Bukurešt

Bukurešt
grad
Zastava Simbol
Uzrečica: Patria și dreptul meu Domovina i moje pravo
Država	Rumunija
Regija	-
Nadmorska visina	55,8–91,5 m
Koordinate	44°26′0″N 26°6′0″E / 44.43333°N 26.10000°E / 44.43333; 26.10000
Površina
- Urbana zona	285 km2
Stanovništvo
- Urbana zona	1.931.000
- Metro	2.272.163
Gustoća
- Urbana zona	8.260 /km2
Gradonačelnik	Nicușor Dan (nezavisni)
Vremenska zona	EET (UTC+2)
- ljeto	EEST / UTC+3
Poštanski broj	0xxxxx
Pozivni broj	+40 x1
Autooznaka	B
Veb-sajt: pmb.ro

Bukurešt (rumunski: București) jeste glavni grad Rumunije. Sa oko 1,9 miliona stanovnika,^[1] odnosno 2,2 miliona u gradskoj aglomeraciji, šesti je najveći grad Evropske unije, nakon Londona, Berlina, Madrida, Rima i Pariza. Nakon što je Bukurešt 1659. konačno preuzeo funkciju prijestolnice od Târgovișta, postao je političko, privredno i kulturno središte, najprije regije Vlaške, a kasnije i nezavisne Rumunije. U gradu se nalazi nekoliko univerziteta, raznih drugih visokih škola, kao i mnogobrojnih pozorišta, muzeja i drugih institucija kulture.

Kosmopolitska visoka kultura i dominirajući francuski utjecaj na arhitekturu grada, dao je gradu nadimak Micul Paris ("Mali Pariz", ponekad i "Pariz Istoka").^[2] Tokom vladavine rumunskog diktatora Ceaușescua, historijsko jezgro Bukurešta je gotovo uništeno, da bi se napravilo mjesta za monumentalne građevine u stilu staljinističkog klasicizma.

Bukurešt se nalazi na nadmorskoj visini između 55 i 96,3 metra, u središtu Vlaške nizije, 68 km sjeverno od Dunava i 280 km zapadno od obale Crnog mora. Kroz grad protiče rijeka Dâmbovița, a njena pritoka Colentina na sjeveru grada pravi "lanac" od devet prirodnih jezera.^[3]

Grad se nalazi južno od istočnog karpatskog luka i zone Vrancea, između Crnomorske mikroploče i Mezijske ploče, u jednom od najtrusnijih područja Evrope. Snažni zemljotresi predstavljaju značajnu opasnost za rumunsku prijestolnicu. U proteklih 60-tak godina, Bukurešt su pogodila četiri relativno snažna potresa (10. novembra 1940, 4. marta 1977, 30. augusta 1986. i 30. maja 1990), svi sa epicentrom u regiji Vrancea, oko 130 km udaljenoj od grada.^[4] Zbog veoma nehomogenog sastava tla ispod grada i okoline, postoji 5%-tna statistička vjerovatnoća zemljotresa magnitude oko 7,6 u narednih 50-tak godina.^[5] Za seizmički rizik u Bukureštu od odlučujeg značaja je aktivnost u zoni Vrancea u istočnom karpatskom luku, koja je povezana sa postorogeneznim događajima u miocenskoj zoni subdukcije. Srednje duboki zemljotresi u ovom vrlo usko ograničenom području su uzrok potencijalnih katastrofalnih šteta u Bukureštu i okolini.^[6]

Grad se nalazi u području umjerene kontinentalne klime. U ljetnim mjesecima (juni, juli, august), prosječna temperatura kreće se iznad 20 °C. Zimske temperature često padaju ispod 0 °C. Međutim, one relativno rijetko padaju ispod -10 °C. U januaru 1888. izmjerena je najniža temperatura u Bukureštu od -30 °C, dok je 20. augusta 1945. izmjerena najviša od 41,1 °C.^[7]

Zimi je poznat "crivăț", hladni kontinentalni vjetar koji puše iz sjeveroistočnog pravca te često donosi vrlo hladno vrijeme s mrazom i snježnim olujama.

Prosječna godišnja količina padavina u Bukureštu iznosi oko 579 mm. Srednja godišnja temperatura iznosi 11,1 °C. Najhladniji mjesec u godini je januar, sa prosječnom najnižom temperaturom od -5 °C. Najtopliji mjeseci su juli i august, u kojima prosječna najviša temperatura iznosi 27 °C.

