Βασίλης Χατζηπαναγής

Ο Βασίλης Χατζηπαναγής (ρωσ. Василис Кирьякович Хадзипанагис, Βασίλης Κιριάκοβιτς Χατζιπαναγκίς, γεννήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 1954, Τασκένδη) είναι Έλληνας διεθνής παλαίμαχος ποδοσφαιριστής που αγωνιζόταν ως επιθετικός ή επιθετικός μέσος. Από πολλούς θεωρείται ως ο κορυφαίος Έλληνας ποδοσφαιριστής όλων των εποχών.^{[1][2][3][4][5]}

Το 2003 ψηφίστηκε ως ο καλύτερος Έλληνας ποδοσφαιριστής από την Ε.Π.Ο. για το εορτασμό των 50 χρόνων της ΟΥΕΦΑ,^[6][7] ενώ η IFFHS τον επέλεξε στην καλύτερη 11άδα όλων των εποχών του ελληνικού ποδοσφαίρου τον Οκτώβριο του 2021.^[8] Βρίσκεται τρίτος στη λίστα με τα περισσότερα τέρματα από απευθείας εκτέλεση κόρνερ στην ιστορία του ποδοσφαίρου.^[9]

Γεννήθηκε στην Τασκένδη της τότε Σοβιετικής Ένωσης (σημερινό Ουζμπεκιστάν), στις 26 Οκτωβρίου 1954. Ο πατέρας του, Κυριάκος ήταν Ελληνοκύπριος από την Άχνα Αμμοχώστου, ενώ η μητέρα του ήταν Ελληνίδα από την Κωνσταντινούπολη. Ο Βασίλης Χατζηπαναγής ξεκίνησε το ποδόσφαιρο από τη Ντιναμό Τασκένδης σε ηλικία 17 ετών και το 1972 πήγε στην Παχτακόρ Τασκένδης μέχρι το 1975 που ήρθε στην Ελλάδα για τον Ηρακλή Θεσσαλονίκης.^[5]

Λίγο πριν έρθει στον Ηρακλή Θεσσαλονίκης, είχε κάνει εντυπωσιακή εμφάνιση στο εμφατικό 5-0 απέναντι στην Κυπελλούχο Ευρώπης 1975, Ντιναμό Κιέβου που προερχόταν και από την κατάκτηση του Ευρωπαϊκού Σούπερ Κυπέλλου του 1975 απέναντι στη Μπάγερν Μονάχου.^[10] Το γαλλικό περιοδικό France Football έκανε ξεχωριστό αφιέρωμα για τη συγκεκριμένη συνάντηση, ο Χατζηπαναγής θεωρήθηκε από όλους στη Σοβιετική Ένωση ως ο δεύτερος καλύτερος ακραίος επιθετικός πίσω από τον Όλεγκ Μπλαχίν.

Η πρώτη ελληνική ομάδα που εκδήλωσε επίσημα ενδιαφέρον για τον Βασίλη Χατζηπαναγή ήταν ο Ολυμπιακός Πειραιώς. Το 1975 μάλιστα είχε στείλει στα γραφεία της Παχτακόρ Τασκένδης (και τη σοβιετική ομοσπονδία) επίσημο έγγραφο με το οποίο ζητούσε τον ποδοσφαιριστή, προσφέροντας 10 εκατομμύρια δραχμές, ποσό πολύ μεγάλο για την εποχή. Οι «ερυθρόλευκοι» είχαν ακολουθήσει τη νόμιμη οδό, αλλά στη Σοβιετική Ένωση οι μεταγραφές δεν ήταν συνηθισμένη υπόθεση. Ο Ηρακλής Θεσσαλονίκης είχε ήδη κάνει τις μεθοδικές κινήσεις του για να τον αποκτήσει, ενώ στη Θεσσαλονίκη ζούσε η γιαγιά του και δύο θείες του.^[11]

