Mîna Urgan

Mîna Urgan (1 Mayıs 1915, İstanbul - 15 Haziran 2000, İstanbul), Türk İngiliz edebiyatı profesörü, yazar, filolog, çevirmen ve sosyalist siyasetçidir.

İngiliz edebiyatının en önemli eserlerini Türk edebiyatına kazandırdı. Thomas Malory, Henry Fielding, Balzac, Aldous Huxley, Graham Greene, William Golding, John Galsworthy ve Shakespeare’in eserlerini çevirmenin yanı sıra yazdığı Bir Dinozorun Anıları ve Bir Dinozorun Gezileri isimli iki kitabıyla da okuyucudan büyük ilgi gördü. Urgan, “Elizabeth Devri Tiyatrosunda Soytarılar” adlı çalışmasıyla doçent ve 1960'ta profesör oldu. Aynı yıl, Türkiye İşçi Partisi'ne girdi ve İngiliz edebiyatı profesörü olarak sürdürdüğü öğretim üyeliğinden 1977 yılında emekli oldu. Özgürlük ve Dayanışma Partisi'nin kurucu üyeliğini yaptı. 15 Haziran 2000 günü, 85 yaşında öldü.^[1] Çalıştığı İstanbul Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü onun anısına her yıl bir öykü yarışması düzenlemektedir.^[2]

Mîna Urgan'ın tiyatrocu Cahit Irgat'la olan evliliğinden Mustafa Irgat ve Zeynep Irgat adında iki çocuğu oldu. Ancak Urgan daha sonra boşandı.

1 Mayıs 1915 tarihinde İstanbul'da dünyaya geldi. Babası Fecr-i Ati şairi Tahsin Nahit Bey, annesi Şefika Hanım'dır. Babasını 2 yaşındayken yitirdi. Annesinin ikinci eşi Falih Rıfkı Atay'dı. Ve Falih Rıfkı Atay'ın himayesinde büyüdü. Şimdiki adı Robert Kolej olan Arnavutköy Amerikan Kız Koleji'ndeki öğreniminden sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fransız Filolojisi Bölümünü bitirdi. Aynı fakültenin İngiliz filolojisi bölümünde doktorasını da yapan Urgan, "Elizabeth Devri Tiyatrosunda Soytarılar" isimli çalışmasıyla 1949'da doçent unvanını aldı. 1960 yılında ise profesör olarak öğretim üyeliği görevine devam eden yazar, 1977'de İstanbul Üniversitesinden emekli oldu.

Urgan, çevirmen ve yazar olarak vasıfları, geniş bakış açısı, Türkçe ve İngilizceye hâkimiyeti, edebiyata kazandırdıkları ile duayen olarak görüldü. İlk cildi 1986'da, 5. ve son cildi 1993'te kitap raflarındaki yerini alan İngiliz Edebiyatı Tarihi adlı çalışması başta olmak üzere, Thomas More, Shakespeare, Virginia Woolf üstüne yaptığı incelemelerle düşünce dünyasında çıtayı yükseltti. Türk edebiyatını birçok önemli başvuru kitabıyla tanıştıran yazar, özellikle "Edebiyatta Ütopya Kavramı ve Thomas More" adlı çalışmasıyla hayatı özgürlük ve barış teması çerçevesinde yorumladı ve bu çalışma büyük ses getirdi.

Yazarın 1995'te Virginia Woolf, 1997'de D. H. Lawrence isimli inceleme kitapları yayınlandı.^[3] Ancak Urgan'ın, eserlerinin ve Türkiye için öneminin geniş bir okuyucu kitlesi tarafından keşfedilmesi ancak 1998 yılında anılarını yazdığı zaman gerçekleşti.

Mîna Urgan siyasete 1960'da girmiştir.^[4] 1961 yılında sonradan TKP (Türkiye Komünist Parti) ile birleşen TİP'i kuran insanlardan biridir. ÖDP (Özgürlük ve Dayanışma Partisi; şu an SOL Parti olarak geçmektedir) ile meclise girmeye çalışsa da gerekli olan %10 oy oranına ulaşamamış ve başarısız olmuştur.^[5]

Kendi anlattığı haliyle yirmi yaşında daha solculuğa kaymıştır. Siyasal hayatı hakkında Bir Dinozor'un Anıları kitabında yazmıştır.

Urgan'ın seksen üç yıllık bir ömrün anı ve tanıklıklarını bir araya getirdiği ve yakın tarihi anlattığı Bir Dinozorun Anıları 74 baskı yaparak çok satan kitaplar arasına girdi. Ardından Urgan yeni kitabı Bir Dinozorun Gezileri'ni kaleme aldı ve bu kitap da büyük ilgi gördü. Bir Dinozorun Anıları, anıların eksenine Mîna Urgan'ı oturtmakla^[6] birlikte Atatürk'ten Halide Edip'e, Necip Fazıl, Abidin Dino, Neyzen Tevfik, Sait Faik ve Yahya Kemal'den Ahmet Haşim'e sayısız tanıklık ve bu tanıklık aracılığıyla çizdiği panoramayla da çok önemli bir belge niteliği kazanmıştır. Bir Dinozorun Gezileri'nde ise, başta Mavi Yolculuk ve Bodrum olmak üzere, Anadolu, Paris, İngiltere, İtalya, Sovyet Rusya ve Amerika'ya "dinozorca" (az parayla) yaptığı yolculukları, eksilmeyen yaşama sevinci ve gülümseten izlenimlerle aktardı.^[1] İki kitabı da büyük satış rakamlarına ulaşmış olan yazar, bu durumu ironik biçimde şu şekilde açıklamıştı:

"Kitaplarımın nasıl bu kadar sattığını anlamadım, hâlâ da anlamıyorum. Nasıl satar benim kitabım. O kadar aykırıyım ki bu topluma. Çok satıyorum, acaba çok mu bayağı yazıyorum. Acaba yanlış bir şey mi yaptım?"

• Shakespeare ve Hamlet (1984)
• Edebiyatta Ütopya Kavramı ve Thomas More (1984)
• İngiliz Edebiyatı Tarihi, 5 cilt (1986-1993) [1]
• Virginia Woolf (1995) [2]
• D.H. Lawrence (1997) [3]^{[ölü/kırık bağlantı]}
• Bir Dinozorun Anıları (1998)[4]
• Bir Dinozorun Gezileri (1999) (ISBN 975-363-832-9)

• Moby Dick - Herman Melville (Sabahattin Eyüboğlu ile beraber, ayrıca önsözü yazmıştır)
• Meselenin Kalbi - Graham Greene
• Arthur'un Ölümü - Sir Thomas Malory
• Sineklerin Tanrısı - William Golding
• Troilus ve Cressida - William Shakespeare (Sabahattin Eyüboğlu ile beraber, ayrıca önsözü yazmıştır)
• Atinalı Timon - William Shakespeare (Sabahattin Eyüboğlu çevirisine önsöz)
• Utopia - Thomas More (Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi)

• 1986 - Sanat Kurumu En İyi Çeviri Ödülü (Yalınayak Sokrates ile),
• 1993 - Altın Kitap Ödülü,
• 1995 - Sedat Simavi Vakfı Onur Ödülü (Virginia Woolf ile),
• 1996 - Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü.

• İstanbul Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü tarafından yılda bir verilen Mîna Urgan Öykü Yarışması Ödülü

Vikisöz'de Mîna Urgan ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.