Bukurešt uživa poseban administrativni status unutar Rumunije i ne pripada niti jednom okrugu u državi. Grad je 1968. podijeljen na šest administrativnih sektora (rum. sectoare),^[8] čije granice su na ljeto 1979. nanovo određene.^[9] Sektori i njihovi distrikti su sljedeći:

Svaki od sektora ima svoje vijeće sa 27 zastupnika, zasebnu vijećnicu i gradonačelnika. U planu je buduće povećanje teritorije grada. Vlasti planiraju uključenje malog grada Otopeni, sjeverno od Bukurešta, u postojeće gradsko područje.^[10]

Prema jednoj od legendi, Bukurešt je osnovao jedan pastir po imenu Bucur.^[11] Na rumunskom, Bucurie označava radost, dok je Bucur relativno često i rašireno prezime. U etimološkom smislu pojam Bucur znači "Ti si sretan".^[3] Po drugoj legendi, getski kralj Dromichaites^[12] osnovao je na mjestu današnjeg Bukurešta grad sreće.

Bukurešt je prvi put dokumentovano spomenut 20. septembra 1459. u jednoj povelji.^[13] Povelju je izdao vojvoda i vojskovođa Vlad III Drăculea.

U drugoj polovini 15. vijeka, Bukurešt je doživio snažan razvoj. Već od 1400. tu su nikla zanatska naselja, gdje se proizvodila grnčarija i štavila koža, a brojne su bile i kovačnice. Kasnije je naselje postalo Curtea (sjedište) vojvode Vlaške. Vojvoda Radu cel Frumos (Radu Lijepi) naveo je Bukurešt kao svoju prijestolnicu u povelji od 14. oktobra 1465. godine.^[14] U narednom periodu, grad je zadobio centralnu ulogu kao centar moći i trgovine Vlaške, zbog središnjeg položaja i guste naseljenosti područja. Između 1459. i 1625. čak 41 naselje je nastalo na današnjem gradskom području.

Konačno, Bukurešt je zamijenio Târgoviște kao glavni grad Vlaške. Glavna pijaca odnosno trg nastao je oko ulice Lipscani. Osmanlijsko carstvo se širilo od 14. vijeka iz Anadolije na područje današnje Rumunije. Već 1394. prve Osmanlijske vojne jedinice su prešle rijeku Dunav. Nedugo zatim grofovija Vlaška postala je osmanlijski vazal.^[15] Pod takvim osmanlijskim suzerenstvom, tada još uvijek ruralni Bukurešt, doživio je privredni uspon zbog povratka stranih trgovaca kao i sjedišta uprave. Stanovništvo je stalno raslo te se postepeno izgrađivala gradska infrastruktura, koja je postala prepoznatljiva kroz brojne nove građevine. Godine 1545. grof Mircea Ciobanul je izgradio prvi gradski zid u formi palisade.^[16] Također je i veći dio poljoprivrednog zemljišta koje je okruživalo grad označeno kao "zemlja građana" (moșia orășenilor) i markirano graničnim kamenovima.

Trideset godina kasnije građani Bukurešta su se pobunili 1574. i 1575. te ponovno 1594. zbog rasta vazalnih davanja Visokoj porti. U tim sukobima protiv osmanlijske vojske posebno se istakao Mihai Viteazul (Mihajlo Hrabri), ali ustanci nisu urodili plodom.^[14] Nakon što su ugušili pobunu, veliki vezir Kodža Sinan paša je nakon bitke kod Călugărenia u augustu 1595. konačno osvojio grad, pri čemu je veliki dio grada spaljen. U jesen iste godine u blizini grada se odigrala još jedna bitka nakon koje su se Osmanlije povukle, pri tom uništivši dio grada. Zbog tih sukoba, sjedište kneza je do 1626. prebačeno u Târgoviște. Nedugo nakon preuzimanja vlasti knez Alexandru Coconul je 10. novembra 1626. ponovno svoju rezidenciju vratio u Bukurešt.

Tokom Rusko-osmanlijskog rata (1787-1792) razvoj Bukurešta je kratkotrajno prekinut, kada je knez Nicolae Mavrogheni 26. oktobra 1789. zajedno sa vojskom od oko 1000 ljudi pobjegao iz grada. Grad je nakon dvije sedmice 10. novembra 1789. osvojila austrijska vojska (saveznici Rusije), te ga je ponovno predala Osmanlijama nakon mirovnog sporazuma 4. augusta 1791. godine.