Ήταν 22 Νοεμβρίου 1975 μετά τα μεσάνυχτα όταν έφτασε στη Θεσσαλονίκη και τουλάχιστον 1.000 άτομα είχαν πάει στον σταθμό των τρένων για να υποδεχθεί έναν παίκτη για τον οποίον ήδη η φήμη του είχε ταξιδέψει.^[12] Έκανε το ντεμπούτο του την Κυριακή, στις 7 Δεκεμβρίου του 1975 όταν στο Δημοτικό Στάδιο Βέροιας, όπου έδωσε την πρώτη του παράσταση. Ο Ηρακλής Θεσσαλονίκης παραχώρησε ισοπαλία 1-1 στον Ατρόμητο Αθηνών με τον Χατζηπαναγή να μην τον εκμεταλλεύονται οι συμπαίκτες τους, όπως ανέφεραν την επόμενη ημέρα οι εφημερίδες.^[13] 3000 οπαδοί του Ηρακλή Θεσσαλονίκης ακολούθησαν την ομάδα τους μέχρι τη Βέροια για να δουν το πρώτο ματς του Βασίλη Χατζηπαναγή, η μεταγραφή του οποίου είχε προκαλέσει αίσθηση σε όλη την Ελλάδα και άκρατο ενθουσιασμό στους «κυανολεύκους».^[11] Στον Ηρακλή Θεσσαλονίκης έκανε μεγάλη καριέρα και ήταν σπεσιαλίστας στα γκολ από κόρνερ σημειώνοντας εννέα, επίδοση ρεκόρ.^[2]

Εντυπωσιακή υπήρξε η συνεισφορά του στην κατάκτηση του Κυπέλλου Ελλάδας από τον Ηρακλή Θεσσαλονίκης το 1976. Ο Ηρακλής Θεσσαλονίκης με τον Ολυμπιακό Πειραιώς έφταναν σε τελικό Κυπέλλου Ελλάδας για πρώτη φορά μετά από 19 χρόνια. Ο «Γηραιός», ο οποίος στον ημιτελικό είχε αποκλείσει τον Παναθηναϊκό, «κατέβαινε» στη Νέα Φιλαδέλφεια με ένα μεγάλο όπλο στη φαρέτρα του. Τον Βασίλη Χατζηπαναγή. Ο επονομαζόμενος και «Βάσια» άφησε τη σφραγίδα του σε έναν από τους καλύτερους τελικούς που διεξήχθησαν ποτέ και ο άσος του Ηρακλή Θεσσαλονίκης είχε τεράστια συνεισφορά τόσο στην κατάκτηση του Κυπέλλου Ελλάδας από την ομάδα του, όσο και στο θέαμα. Στον ίσως πιο εντυπωσιακό τελικό μέχρι τότε στην ιστορία του θεσμού (7-6 στα πέναλτι) με τις τεχνικές του ικανότητες εξουδετέρωσε την άμυνα των Πειραιωτών που ήταν φυσικά το φαβορί και πέτυχε τα δύο γκολ.^[14]

