Krallar Kitabı

"Kral kitabı" anlamına gelen 11. yüzyıl destansı Fars şiir eseri için Şehnâme maddesine bakınız.
        
Yahudilik
Yahudi felsefesi
Dinî metinler
Kutsal Şehirler
Yahudi bayramları
Önemli şahsiyetler
Yahudi hayatı
Okullar
Dinî roller
Dinî yapılar
Yahudi ayin sistemi
Yahudi dilleri
Etnik bölünmeler
Yahudi mezhepleri
Dinî objeler
Yahudi duaları
Diğer dinler ve Yahudilik

Krallar Kitabı (İbranice: ספר מלכים‎, lit. "Sefer M'lahim"; iki kitap orijinalinde tek bir kitaptı[1]), Kral David'in ölümünden Yekoniya'nın Babil'de esir düşmesine kadar geçen 400 yıllık sürede (~M.Ö. 960 - M.Ö. 560) antik İsrail ve Yehuda krallıklarıyla ilgili hikâyeleri anlatır.[2] Yeşu, Hâkimler ve Samuel kitaplarının bulunduğu bir dizi tarihsel kitabın sonuncusudur ve ana amacı Yahudi krallığın Babilliler tarafından neden yıkıldığını dini açıdan anlatmak ve sürgünden dönüşün temelini hazırlamaktı.[2]

Krallar Kitabı, İsrailoğulları'nın tanrısı Yehova tarafından ebedi hanedanlık sözü verilen David'in ölümü ve oğlu Süleyman'ın tahta geçmesiyle başlar. Süleyman, bilgeliği ve varlığıyla övülürken Yehova'yı, Kudüs'te diğer tanrılara tapılmasına izin vermesiyle gücendirdiği anlatılır. Bu nedenle Tanrı, krallığı ikiye bölüp güneyde Davud'un hanedanlığı sürecek olan Yehuda Krallığı ve kuzeyde farklı bir İsrail Krallığı kurmuştur. İsrail krallarının hepsi birbirlerine benzer bir şekilde, Yehova dışı tanrılara tapılmasına izin verdikleri için şeytansı aktarılır ve bu sebeple Tanrı bu krallığı yıkmıştır.

İçerik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Aziz Giovanni Baptisteri (Floransa) girişinde, Süleyman'ın Saba Melikesi Belkıs'ı karşılamasını gösteren betimleme.

Davud ölünce yerine Süleyman geçti. Başlangıçta, Tanrı'nın Davud'a verdiği heybetli bir İsrail ile huzurlu ve varlıklı bir halk sözünü devraldı.[3] Süleyman iktidarının en bilinen hareketi Süleyman Mabedi'ni dikmek oldu; bunun Mısır'dan çıkıştan 480 yıl sonra gerçekleştiği iddia edilir.[4] Sonunda, diğer tanrıları takip edip İsrail üzerinde baskı uyguladı.[5]

Süleyman'ın dinden çıkması ve krallık yetkisini kötüye kullanması nedeniyle Davud'un krallığı ikiye bölündü ve Yehuda Krallığı'nın ilk kralı olarak başa oğlu Rehoboam geçti.[6] Kudüs merkezli krallıktaki krallar Davud hanedanlığına bağlı kalmaya devam etti. Fakat kuzeydeki krallıkta ise kralların hepsi [Yehova'ya inanmadıklarından] birbirinden daha kötü oldukları için bu krallar sürekli değişti. Sonuçta Tanrı Asurluları kuzey krallığı yıkmak için gönderdi ve verdiği sözün saklayıcısı Yehuda oldu.

Davud'dan sonra ilk defa "iyi" bir kral olarak adlandırılan Hezekiya dini reformlar gerçekleştirdi, Kudüs Tapınağı'nda kurban işlemlerini merkezileştirdi ve diğer tanrıların putlarının yıktırdı; bunun üzerine Tanrı, Asurluların Kudüs'e ve Yehuda Krallığına girmesine izin vermedi. Ardılı Menaşe, babasının reformlarını geri çekince, bu dönekliğinin cezası olarak Tanrı Kudüs'ü yıkacağını bildirdi. Menaşe'nın dürüst torunu Yoşiyahu Hezekiya'nın reformlarını geri getirse de bu çok geçti: Tanrı, peygamber Hulda aracılığıyla Kudüs'ü yıkacağını doğruladı. Tanrı, Babillileri Kudüs'ü ve Tapınağı yıkması için gönderdi; rahipler, peygamberler ve kraliyet sınıfı sürgüne gönderildi.

