Türkiye Uzay Ajansı

Bu madde bir el kitabı veya kılavuz kitap gibi yazılmıştır. Lütfen bu maddeyi açıklayıcı ve tarafsız bir bakış açısıyla yeniden yazılmasına yardımcı olun. (Ekim 2024)

Türkiye Uzay Ajansı

TUA
Genel bilgiler
Kuruluş tarihi	13 Aralık 2018 (5 yıl önce) (2018-12-13)
Türü	Uzay ajansı
Bağlılığı	Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı
Üst kuruluş	Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
Adres	Ankara, Türkiye
Yıllık bütçe	1,62 milyar ₺ (2023)[1]
Yönetici(ler)	Yusuf Kıraç
Web sitesi	http://tua.gov.tr/

Türkiye Uzay Ajansı (TUA), Türkiye Cumhuriyeti'nin ulusal uzay ajansıdır. Türkiye'nin uzay bilimleri programı ile genel havacılık ve uzay araştırmalarından sorumlu devlet kurumudur.

13 Aralık 2018 tarihinde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi^[2] ile belirlenen görev ve yetkileri yerine getirmek üzere tüzel kişiliği haiz, idari ve mali özerkliği ile özel bütçeye sahip olarak, Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen politikalar doğrultusunda Millî Uzay Programı hazırlamak, uygulamak ve iş birlikleri arasındaki koordinasyonu sağlamakla görevlidir.^[3]

Ajans ilk toplantısını 2019 yılı Eylül ayında gerçekleştirdi.^[4] 9 Şubat 2021 tarihinde TUA tarafından hazırlanan Millî Uzay Programı kamuoyuna tanıtıldı.^[5]

Türkiye Uzay Ajansı, 18-19 Ocak 2019 tarihlerinde Gebze'de "Millî Uzay Programı Çalıştayı" adı altında bir çalıştay düzenlemiştir.^[6]

9 Şubat 2021 tarihinde Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, TUA tarafından hazırlanan Millî Uzay Programını kamuoyuna tanıttı.^[5] Programa göre Türkiye'nin hedefleri şunlardır:

• 2023 yılında Ay'a sert iniş ve 2028 yılında yumuşak iniş yapmak
• Uydu üretimini tek çatı altında toplamak
• Bölgesel konumlama ve zamanlama sistemi kurmak
• Uzaya bağımsız bir şekilde erişmek için uzay limanı kurmak
• Bir Türk vatandaşını bilimsel misyon için uzaya göndermek
• Uzay Havasına ilişkin bilimsel araştırmalar yapmak
• Uzaydaki nesneleri yerden gözlemleme kabiliyetlerini artırmak
• Uzay sanayi ekosistemini geliştirmek
• Toplumda uzay farkındalığı geliştirmek ve insan gücü yetiştirmek
• Uzay Teknolojileri Geliştirme Bölgesi kurmak^[7]

Ajansın görev ve yetkileri şunlardır:^[8]

