Komensalizam
Komensalizam (izvedeno od lat. cum=zajedno, i lat. mensa=sto, trpeza) je takav oblik ekoloških interakcija između vrsta, koji je koristan jednoj vrsti (zvanoj komensal), dok na drugu vrstu ne postoje ni pozitivne ni negativne posljedice interakcija. Često se ovo označava kao efekat ( + / 0 ) ili ( 0 / + ), odnosno govori se da je ovaj ekološki odnos pozitivan za komensala, a neutralan po drugu vrstu. Trajanje komensalizma može varirati od kratkotrajne interakcije vrsta (poput odnosa predator—lešinar), do duže i mnogo intimnije simbioze.
Komensalizam se može posmatrati i kao najprimitivniji oblik simbioze shvaćene u širem smislu, jer je jednostran — samo jedna vrsta-partner ima koristi od interakcija [1].
Oblici komensalizma
[uredi | uredi izvor]U početku se termin komensalizam koristio samo za objašnjavanje iskorištavanja ostataka plijena od strane nepredatora, ali se kasnije opisalo još nekoliko oblika komensalizma.
Forezija je oblik komensalizma, u kojem se jedna vrsta prikači za drugu isključivo radi transporta. Forezija može biti fakultativna ili obligatorna, a uočava se kod velikog broja zglavkara — grinje na insektima letačima, pseudoškorpije na tvrdokrilcima i sisarima [2], stonoge na pticama [3]. Prisutna je i kao odnos među kičmenjacima (gdje su komensali vrste riba iz familije Echeneidae na drugim morskim kičmenjacima). Rasijavanje velikog broja kopnenih biljaka odigrava se forezijom, nazvanom zoohorija — spore, plodovi ili sjemena se zakače za životinju-prenosioca i tako budu rasijana (primer su sjemena čička).
Inkvilinizam je takav oblik interakcija gdje jedna vrsta koristi drugu kao stanište. Poznati primjeri su ptice koje se nastanjuju u šupljinama stabala drveća, kao i epifitske i epifilske biljke.
Metabioza je odnos korištenja produkata ili dijelova tijela jednog organizma, poslije njegove smrti, od strane drugog organizma. Primer za ovaj ekološki odnos su rakovi samci koji koriste ljušture uginulih puževa.
Kod čovjeka
[uredi | uredi izvor]Kod ljudi se oni mikroorganizmi koji nastanjuju različite biotope i u svojoj ukupnosti su kod čovjeka normalna flora, nazivaju ekto- i endokomenzalima. Ovdje se dijelom radi i o mutualizmu, jer mnogi od tih mikroorganizama imaju zaštitnu ulogu u biotopu koji nastanjuju pa neravnoteža te flore uzrokuje zdravstvene probleme. To su:
- na koži (ovisno o području) različita kožna flora
- u usnoj šupljini je usna flora (koja u području zubi ipak ne štiti od mikroorganizama koji luče kiselinu što izaziva karijes)
- u gornjem dijelu respiratornog sistema fiziološki mikroorganizmi
- u crijevima, ovisno o dijelu, različita crijevna flora
- kod žena (u vagini) vaginalna flora čiji sastav je različit, ovisno o životnoj dobi žene.
Note i reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Milorad Janković. 1973. Komensalizam. U: Enciklopedijski leksikon Mozaik znanja — Biologija. Interpres: Beograd.
- ^ Lance A. D. 2001. Pseudoscorpions Associated With Mammals in Papua New Guinea. Biotropica 23(2): 204–206.
- ^ Karel T., Mock A., Krumpal M. 2001. Millipedes (Diplopoda) in birds’ nests. European Journal of Soil Biology 37: 321–323.
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]
