Oortov oblak

Oortov oblak (ponekad se naziva i Öpik-Oortov oblak) je pretpostavljeni^[1] kuglasti oblak kometskih^[2] jezgri na udaljenostima oko 50 000 do 100 000 astronomskih jedinica od Sunca ^[3].

Historija ideje

Komete pri svakom prolazu pored Sunca razvijanjem repa izgube i do desetohiljaditi dio svoje mase. S obzirom na to da neke komete imaju relativno kratke periode obilaska oko Sunca (npr. Halleyeva kometa - oko 76 godina), astronomima je odavno postalo jasno da je životni vijek kometa ograničen na tek desetak hiljada kruženja oko Sunca, što je znatno manje od starosti sunčevog sistema (oko 4,5 milijardi godina). S obzirom na to da su komete relativno česta pojava, mora postojati neki izvor kometa u vanjskom dijelu sunčevog sistema.

1932. Ernst Öpik, estonski astronom, prvi je iznio ideju da komete dolaze iz oblaka smještenog na ivici sunčevog sistema.

Holanđanin Jan H. Oort prvi je, na osnovu zapaženih orbitalnih karakteristika dugo-periodičnih kometa, 1950. godine predložio postojanje sfernog oblaka kometskih jezgri na udaljenosti od oko 50 000 AJ od Sunca koja bi sadržavala stotine milijardi potencijalnih kometa. Prema Oortu, prolasci susjednih zvijezda pokraj sunčevog sistema izazivaju poremećaje u kretanjima kometa, od kojih se neki obruše prema Suncu. Oortov oblak je vrlo daleko, pa je komete koji tamo borave nemoguće snimiti čak i najsavremenijim teleskopima.

Osnovne osobine

Oortov oblak je ogroman sferni oblak kometnih jezgri koji čini granicu sunčevog sistema. Ova je ljuska najgušća na udaljenostima od oko 50 000 astronomskih jedinica, a preteže se i do 200 000 AJ daleko u svemir. Oortov oblak je vrlo rijedak, pa su komete u prosjeku međusobno udaljeni na desetine miliona kilometara. Broj kometa je procijenjen na 6 triliona (6 × 10¹²) čija je ukupna masa oko 5 puta veća od mase Zemlje (ranije se smatralo da je njihova masa mnogo veća)^[4]. Vjeruje se da se oblak sastoji od relativno gušćeg prstena u ravnini ekliptike, te nešto rjeđe ljuske. Temperatura tijela u Oortovom oblaku iznosi oko 4 Kelvina.

Oortov oblak izvor je dugo-periodičnih kometa. Komete iz Oortovog oblaka gravitacijski su vrlo slabo vezane za Sunce, pa vanjski gravitacioni uticaji lahko poremete njihove putanje preusmjeravajući ih prema unutrašnjosti sunčevog sistema ^[3] ili međuzvjezdanom prostoru. Pored dugo-periodičnih kometa, smatra se da i komete s periodima osrednjeg trajanja i s velikim inklinacijama, kao Halley i Swift-Tuttle, također potiču iz Oortovog oblaka.

Pored zvijezda u prolazu, uzroci promjena putanje kometa mogu biti prolasci velikih oblaka molekularnog vodika i galaksijske plimne sile. Veliki vodikovi oblaci, od kakvih nastaju zvijezde i njihovi planetarni sistemi, mogu biti višestruko veće mase od Sunca, a srećemo ih u prosjeku jednom u 300 do 500 miliona godina. Galaktičke plimne sile posljedica su različitih udaljenosti Sunca i kometa od središta naše galaksije. Na udaljenostima od 200.000 AJ galaktičke plimne sile imaju veći utjecaj na kretanje kometa od gravitacione sile Sunca, pa se komete iz ovih prostora lahko izgube u međuzvjezdanom prostoru.

Smatra se da su tijela koja čine Oortov oblak nastala na vrlo različitim udaljenostima od Sunca, što objašnjava različitost u sastavu dugo-periodičnih kometa, koji potiču iz ovog područja.

Također pogledajte

Kuiperov pojas

Reference

^ "Oort Cloud | COSMOS". astronomy.swin.edu.au. Pristupljeno 18. 1. 2019.
^ "Oort Cloud". Solar System Exploration: NASA Science. Pristupljeno 18. 1. 2019.
^ ^a ^b Morbidelli A. (2006), Origin and dynamical evolution of comets and their reservoirs of water ammonia and methane,arXiv:astro-ph/0512256 Arhivirano 8. 2. 2021. na Wayback Machine.
^ Weissman P.R. (1983.). "The mass of the Oort Cloud", Astronomy and Astrophysics 118, p. 90–94. Bibcode:1983A&A...118...90W Arhivirano 9. 8. 2018. na Wayback Machine