Kompozisyon

[değiştir | kaynağı değiştir]
Rembrandt van Rijn, "Yeremya, Kudüs'ün yıkılışında ağıt yakarken", ~1630

Metinsel tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski Ahit'in kökeninde, aynı Samuel Kitapları gibi, Birinci ve İkinci Krallar kitabı tek bir kitaptı. Son birkaç asır içinde Yunancaya tercüme edildiğinde Samuel kitabıyla birlikte Krallar kitabı "Krallıklar kitabı" adıyla dört parça altında derlendi. Hristiyanlığın Yunan Ortodoks kolu Septuagint'i kullanmaya devam ederken bunun batı kiliseleri için Vulgate ismiyle Latince'ye tercümesinde Krallar kitabı için ilk defa Krallıklar ismi kullanıldı ve dört parçanın ilkiydi; sonunda Krallar ile Samuel kitapları birbirlerinden ayrıldı ve her iki kitap da kendi içinde ikiye bölündü.[7]

Tesniyesel tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yahudi geleneğine göre Krallar kitabının yazarı, M.Ö. 586'da Kudüs'ün yıkılışı zamanında yaşamış olan Yeremya'dır.[8] Bugün en kabul gören görüş olan Martin Noth'un tezine göre, Tesniye kitabının dil ve teolojisini takip eden birleşik seri kitapların sonuncusudur ve dinbilimciler tarafından Tesniyesel tarih olarak adlandırılır.[9] Noth, bu tarih kitabının bir kişi tarafından 6. yüzyılda yazıldığını iddia etti fakat bugünün uzmanlarınca iki kademede yazıldığı düşünülür;[10] tövbenin gerekliliğini ve Yoşiyahu'nun dini reformlarını öven birinci bölüm Yoşiyahu zamanında 7. yüzyılın sonlarında, ikinci ve son bölüm ise 6. yüzyılın ortalarında yazılmıştır.[11] Bunun yanı sıra, Hezekiya'nın krallığından bahsedildiği kısmın 8. asrın sonlarında, İsrail kralı Yehu ile bağdaştırılan yerlerin 8. yüzyılın başlarında ve hatta bundan da önce milli refah için kilit olgu olan Davud hanedanlığı ile ilgili kısımların sonradan derlenmiş olabileceği düşünülür.[12]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tesniyesel tarih yazarları çeşitli sayıda, Süleyman'ın Tarihi, Yehuda Krallarının Tarihçeleri, İsrail Krallarının Tarihçeleri gibi kaynaklar göstermiştir. Dualarda ve dönüm noktalarındaki konuşmalarda Tesniyesel yaklaşım mevcuttur; örneğin, Tapınağın açılışında Süleyman'ın yaptığı konuşma bunun en belirginlerinden biridir.[11] Bu kaynaklar, Tesniye ajandasına ayak uydurabilmek için büyük miktarda düzenlenmiştir.[13] Örneğin:

  • 1 Kings 1-2: 2 Samuel 9-20'nin büyük bir kısmında da bulunan "Kort tarihi"nin sonunda redaktör 1 Krallar 2:2-4'te ve 2:10-12'de notlar eklemiştir.
  • Süleyman'ın iktidarıyla ilgili metinler kaynak olarak "Süleyman'ın Tarihi"ni gösterir ve diğer yerler redaktör tarafından eklenmiştir.
  • İsrail ve Yehuda: Kronolojik çerçevesi "İsrail Krallarının Tarihçeleri" ve "Yehuda Krallarının Tarihçeleri" kaynaklarından gelir. Bunun yanı sıra Eliyahu, Elişa, Yeşaya, Ahiya ve Mikaya gibi çeşitli peygamberlerden alıntı yapılmıştır. Kitabın sonu ise muhtemelen redaktörün kişisel bilgileridir.
  • Bazı bölümler ise düzenleme amacıyla eklenmiş kaynaksız metinlerdir. Bunların içinde Kuzey ve Güney Krallıklarının yıkılışının sebepleri ile ilgili hikâyeler bulunur.[14]

