Altfranzösische Sprache

Altfranzösisch bezieht sich uf d Langues d'oïl as Sammelbezäichnig vo de Warietääte vo de romanische Sprooche, wo in dr nördlige Helfti vo Frankriich und in Däil vo Belgie und dr Schwiz vom 9. bis öbbe zum Ändi vom 14. Joorhundert gschwätzt worde si. S Altfranzösische isch vom Middelfranzösische abglööst worde.

En erste Hiweis druf, ass z Frankriich e romanischi Volkssprooch gschwätzt worde isch, findet mä im ä Beschluss vom Konzil vo Tours us em Joor 813. Do drin wärde d Bischöf ufgforderet, d Grundlaage vom katholische Glaube in ere Sprooch z vermiddle, wo alli Lüt chönne verstoo: „Und är (dr Bischof) söll drnooch strääbe, die gliiche Homilie jedi für sich verständlig in die landlöifigi romanischi oder dütschi Sprooch z übersetze, so dass alli liichter chönne verstoo, was gsäit wird.“^[1] Mä het also en Underschiid gmacht zwüschen em liturgische Latiinisch, wo gschriibe worde isch und e grammatischs Reglewärk gha het, und de rustikale Volkssprooche Romanisch und Dütsch (rustica lingua romana bzw. rustica lingua thiotisca), wo nonig verschriftligt und reglementiert gsi si.

S erste altfranzösische Sproochdokumänt si d Stroossburger Äid us em Joor 842, wo sich dr Karl dr Kaali und dr Ludwig dr Dütsch noch em Dood vom Vater Ludwig em Fromme gege dr eltist Brueder, dr Lothar, verschwore häi. Im latiinische Teggst, wo vom Nithard überliiferet isch, si d Schwüür, wo d Brüeder zämme mit iire Gfolgslüt in iirer Volkssprooch‚ sigs Romanisch („romana lingua“) oder Althoochdütsch („teudisca lingua“), abgläit häi, usfüerlig im Wortlut zitiert. Dr romanisch Däil het e Teggst, wo zwar scho franzöösisch isch, aber no nooch zum Wulgäärlatiinische stoot, und isch mit ere konservative latinisierende Orthografii gschribe, wo sich am Latiinische vo de köönigliche Kanzleie orientiert, und enthaltet au e baar räin latiinische Wörter. En Uszuug:

Pro Deo amur et pro christian poblo et nostro commun salvament, d’ist di in avant, in quant Deus savir et podir me dunat, si salvarai eo cist meon fradre Karlo, et in aiudha et in cadhuna cosa ….

Us däm gseet mä, ass scho in dr karolingische Zit im westlige Frankeriich (Francia occidentalis) e romanischi Volkssprooch gschwätzt worde isch. Im Rächtsakt vom Schwuur isch si verwändet worde, für dass au die, wo s Schriftlatiinische nid guet gnueg oder gar nid verstande häi, gwüsst häi, was dr Inhalt vom Äid gsi isch.

Die altfranzösischi Sprooch isch die ersti romanischi Sprooch überhaupt, wo in Schriftzüügniss dokumentiert isch. Die ersti altfranzösischi Dichdig isch d Eulalia-Sequänz vo öbbe 884, wo Merkmol vom pikardische Dialäkt het. Spööter si witeri religiöösi Dichdige und chirchligi Gebruuchsteggst, zum Bischpiil s Jonas-Fragmänt, derzue cho. Mit em Aafang vo dr kapetingische Dünastii 987 het sich die Sprooch, wo vom franzische Dialäkt brägt gsi isch, noo di noo in Frankriich verbräitet. Im 12. Joorhundert het die schriftligi Überliiferig vo dr Heldedichdig, de Chanson de geste, aagfange, wo no früener entstande und dur Spiillüt und Sänger vorträit und eso verbräitet worden isch. Glii si den d Lieder vo de Trubaduure, diee hööfische Ridder- und Antikeromään, d Historiedichdige und franzöösischi Bearbäitige vo biblische Teggst und vo didaktische Wärk entstande.

Vom Ändi vom 12. Joorhundert aa wird s Französische bi de Fürstehööf au as Urkundesprooch verwändet, zerst vor Allem in Brivaturkunde und anderne Schriftstück, vo dr Middi vom 13. Joorhundert aa näben em Latiinische au in Urkunde vo dr königliche Kanzlei.

Iifüerige und Sproochgschichte

• Batany, J., Français médiéval, Bariis, Bordas, 1978.
• Bruneau, Charles, Petite histoire de la langue française, 2 voll., Bariis, 1969/70.
• Brunot, Ferdinand, Histoire de la langue française des origines à nos jours, 13 voll., Bariis, 1966-.
• Hasenohr, Geneviève, Introduction à l’ancien français, Bariis, 1993.
• Huchon, Mireille, Histoire de la langue française, Bariis, 2002.
• Kesselring, Wilhelm, Die französische Sprache im Mittelalter, Tübinge, 1973.
• Voretzsch, Carl, Einführung in das Studium der altfranzösischen Sprache, Halle, 1932.
• Wartburg, Walther von, Evolution et structure de la langue française, Tübinge, Francke, 1993 [= Kultur- und Sprachgeschichte Frankreichs].
• Wolf, Heinz Jürgen, Französische Sprachgeschichte, Heidelberg / Wisbade, UTB, 1991.
• Zink, Gaston, L’ancien français, Bariis, PUF, 1997 (= Que sais-je).

Wörterbüecher

• DEAF = Baldinger, Kurt, Dictionnaire étymologique de l’ancien français, Tübingen, 1974–. DEAF online
• GdfEdic/GdfCEdic = Godefroy, Frédéric, Dictionnaire de l'ancienne langue française et de tous ses dialectes du IXe au XVe siècle, 10 Bd.e, Paris 1880–1902. online
• Greimas, Algirdas Julien, Dictionnaire de l’ancien français, Paris, 1979.
• TL = Tobler, Adolf / Lommatzsch, Erhard (u. a.), Altfranzösisches Wörterbuch, 11 Bd.e, Berlin / Wiesbaden / Stuttgart 1924–2008.

Grammatike

• Anglade, Joseph, Grammaire elémentaire de l’ancien français, Paris, Colin, 1965.
• Buridant, Claude, Grammaire nouvelle de l’ancien français, Paris, SEDES, 2000.
• Meyer-Lübke, Wilhelm, Historische Grammatik der französischen Sprache, 2 voll., Häidelbärg, 1966.
• Regula, Moritz, Historische Grammatik des Französischen, 3 voll., Häidelbärg, 1955–1966.
• Rheinfelder, Hans, Altfranzösische Grammatik, 2 voll., Münche, Hueber, 1975.

1. ↑ Et ut easdem omelias quisque aperte transferre studeat in rusticam Romanam linguam aut Thiotiscam, quo facilius cuncti possint intellegere quae dicuntur.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Altfranzösisch“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.