda çeşitli habitatlarda meydana gelen tüm gymnosperm familyalarının en yaygın olanıdır, ancak Juniperus(Ardıç) dışındaki tüm cinsler çok sayıda yerel, nadir ve nesli tükenmekte olan takson ile güçlü bir reliktüel dağılım gösterir. Jenerik çeşitliliğin çoğu güney yarımkürededir, ancak en büyük cins olan Juniperus, esas olarak kuzey yarımkürenin ılıman bölgelerinde bulunur.[2][3]
Etnobotanik
[değiştir | kaynağı değiştir]Birçok Cupressaceae türünün öz odunu, termit hasarına ve mantar çürümesine karşı dirençlidir ve bu nedenle toprakla temas halinde [örneğin çit direkleri için] yaygın olarak kullanılır. Çin'in önde gelen Cunninghamia lanceolata, familyanın bir başka üyesidir ve Chamaecyparis ağacı Japonya'da da benzer talep görmektedir. Öz odunları gerçek Cedrus kadar aromatik olduğu için birçok cinse yanlışlıkla sedir denir. Kurşun kalemler Calocedrus decurrens ve Juniperus virginiana yapılır, aynı zamanda sandıkları astarlamak için de kullanılır. Thuja(Mazı) türlerinden elde edilen ahşap, çatı kiremitleri ve ev dış cephe kaplaması için kullanılır.
Pek çok Cupressaceae, geleneksel toplumlar tarafından çok büyük saygı görmektedir. Japonya'da Cryptomeria japonica ulusal ağaçtır ve 'Kiso'nun beş kutsal ağacından' dördü bu familyadadır (Chamaecyparis obtusa, Chamaecyparis pisifera, Thuja standishii, Thujopsis dolabrata). Thuja plicata, evlerini, kanolarını, sepetlerini, kutularını ve hatta kıyafetlerini, kabuğundan, ağacından ve köklerinden yapan Kuzey Amerika'nın Kuzeybatı Kıyısı kabileleri arasında büyük saygı görür. Sequoia ve Sequoiadendron insanlar arasında ihtişamlı görüntüsüyle derin bir saygı duygusuna ilham verir.
Cupressaceae aynı zamanda modern bahçecilikte en önemli kozalaklı ağaç familyasıdır. Çeşitli Chamaecyparis, Cupressus ve Juniperus türleri, bahçecilik ticaretinde büyük öneme sahiptir ve İngiltere'de bahçe dikimi için satılan tüm kozalaklı ağaçların yaklaşık %99,9'unu oluşturur; binlerce çeşit isimlendirilmiştir.[4]
Genel bilgiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Tozlaşma genellikle kış sonlarında veya ilkbaharda meydana gelir, ancak bazı Juniperus türleri için yaz sonundan kış başlarına kadar herhangi bir zamanda meydana gelebilir. Tohum olgunlaşması yaz sonunda veya sonbaharda gerçekleşir. Callitris, Cupressus, Sequoiadendron ve Widdringtonia'nın birçok türü, yıllarca kapalı kalan ve bazıları yalnızca ateşe maruz kaldıktan sonra açılan serotinöz kozalaklara sahiptir.[5]
Cinslerin çoğunluğu monotipiktir ve diğerlerinin çoğu, tek tek türler geniş çapta dağılmış olsa bile, ayrık veya reliktal dağılımlar gösterir. Sadece kuşlarla dağılan Juniperus, geniş, neredeyse sürekli bir Kuzey Yarımküre dağılımı ile tür bakımından zengindir. Tekdüzelikleri nedeniyle, fideler ve genç örnekler cins için belirlenemeyebilir.[5] Çeşitlerin yaprakları, yabani bitkilerde bulunan formlardan büyük ölçüde sapabilir; bir, cv. 'Sanderi', kimyasal analizin Platycladus orientalis'in genç-yeşillik çeşidi olarak jenerik ve spesifik kimliğini keşfettiği 1978 yılına kadar 84 yıl boyunca doğru tanımlamayyı bekledi; daha önce çeşitli yazarlar tarafından (yalnızca onun için yaratılan bir Shishinderia dahil) beş başka cinsin altına yerleştirilmiştir.[6]
Familyanın hiçbir üyesi, kuzey ormanlarında Pinaceae'nin bazı türlerinin yaptığı gibi uçsuz bucaksız coğrafi alanlar üzerinde hakimiyet sağlayamasa da, önemli ölçüde yerel ve bölgesel önem elde edebilirler. Örnekler arasında kuzey Kaliforniya sahili boyunca Sequoia sempervirens, Orta Avrasya, güneybatı Amerika Birleşik Devletleri ve Meksika'da birkaç Juniperus türü ve güneydoğu Amerika Birleşik Devletleri'nin derin bataklıklarındaki Taxodium distichum sayılabilir. Onların dağılımları ve egemenlik bölgeleri, erken Tersiyer döneminde önemli ölçüde daha büyüktü.[5]
Cinsler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Actinostrobus – Athrotaxis – Austrocedrus – Callitris – Calocedrus – Chamaecyparis – Cryptomeria – Cunninghamia – Cupressus – Diselma – Fitzroya – Glyptostrobus –Hesperocyparis -Juniperus – Libocedrus – Metasequoia – Microbiota – Neocallitropsis – Papuacedrus – Pilgerodendron – Platycladus – Sequoia – Sequoiadendron – Taiwania – Taxodium – Tetraclinis – Thuja – Thujopsis – Widdringtonia
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
-
-
-
Yalancı Servi (Chamaecyparis) -
Sarı Alacalı Su sediri -
Boylu Mazı(Thuja plicata) -
Doğu Mazısı(Platycladus orientalis) -
-
Athrotaxis selaginoides -
Actinostrobos arenarius -
Austrocedrus chilensis -
Callitropsis -
Libocedrus -
Pilgerodendron -
,_Yalova-Turkey.jpg)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Lewis, J. 1960 Cupressaceae. Flora Zambesiaca 1:1.
- ^ Silba, J. 1986. An international census of the Coniferae. Phytologia memoir no. 8. Corvallis, OR: H.N. Moldenke and A.L. Moldenke.
- ^ Van Royen, P. 1979. The alpine flora of New Guinea. Germany: J. Kramer.
- ^ "Cupressaceae". www.conifers.org. 26 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2021.
- ^ a b c Watson, Frank D. and J. E. Eckenwalder. 1993. Cupressaceae. Flora of North America Editorial Committee (eds.): Flora of North America North of Mexico, Vol. 2. Oxford University Press.
- ^ Gough, L.J. and H.J. Welch. 1978. Bot. J. Linn. Soc. 77: 217-221.