U periodu od 1793. do 1812. Bukurešt su pogodila razne prirodne nesreće, počev od požara do epidemija. Ogromni požar 23. marta 1847. godine uništio je veliki dio trgovačke četvrti grada, kada je izgorjelo oko 2.000 kuća. Nakon požara uslijedio je plansko renoviranje i obnova.^[14] Sljedeće godine Bukurešt je bio centar "Vlaške revolucije", koja je počela 11. juna 1848. i trajala tri mjeseca te brutalno ugušena 13. septembra. Na brdu Spirei u spomen na revoluciju podignut je spomenik. Između 1853. i 1856. Bukurešt su zaposjedale ruske, osmanlijske i austrijske vojne jedinice.^[14]

Broj stanovnika Bukurešta stalno je rastao u periodu od 1778. do 1992. godine. Grad je uvijek privlačio mnoge koji su tražili posao, što dovelo do brzog porasta stanovništva grada. Naročito je planski privredni razvoj u doba Ceaușescua doveo do snažnog prirasta stanovništva, što se ogledalo, između ostalog, i u gradnji novih gradskih naselja. Odseljavanje je počelo u prvoj polovini 1990tih. Mnogi radnici koji su doselili 1980tih, a u narednoj deceniji su ostali bez posla, počeli su se polahko vraćati u područja odakle su došli. Od približno 1995. godine mnogi građani Bukurešta (najvećim dijelom imućniji) počeli su se seliti u predgrađa. Danas grad ima oko 1,9 miliona stanovnika, te je ubjedljivo najveći grad Rumunije. Oko polovine nezbrinute i napuštene djece Rumunije živi u njenom glavnom gradu. Ona se često mogu vidjeti u blizini željezničke stanice Bukurešt Sjever te Piața Victoriei, mada se odnedavno njihov broj znatno smanjio.

Etnička struktura grada je izrazito homogena. Prema zvaničnim statistikama (2002) bilo je 97% etničkih Rumuna. Druga najveća grupa bili su Romi sa oko 1,4% (27.322 osoba).^[16] Udio ostalih etničkih grupa u gradu je znatno manji, tako naprimjer tamo živi 0,3% Mađara, 0,1% Rumunskih Nijemaca, Jevreja, Grka, Rusa, Lipovanaca, Turaka i Kineza. Drugih 0,4% stanovništva pripada drugim manjinama (prvenstveno Bugari, Armeni, Albanci, Italijani, Ukrajinci i Poljaci). Približna godišnja stopa pada broja stanovnika iznosi -0,7%. Oko 11,6% stanovnika Bukurešta je mlađe od 15 godina, dok je 5,9% starije od 75 godina.

Panorama grada obilježena je brojnim rumunskim pravoslavnim sakralnim objektima. Već 1885. postojale su 124 crkve u gradu,^[17] dok ih danas ima još oko 100. Među najpoznatije crkve u Bukureštu spadaju crkva "Curtea Veche" (1545–1554), Patrijarhova katedrala (1654–1658), Stavropoljski samostan (1724), crkva Domnița-Bălașa (1751), rimokatolička katedrala sv. Josipa (1883) i grkokatolička katedrala (1909).

Prema podacima iz 2002. oko 96,05% stanovnika Bukurešta se izjasnilo da pripadaju Rumunskoj pravoslavnoj crkvi. Na čelu najveće crkve Rumunije nalazi se Danijel Ciobotea, koji je od 2007. na mjestu šestog po redu rumunskog patrijarha. Iste godine, pripadnika rimokatoličke crkve bilo je 1,21% stanovništva. Nadbiskupija Bukurešt osnovana je 27. aprila 1883. nakon što je apostolski vikarijat kneževine Vlaške podignut na nivo nadbiskupije. Nadbiskup Bukurešta je 5. juna 1930. u skladu s potpisanim konkordatom između države Rumunije i Vatikana, podignut na nivo primasa. Evangelističko-luteranska crkva u Rumuniji je osnovana 1921. kao "Sinodalno-prezbiterijanska evangelističko-luteranska crkva", a sve do 2001. je nosila naziv "Evangelistička sinodalno-prezbiterijanska crkva u Rumuniji". Danas ima, u svijetu jedina, luteranska zajednica u Bukureštu, kojoj je rumunski jezik maternji, a broji oko 70 članova.