Tema ve tarz

[değiştir | kaynağı değiştir]
İsrail ve Yehuda Krallıkları kralları

Krallar, tarihimsi bir kitap olup içinde efsaneler, folklorik hikâyeler, mucizelerle ilgili öyküler ve tarihçeler içinde kurgular barındırır; temaslarından biri Tanrı'nın doğruları olduğundan, kitabın verimli olması için tarihsel açıdan ziyade teolojik açıdan yaklaşılmalıdır.[15] Teolojik önyargı içeren kitapta, Kudüs Tapınağı merkezli dini otoriteyi tanımadıkları için İsrail kralları "şeytanî" gösterilmekte olup sadece Omri ve II. Yarovam'dan kısaca bahseder; öte yandan gerek putları yıksın veya yıkmasın tüm Yehuda krallarını tanır; örneğin, İsrail Krallığı'nın en önemli olaylarından biri olan Karkar Savaşı'ndan bahsetmez.[16]

Krallar kitabının ana teması, Tanrı'nın vaadi, kralların sürekli olarak dinden çıkmaları ve bu nedenle İsrail üzerine getirilen hükümdür:[17]

  • Vaad: Sadece Yehova'ya yapılan ibadet nedeniyle Tanrı Davud'a ve İsrailoğullarına vaadde bulunur; Davud hanedanlığı ilelebet İsrail'de iktidar olacak ve İsrailoğulları toprakların sahibi olacak.
  • Dinden çıkma: Antik İsrail tarihinin en trajik olayı Krallığın ve Tapınağın yıkılmasıdır; buna sebep olan da halkın ama daha çok kralların Yehova'dan uzaklaşmasıdır.
  • Yargı: Dinden çıkma yargılamaya yol açmaktadır. Yargı, ceza değildir; basitçe, İsrail'in ibadette hata yapmasının [Tanrı eli tarafından kontrol edilen] doğal bir sonucudur.

Temayla alakası olan başka bir konu da kehanettir. Kehanetsel hikâyelerin ana noktaları bu kehanetlerin her zaman gerçekleşmekte olmalarıdır; eğer bir kehanet henüz gerçekleşmemişse ileride gerçekleşecektir. Kitabın son kısımlarında, Yehoyakin'in onursal sıfatı tekrar restore etmesinden dolayı Davud hanedanlığının tekrar başa geçeceği ima edilir.[18]

Metinsel özellikler

[değiştir | kaynağı değiştir]
James Tissot, The Flight of the Prisoners - Kudüs'ün düşüşü, MÖ 586.

Kronoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Krallar kitabındaki zaman çizelgesinde bâzı noktalar mantığa uymamaktadır.[19] Yehuda kralların krallık yaptığı süreler ve bu sırada bahsedilen İsrail krallarında dengesizlik vardır. Aynı durum İsrail kralları baz alındığında da gerçekleşmektedir. Ahaz'ın 16 yıl hükümdarlık yaptığı aktarılır ve iktidarı döneminde anlatılanların zamanlarına bakılınca M.Ö. 735 ile M.Ö. 715 yılları arasında kral olduğu görülür. Muhafazakâr uzman Edwin Thiele, buna bir açıklama getirip, bazı kralların kendinden önce gelen kralla bir süre birlikte krallık yaptığını belirtir fakat bu iddia herkes tarafından kabul görmemektedir.

