Emil Abegg

Dialäkt: Züritüütsch

Der Emil Abegg (* 11. Jäner 1885 z Chüsnacht; † 12. Februaar 1962 z Züri) isch en Schwyzer Gërmanischt und Indoloog gsy.

Juged und Uusbildig

Der Abegg isch as äinzige Soo vom Chauffmen Emil Abegg und de Fanny Guggenbühl uf d Wält choo. Er isch z Chüsnacht i d Primaarschuel und hät si nachanen am deetige Seminaar laa zum Leerer uusbilde; 1904 hät er s Badänt überchoo. Drufabe hät er d Matuur naagholt und hät nachane vo 1904 bis 1908 z Züri und vo 1908 bis 1909 na drüü Semeschter z Läipzig gstudiert. Intressiert hät en a dëne beeden Uniwërsitëëten ales chäibs: z Züri Altgermaanisch, Altindisch, Alt- und Mittelänglisch, Arabisch, Neupërsisch, Psichology, Filosofy, z Läipzig dänn Tüütsch, Skandinaavisch, Altindisch, Keltisch, Awestisch, Altslaawisch, Litauisch, Chineesisch, Tibeetisch, Bantuspraache, Filosofy, Kultuurgschicht, Spraachpsichology, Ghirnleer, Patology vo de Spraach und Völcherpsichology.

S Schaffen as Gërmanischt

Tokteriert hät er der Abegg z Züri bim Albert Baachme mit eren Undersuechig vo de Mundart vo Ursere (vollständig im Truck usechoo 1911). S isch de schmöölscht vo allne «Byträäg zur Schwyzertüütsche Gramatik». Im Voorwort vo de Diss ghäissts daadezue, es seg halt schwëër gsy, mit den Yhäimische in en läbige Kontakt z choo, und grad die, wo di bescht Mundaart gredt hebid, segid am müesaamschte gsy.

De Baachme, wo nöd nu Profässer, sunder au Scheffredakter vom Schwyzerischen Idiotikon gsy isch, hät en dänn a das Wöörterbuech gholt, wo der Abegg vo 1909 bis 1912 as Redakter aagstellt gsy isch. Er isch de Naachfolger vom Johann Ulrich Hubschmied gsy, wo wäge syne Verpflichtigen am Leererseminaar hät müesen am Idiotikon uufhöre. Wo der Abegg dän eso früe wider ggangen isch, isch syn Naachfolger de Werner Hodler woorde.

So rächt glückli isch der Abegg bim Wöörterbuech nöd woorde. Zum äinte hät er a Neuraschteny glitte – ere Chranket, wo um 1900 ume Moode gsy isch und wo me hüt mit Depressioon, Burnout und Ëënlichem würd bischrybe. Vill zum Schaffen isch er deet drum nöd choo. Zum andere hät der Abegg mee und mee Zwyfel ghaa, öb er d Tëëtigkäit am Idiotikon mit äineren i der indische Filology überhaupt chön veräine. Er hät z letschte Botts syni Stell gchündt; d Chündigungsfrischt hät mer em erlaa. Der Oberscht Meister, Bresidänt vom Läitenden Uusschuss, hät em Abegg zum Abschiid gschribe, er chön nu konschtatiere, das er bim Idiotikon wider um en Enttüüschig rycher woorde seg.

S Schaffen as Indoloog

I der Indology häts der Abegg alem Aaschy naa besser präschtiert. 1919 hät er für Indischi Filology und Allgmäini Spraachwüsseschafte habilitiert. S Theema isch dasmaal de Pretakalpa von Garuda-Purāna gsy, en Sanskrit-Täggscht, wo s um de Tootekult gaat.

Vo 1928 bis 1955 isch er dänn Titulaarprofässer a der Uniwërsitëët Züri gsy. I sym Forsche isch di indisch Filosofy und Religioonsgschicht im Zäntrum gstande. Er isch au bi dëne deby gsy, wo d Fachzytschrift Asiatische Studien useggëë händ.

Publikazioone

Die Mundart von Urseren. Huber, Frauefäld [1911] (Beiträge zur Schweizerdeutschen Grammatik IV).
Der Pretakalpa des Garuda-Purāna. Vereinigung wissenschaftl. Verleger, Berlyn 1921, 2. Uuflaag de Gruyter, Berlyn 1956.
Der Messiasglaube in Indien und Iran. de Gruyter, Berlyn 1928.
Die Indiensammlung der Universität Zürich. Beer, Züri 1935.
Indische Psychologie. Rascher, Züri 1945.

Quälen und Literatuur

C. E. Dubler: Erinnerungen an Emil Abegg. I: Asiatische Studien 15, 1962, S. 85–94.
Paul Horsch: In memoriam Emil Abegg. I: Asiatische Studien 15, 1962, S. 81–85.
Renate Würsch: Abegg, Emil. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
Jaarespricht vom Schwyzerischen Idiotikon über d Jaar 1909 bis 1912.
D Vita im Täiltruck vo de Dissertazioon vom Emil Abegg.
Underlaagen us em Archyv vom Schwyzerischen Idiotikon.