• Cumhurbaşkanınca belirlenen politikalar doğrultusunda Millî Uzay Programını hazırlamak ve hayata geçirilmesi için düzenlemeler yapmak.
• Uzay ve havacılık bilimi ve teknolojilerine yönelik orta ve uzun vadeli amaçları, temel ilke ve yaklaşımları, hedef ve öncelikleri, performans ölçütlerini, bunlara ulaşmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımlarını da içeren stratejik planlar hazırlamak.
• Rekabetçi bir uzay ve havacılık sanayinin geliştirilmesi, toplumun refahı ve millî menfaatler doğrultusunda uzay ve havacılık teknolojilerinin kullanımının yaygınlaştırılması, uzay ve havacılık teknolojileri alanında bilimsel ve teknolojik altyapıların ve insan kaynaklarının geliştirilmesi, kapasite ve yeteneklerin artırılması, uzaya bağımsız erişim imkânı sağlayacak tesis ve teknolojilerin kazanılması, uzay ve havacılık bilimi ve teknolojileri alanındaki uzmanlık ve bilgi birikiminden millî sanayinin diğer sektörlerinin de yararlanabilmesi için gerekli çalışmaları yapmak veya yaptırmak.
• Ulusal kapsamda ve Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) nezdinde yürütülen spektrum ve yörünge tahsis ve koordinasyon faaliyetleri ile Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından yürütülen görevler hariç olmak üzere uzay araçları ve uzay yer sistemlerine ilişkin ulusal egemenlik kapsamındaki hakların kullanımına karar vermek, bu hakların yönetimi ve kullandırılmasına yönelik usul ve esasları belirlemek ve bu haklarla ilgili ulusal yükümlülüklerin gereklerini yerine getirmek, uzay yer istasyonlarının işletilmesine yönelik sözleşme imzalamak, uzay yer istasyonları arasında koordinasyonu sağlamak, Türkiye'nin uzaya yönelik hak ve menfaatlerinin korunması ve güvence altına alınması için ulusal ve uluslararası kuruluşlarla koordinasyonu yürütmek.
• Milletlerarası antlaşmalar uyarınca uzaya fırlatılan nesnelerin kayıtlarını Devlet adına tutmak, Birleşmiş Milletler nezdinde tescil işlemlerini gerçekleştirmek veya tescil işlemlerini gerçekleştirmek üzere yetkilendirmek.
• Ticari, bilimsel ve araştırma-geliştirme amaçlı uzay operasyonları ile insanlı veya insansız uzaya erişim ve uzayın keşfine yönelik operasyonları yaptırmak veya yapılmasını koordine etmek.
• Uydu, fırlatma araç ve sistemleri, hava araçları, simülatörler, uzay platformları dâhil uzay ve havacılıkla ilgili her türlü ürün, teknoloji, sistem, tesis, araç ve gereçlerin tasarımı, üretimi, entegrasyonu ve gerekli testlerinin yapılmasını sağlamak amacıyla plan, proje ve çalışmalar yapmak veya yaptırmak.
• Kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör kuruluşları tarafından uzaya gönderilecek uydu ve uzay araçlarının yurtiçinden fırlatılmasına, yörüngeye yerleştirilmesine ve geri döndürülmesine ilişkin gerekli izinleri vermek ve koordinasyonu sağlamak; yurtdışından fırlatılmasına, yörüngeye yerleştirilmesine ve geri döndürülmesine ilişkin bildirimleri kayıt altına almak.
• Uzay ve hava araçları ile uzay yer sistemleri alanında her türlü tasarım, analiz, üretim, test, operasyon ve entegrasyon faaliyetlerini düzenlemek, izlemek ve gerektiğinde bu hususlarda yetkilendirme yapmak ve süreçleri yürütmek.
• Uzay ve havacılık bilimi ve teknolojilerinin; ülke kalkınması, millî güvenliğin sağlanması, kamu sağlığının ve çevrenin korunması, doğal kaynakların ve tarımsal verimliliğin tespit edilmesi, doğal afetlerin erken tespitinin yapılması ve doğal afetlerden kaynaklanan hasarların azaltılması, milletlerarası antlaşmalar ve yükümlülüklerin takibine yönelik kullanılması amacıyla yapılacak çalışmalarda ilgili kurumlar ile koordinasyonu sağlamak.
• Ülke genelinde uzay ve havacılık bilim ve teknolojilerine yönelik ilgi ve merakın geliştirilmesinde öncülük yapmak; bu amaçla Ajansın ilgi ve faaliyet alanlarında kamuoyuna ulaşmak için gerekli yayınları yapmak ve her türlü iletişim ortamında içerik hazırlamak ve sunmak, etkinlikler gerçekleştirmek ve bu amaca yönelik faaliyetleri desteklemek.
• Millî güvenlik ve kamu düzeninin sağlanması amacıyla, Ajansın görevi kapsamında yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen verinin standartlarını oluşturmak, gerektiğinde işlenmesini, saklanmasını ve kullanılmasını sağlamak ve paylaşım şartlarını düzenlemek.
• Ülkenin sahip olduğu kritik uzay ve havacılık teknolojilerinin ihracına ilişkin usul ve esasları, ilgili kurum ve kuruluşlarla koordineli olarak belirlemek.
• Deneysel amaçlı uzay ve hava araçları, uzay ve yer sistemleri, alt sistemler, ekipman ve bileşenlerin geliştirilmesine, uzayın keşfine yönelik araştırmalar yaptırmak; gerekli sistem ve araçların tasarlanması, geliştirilmesi ve sair suretle temin edilmesi için üniversitelerle, diğer bilimsel faaliyette bulunan kurum ve kuruluşlarla veya yurtdışındaki kuruluşlarla işbirliği yapmak ve gerekli çalışmaların yürütülmesini koordine etmek.
• İlgili diğer mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, uzay ve havacılık bilim ve teknolojilerine ilişkin uluslararası standartları da dikkate alarak, ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon içinde ülke standartlarını belirlemeye yönelik çalışmalar yapmak.
• Uzay ve havacılık bilimi ve teknolojilerinde dışa bağımlılığı azaltmak, uluslararası alanda rekabet gücünü artırmak, bilimsel ve teknolojik altyapıyı oluşturmak ve her türlü yeni teknolojinin geliştirilmesi amacıyla Ar-Ge ve yüksek teknoloji girişimciliği destek programları hazırlamak.
• Astronomi ve uzay bilimleri ile ilgili çalışmaları desteklemek ve ulusal düzeyde yürütülen çalışmaları koordine etmek, gözlem ve ölçüm sistemleri teknolojilerinin geliştirilmesine yönelik çalışmaları desteklemek ve uluslararası işbirliklerini geliştirmek.
• Uzay ve havacılık bilimi ve teknolojileri ile ilgili olarak uygulamaların gelişimini ve yaygınlaştırılmasını destekleyici mahiyette finans, hukuk, yönetim, işletme, pazarlama ve benzeri konularda çalışmalar yapmak.
• Uluslararası uzay hukukundaki gelişmeleri izlemek ve muadil yabancı kuruluşlar ile işbirliği yapmak, uzay hukukuna ilişkin mevzuat dâhil her türlü çalışmaları yürütmek.
• Uzay ve havacılık teknolojileri ile ilgili bölgesel veya uluslararası oluşum ve kuruluşlara üye olmak, görev alanı ile ilgili konularda uluslararası kuruluşlar ve ülkelerle bağlantı sağlamak, uluslararası oluşum, kuruluş ve anlaşmalar nezdinde Türkiye'yi temsil edecek personeli görevlendirmek.
• Bakan tarafından verilen diğer görevleri yapmak.