Krallar ve İki Tarihler

[değiştir | kaynağı değiştir]

İki Tarihler, Krallar Kitabı'yla genelde aynı dönemi anlatır fakat kendine has ayrılıkları vardır: Tarihler Kitabı İsrail Krallığı'nı hemen hemen yok sayar, Tapınak'ın inşa planında Davud'a büyük bir rol verir, Hezekiya'nın dini reformlarına geniş yer verir ve Menaşe'nin tövbe etmesi için olanak sağlar.[20] Genelde varsayılana göre Tarihler'in yazarı Krallar kitabını kaynak olarak kullanıp tarihi dilediği doğrultuda tekrar yazmıştır[20] fakat iddialara göre Tarihler Kitabı, Krallar'ın ilk nüshasına sadık kalmıştır.

İsimlerle ilgili sorun

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hadad ismi ve türevleri, metinde çeşitli yerlerde gözükmektedir. Hadad bir Kenan tanrısı olup lord (Tanrı) anlamına gelen Ba'al'in genelde bahsettiği isimdir. İsrail ve Yehuda Krallıklarının komşu kralları tanrılarının isimleri olan Hadad (veya Ba'al) ismini benimsediğinden, adı geçenlerden hangilerinin aynı kişi hangilerinin farklı kişiler olduğunu ayırt etmek güçleşmektedir:

  • Hadadezer (Hadad+ezer), bir Asur kralı.
  • Hadad, bir Edom kralının adı.
  • Ben-hadad, bir veya daha çok Aram kralının adı. Anlamı "Hadad'ın oğlu" olup, babasının adının Hadad olduğu anlamına gelmemektedir, onun yerine babasının da bir kral olduğu anlamını taşıyabilmektedir.
  • Hadad veya Kral Hadad, tanrının adı.

İlaveten, Ba'al ismi genelde Hadad için kullanılmaktadır ve Baalzebub'un da bir tanrı adı olduğu görülür ve anlamı sineklerin tanrısıdır. Muhtemelen Hadad karşıtı bir yazar tarafından Ba'al prensi anlamına gelen Ba'alzebul isminin kasten bozulmuş bir şeklidir. Bundan daha da karmaşık olanı, bazen bir Asur kralına birden fazla isimle hitap ediliyor olmasıdır; bazen de bir hikâyede geçen iki Asur kralı deyişi iki farklı Asur kralını ifade edebilmektedir.

Tanrı isimlerinin kral isimlerine eklenişi İsrail ve Yehuda krallarında da görülmektedir; ismin başında kullanılar Ya, Yeho, El veya ismin sonunda kullanılan iya ve el tanrı adını simgeler. Günlük hayatta tanrı adını simgeleyen eklerin kullanılmayışı olağandır; örneğin, Daniel, Dan'a dönüşür. Bazı durumlarda krallar iki ek birden alır; örneğin Ye+Kon+İya ismindeki tanrı ismi ekleri krallar kitabında en başta kullanılmıştır: Yeho+Ya+Kin. Bir Yehuda kralına Krallar kitabında Ahaziya (Ahaz+iya) denirken Tarihler kitabında aynı krala Yehoahaz (Yeho+Ahaz) denmektedir.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Fretheim, p.1
  2. ^ a b Sweeney, p.1
  3. ^ Fretheim, p.19
  4. ^ Fretheim, p.40
  5. ^ Fretheim, p.20
  6. ^ Sweeney, p.161
  7. ^ Tomes, p.246
  8. ^ Spieckermann, p.337
  9. ^ Perdue, xxvii
  10. ^ Wilson, p.85
  11. ^ a b Fretheim, p.7
  12. ^ Sweeney, p.4
  13. ^ Van Seters, p.307
  14. ^ McKenzie, pp.281-284
  15. ^ Nelson, pp.1-2
  16. ^ Sutherland, p.489
  17. ^ Fretheim, pp.10-14
  18. ^ Sutherland, p.490
  19. ^ Nelson, s. 10
  20. ^ a b Sutherland, s. 247

Bibliyografi

[değiştir | kaynağı değiştir]

1. ve 2. Krallar tercümesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Krallar hakkında yorumlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Orijinal metin
Yahudi tercümeleri
Hristiyan tercümeleri
Diğer bağlantılar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Krallar_Kitabı&oldid=34168049" sayfasından alınmıştır