Islamska zajednica u Bukureštu je 2002. sačinjavala oko 0,49 % stanovništva grada. Oko 0,39 % stanovnika bili su pripadnici rumunske grkokatoličke crkve.^[2] Prema procjenama iz 2002. Jevreja u Bukureštu je živjelo oko 4.000. Od 1990. ovu nacionalnu manjinu u kulturnom i političkom aspektu zastupa Federacija jevrejskih zajednica u Rumuniji sa sjedištem u Bukureštu.^[18] Jevrejsko groblje u rumunskom glavnom gradu obuhvata oko 35.000 grobova.

Bukurešt ima dva nivoa uprave. Za cijeli grad odgovoran je gradonačelnik sa gradskom upravom na čelu (Primăria Generală). Među njegovim nadležnostima su, između ostalog, opskrba grada vodom, javni prijevoz i održavanje i asfaltiranje glavnih gradskih ulica.

Na čelu šest sektora (gradskih općina) Bukurešta nalaze se načelnici općina odnosno uprave, koji su odgovorni za održavanje lokalnih ulica, škole, odvoz smeća i sl.

Na općinskim izborima održanim u junu 2012. u općinsko vijeće su ušle tri stranke sa sljedećim brojem mandata (vijećnika):

Ukupna izlaznost na lokalne izbore 2012. u Bukureštu iznosila je 44,26% što je gotovo 13% više od izbora 2008.^[19] Od ukupno šest mandata načelnika gradskih općina po dva su pripala strankama PNL i PSD, dok je po jedan mandat pripao UNPR (Uniunea Națională pentru Progresul României) i Konzervativnoj stranci (Partidul Conservator).

Gradonačelnik Bukurešta se bira direktno na izborima svake četiri godine. U junu 2012. ponovno je izabran dotadašnji načelnik Sorin Oprescu, kao nezavisni kandidat, a koji je uz podršku socijalno-liberalne koalicije (USL) osvojio 56,67% glasova.^[20]

Prvi gradski grb je predložen u 19. vijeku za vrijeme Alexandru Ioana Cuzae te se do danas nekoliko puta mijenjao. Godine 1868. grb se sastojao iz muralne krune sa sedam vrata, štita sa stiliziranim svecem i današnjim zaštitnikom grada Dmitrijem Basarabovim, kao i ispisanim motom: Patria și dreptul meu (rum. "Domovina i moje pravo"). Tokom ere Nicolaea Ceaușescua u periodu od 1970. do 1989. godine grb je bio zamijenjen potpuno drugačijim grbom.

• 
  Grb iz 1868.
• 
  Grb u periodu 1970–1989.
• 
  Današnji grb

Trenutni grb koji je usvojen 1994. preuzeo je motiv muralne krune sa sedam vrata, štitom sa stiliziranim svecem Dmitrijem Basarabovim te navedenim natpisom.^[21] Natpis je ispisan duž stilizirane državne zastave, a na grbu je prikazan i zlatni orao sa plavom krunom, mačem i latinskim krstom, kao i orao sa latinskim krstom u kljunu na vrhu zidane krune.

Bukurešt ima brojne znamenitosti i spomenike. Možda jedan od najpoznatijih je Palača parlamenta, izgrađena 1980tih tokom vladavine komunističkog diktatora Nicolae Ceaușescua. Jedna od najvećih zgrada na svijetu u kojoj je smješten parlament neke države, u Palači su smješteni oba doma rumunskog parlamenta (Dom zastupnika i Senat), kao i Nacionalni muzej moderne umjetnosti. Ovdje se također nalaze i neke od najvećih konferencijskih sala u svijetu.

Druga poznata znamenitost grada je Arcul de Triumf (bosanski: Trijumfalna kapija), koja je u svom današnjem obliku izgrađena 1935. po uzoru na onu parisku. Jedna od novijih gradskih znamenitosti je Memorijalni porođaj, stilizirani mramorni stub izgrađen 2005. u čast komemoracije žrtava Rumunske revolucije 1989. kojom je zbačena komunistička vlast u zemlji. Ovaj kontroverzni spomenik je pri otkrivanju izazvao brojne polemike, kada su ga mnogi nazvali pogdnim imenima poput "măslina-n scobitoare" (bos. maslina na čačkalici), zbog mišljenja da se ne uklapa u okolinu i da je njegov izbor i dizajn posljedica političkih igara.^[22]

Zgrada "Rumunski Athenaeum" se smatra simbolom rumunske kulture te je od 2007. uvrštena na spisak mjesta evropskog kulturno-historijskog naslijeđa.^[23]

Bukurešt ima sklopljeno partnerstvo sa sljedećim gradovima:^[24]

Commons ima datoteke na temu: Bukurešt

• Službena stranica Bukurešta