• MUFS (Mikro Uydu Fırlatma Sistemi): Roketsan tarafından geliştirilmekte olan bir uydu fırlatma sistemidir. 100 kilograma kadar kütleli mikro uyduların, yüksekliği en az 400 kilometre olan Alçak Dünya yörüngesine yerleştirme kabiliyetinin kazanılması amaçlanmaktadır.^[9]
• HALE: Türkiye'nin, Hall Etkili İtki Motoru Geliştirme Altyapı Projesi (HALE) ile elektrikli itki sistemleri alanında araştırma ve geliştirme yapabileceği ilk tesisine sahip olması amaçlanmıştır.^[10]
• Türksat 6A: Proje 2014 yılında başlatılmıştır. Uydunun geliştirme çalışmaları; proje ortakları TÜBİTAK UZAY, TUSAŞ, ASELSAN ve CTECH tarafından yürütülmüştür. Türksat 6A uydusu 8 Temmuz 2024 tarihinde fırlatıldı.^[11]
• İMECE : TÜBİTAK Uzay tarafından geliştirilen optik uzaktan algılama uydusudur. 15 Nisan 2023 Tarihinde Vandenberg Hava Kuvvetleri Üssü'nden fırlatılmıştır.
• GÖKTÜRK 2: Türkiye’de T.C. Milli Savunma Bakanlığı öncülüğünde, TÜBİTAK Başkanlığı, TUSAŞ-Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş. ve TÜBİTAK UZAY yükleniciliğinde geliştirilen GÖKTÜRK-2 uzaktan algılama uydusu, 2012 yılında yörüngeye yerleştirilmiş ve hala aktif durumdadır.

• Uzay ajansları listesi
• TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü
• İlk uçuşa göre uzay yolcuları listesi