Təhsil fəlsəfəsi

Təhsil
Fənlər
Tədris sahələri
Metodlar

Təhsil fəlsəfəsi (ing. philosophy of education) — təhsili mövzu olan fəlsəfi bilik sahəsi. Tarixini XX əsrin əvvəllərindən bəri ayrı bir intizam kimi sayır. İngilis-Amerika filosofu Con Dyui dünyada təhsil fəlsəfəsinin banisi sayılır.

İngilis dilində danışan ölkələrdə təhsil fəlsəfəsi indi müəyyən bir intizam statusuna sahib olan, universitetlərdə ayrı-ayrı şöbələr, ilk növbədə fəlsəfə fakültələrində və bəzi hallarda təhsil kolleclərində təmsil olunan bir sahədir ("təhsil fakültələri")[1].

Haqqında

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Təhsilin xüsusiyyəti, əhəmiyyəti, məqsədi, vəzifələri, şagirdin iştirakı baxımından təlimin təşkili, müəllimin məqsədi (bilikləri çatdırmaq, müstəqil öyrənənlər yetişdirmək, mənəvi və siyasi dəyərlər aşılamaq), təhsil konsepsiyalarının xüsusiyyəti, təhsilin idarə edilməsinin qanunauyğunluqları və s. amillər təhsilin fəlsəfəsini təşkil edir[2][3][4].

  • Hər bir müəllimin özünün təhsil fəlsəfəsi var və bütün fəaliyyətini bu fəlsəfə üzərində qurur
  • Onlar fəlsəfəyə əsaslanarkən özləri üçün nə etdiklərini və etməyi nəzərdə tutduqlarını, nə və necə edəcəklərini məntiqi ardıcıllıqla cavablandırmağı bacarmalıdırlar

Təhsil fəlsəfəsi nəzəriyyələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Progressivizm

[redaktə | mənbəni redaktə et]

pragmatist düşüncənin təhsilə tətbiq olunmasıdır. Ənənəvi təhsilin six disiplininə, passiv öyrənməyə qarşıdır. Ən tanınmış təmsilçiləri Con Dyui, H. Kilpatrik və Body. H. Bodedir. Təhsil cəmiyyətdə ənənəvi olaraq davam edən standartları dəyişməzlikləri deyil, davamlı olaraq dəyişən həyatı öyrətməlidir. Təhsillənmiş insan həyata uyğun deyil, həyata istiqamət verən, onu inkişaf etdirən olmalıdır. Xüsusilə ABŞ-də təhsilində bu nəzəriyyə uşağın maraqlarına istiqamətlənməklı, şəxsi problemlərinin həllinə, uşağın öz həyatını qurmasına doğru məqsədlənməlidir[5][6][7][2].

Prenniyalizm

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Progressivizmin əksinə olaraq təhsil məqsədlərinin dəyişməz olduğunu, davamlı olması lazım olduğunu müdafiə edən bir nəzəriyyədir. Sürətli dəyişmə içərisində insanın təbiətinin eyni qalması, əsas əxlaqi dəyər və prinsiplər təhsilin əsasını təşkil etməlidir. Dünyanın hər yerindəki insan eyni olduğu üçün təhsilin məqsədi də hər yerrdə eyni olmalıdır[8]. Fiziki və mədəni fərqliliklər vacib deyildir. Təhsil proqramları dövrlər və mədəniyyətləri üstələməlidir. Bilik insana ən qısa yoldan verilməlidir.

Essentiyalizm

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Təhsilin məqsədi bizə qədər yığılmış biliklərin ötürülməsinə dayanmalıdır. Bunlar müəllim vasitəsilə şagirdlərə ötürülməlidir. Təhsil uşağın maraqlarına dayana bilməz, çünki bu keçicidir, təhsildə disiplin olmalıdır. Təhsilin mərkəzində müəllim var. Uşaq dünyanı tanımaq, həyata hazırlanmaq üçün məktəbə gedir, onu öz halına buraxa bilmərik[9]. Çünki tarix boyunca yığılmış biliklər, onun öz yaşayışı ilə tapacaqlarından daha vacibdir. Bu fəlsəfə görə təhsil mədəniyyəti qorumalı, davamlılığına imkan yaratmalı, cəmiyyətin qəbul etdiyi dəyərlər təhsil vasitəsilə yeni nəsillərə ötürülməlidir.

Rekonstruktiyonizm

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Təhsilin vəzifəsi əsrimizin mədəni krizini aşmaq üçün cəmiyyətin yenidən qurulmasıdır. Bu qurulma əsnasında bütün əsas dəyərlər yenidən araşdırılmalıdır. Yeni bir cəmiyyət yaratmaq üçün məktəb liderlik etməlidir[10].

Müasir həyat içində sənaye sistemi, maddi və mədəni mənbələrin insanlar tərəfindən istifadəsi nəzarət altına alınmalıdır. Köhnə təhsilin işə yaramayan tərəfləri atılmalı, təhsildə məqsəd və vasitələr yenidən qurulmalıdır. İçində olduğumuz sənaye dövrünə uyğun bir mədəniyyət yaratmalı və yeni cəmiyyət demokratik olmalıdır. Müəllim şagirdləri demokratik şəkildə dəyişməyə hazırlamalıdır[11].

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Излагаемая информация здесь и дальше приводится по исследованию М. Н. Кожевниковой по философии образования. См. : Глава 1. Философия образования: модули описания // Кожевникова М. Н. Философия образования в буддийской традиции. Дисс. на соиск.уч.стак как филос. н. — СПб., СПбУ, 2009. С. 25–74.
  2. ↑ 1 2 Noddings, Nel. Philosophy of Education. Boulder, CO: Westview Press. 1995. səh. 1. ISBN 0-8133-8429-X.
  3. ↑ Frankena, William K.; Raybeck, Nathan; Burbules, Nicholas. Philosophy of Education // Guthrie, James W. (redaktor). Encyclopedia of Education, 2nd edition. New York, NY: Macmillan Reference. 2002. ISBN 0-02-865594-X.
  4. ↑ Phillips, Trevor J. Ch. III: Transactionalism in Contemporary Philosophy and Ch. V: The Educative Process // Tibbels, Kirkland; Patterson, John (redaktorlar ). Transactionalism: An Historical and Interpretive Study (ingilis). Independently published. 2017-03-18. 163–205. ISBN 9781520829319.
  5. ↑ "Philosophy and Education". Teachers College - Columbia University (ingilis). 2017-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-29.
  6. ↑ "Philosophy of Education - Courses - NYU Steinhardt". steinhardt.nyu.edu (ingilis). 2017-04-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-29.
  7. ↑ "Doctor of Philosophy in Education". Harvard Graduate School of Education (ingilis). 2017-04-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-29.
  8. ↑ "Plato: Phaedo | Internet Encyclopedia of Philosophy". www.iep.utm.edu (ingilis). 2017-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-29.
  9. ↑ Oliver Strunk, "Introduction"; and Plato, "From The Republic" (3.9–13, 17–18) and "From The Timaeus" (34b-37c) in Source Readings in Music History (NY: Norton, 1950, rev. 1998, ed. Thomas Mathiesen), 1–32. books.google.com/books?id=ZtCYwFm2mTwC&pg=PA3 ISBN 9780393037524
  10. ↑ "The Internet Classics Archive | Phaedo by Plato". classics.mit.edu. 2010-01-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-29.
  11. ↑ Cahn, Steven M. Classic and Contemporary Readings in the Philosophy of Education. New York, NY: McGraw Hill. 1997. 197. ISBN 0-07-009619-8.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Classic and Contemporary Readings in the Philosophy of Education, by Steven M. Cahn, 1997, ISBN 978-0-07-009619-6
  • A Companion to the Philosophy of Education (Blackwell Companions to Philosophy), ed. by Randall Curren, Paperback edition, 2006, ISBN 1-4051-4051-8
  • The Blackwell Guide to the Philosophy of Education, ed. by Nigel Blake, Paul Smeyers, Richard Smith, and Paul Standish, Paperback edition, 2003, ISBN 0-631-22119-0
  • Philosophy of Education (Westview Press, Dimension of Philosophy Series), by Nel Noddings, Paperback edition, 1995, ISBN 0-8133-8430-3
  • The quarterly review of comparative education: Aristotle [1]
  • Andre Kraak, Michael Young Education in Retrospect: Policy And Implementation Since 1990[2]
  • Freire, UNESCO publication

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Təhsil_fəlsəfəsi&oldid=7465764"