Η «Αθλητική Ηχώ» περιέγραψε τον αγώνα ως εξής: «Οι Θεσσαλονικείς προηγήθησαν στο 25' με τον εκπληκτικό Χατζηπαναγή που "άδειασε" σχεδόν όλη την άμυνα του Ολυμπιακού και λόγω αστοχίας του Γκέσιου έχασαν ευκαιρίας για ν' αυξήσουν το σκορ. Στο δεύτερο ημίχρονο η είσοδος του Συνετόπουλου (αντί του Κρητικόπουλου) έδωσε νέα πνοή στους "ερυθρόλευκους" που πήραν αμέσως την πρωτοβουλία και κατόρθωσαν να ισοφαρίσουν στο 61' με κεφαλιά του Σιώκου. Όμως πάλι μια απίθανη ενέργεια του Χατζηπαναγή και ένα αιφνιδιαστικό σουτ του Κουσουλάκη (72') έδωσαν την πρωτοπορία στον Ηρακλή, που δεν την κράτησε για πολύ, γιατί ο Βιέρα, ύστερα από υπέροχο συνδυασμό με τον Γαλάκο, ισοφάρισε πάλι το σκορ (82'). Στην παράταση το ματς έφθασε στο αποκορύφωμα της δραματικής του εξελίξεως και αφού πάλι ο φανταστικός Χατζηπαναγής στο 101' πέτυχε το τρίτο γκολ του Ηρακλέους και στο 110' ο Γκέσιος σε αδράνεια της αμύνης του Ολυμπιακού πέτυχε το 4-2, όλοι πίστευαν ότι το ματς είχε λήξει. Αλλά οι "ερυθρόλευκοι" με αδάμαστο πάθος, ανέτρεψαν κάθε προγνωστικό και με δύο γκολ των Καραβίτη (113'), Γκλέζου (118') καίτοι έπαιζαν με 10 παίκτες λόγω αποβολής του Δαβουρλή διότι διαμαρτυρήθη για το 4ο γκολ του Ηρακλέους, πέτυχαν το ακατόρθωτο, ισοφαρίζοντας 4-4. Μετά ήρθαν τα πέναλτι και οι Ηρακλειδείς πανηγύρισαν έξαλλα την κατάκτηση του Κυπέλλου Ελλάδος!»^[15]

Δεν ήταν παραγωγικός σκόρερ ούτε ιδιαίτερα δημιουργικός στο παιχνίδι του - αλλά ήταν οραματιστής καλλιτέχνης, ένας δημιουργός πολύτιμων στιγμών προκαλώντας έκπληξη με τις κινήσεις του, ένας παίκτης τεχνικών θαυμάτων. Επτά γκολ απευθείας με κόρνερ σημείωσε μόνο σε μια χρονιά, το 1982-83.^[16] Οι δημοσιογράφοι της εποχής έγραφαν ότι μπορούσε να ντριπλάρει αμυντικό και μέσα σε τηλεφωνικό θάλαμο.^[17] Εξαιτίας αυτού του θεαματικού χαρίσματος τον αποκαλούσαν και «Νουρέγιεφ της μπάλας».^[5][10]

Το 1983-84 έφτασε κοντά στην κατάκτηση του πρωταθλήματος με τον Ηρακλή Θεσσαλονίκης αλλά μετά από μία ισοπαλία με 2-2 με τον τελικό πρωταθλητή Παναθηναϊκό η ομάδα έμεινε τελικά τρίτη με 42 βαθμούς έναντι 46 των «πράσινων» και 43 του Ολυμπιακού Πειραιώς.^[18][19] Δύο φορές έφτασε στον τελικό του Κυπέλλου Ελλάδας, το 1980 χάνοντας από την έκπληξη Καστοριά με 5-2 και το 1987 από τον Ο.Φ.Η. στα πέναλτι.^[20]

Επίσης, με τον Ηρακλή Θεσσαλονίκης το 1984-85 κατέκτησε το Βαλκανικό Κύπελλο Συλλόγων, επικρατώντας στο διπλό τελικό της ρουμανικής Άρτζες Πιτέστι με 1-3, 4-1. Είχε αποφασιστική συμβολή στην πρόκριση στον τελικό και στην κατάκτηση του κυπέλλου, αφού σημείωσε γκολ σε όλους τους γύρους: στο 5-1 του πρώτου γύρου επί της Γαλατασαράι, στο 1-0 του ημιτελικού επί της Ανκαραγκιουτζού ενώ στο δεύτερο τελικό, στη Θεσσαλονίκη, πέτυχε το τρίτο γκολ της ομάδας του με πέναλτι.^[21]

Δύο χαρακτηριστικά κορυφαίες στιγμές της καριέρας του ήταν αναμφίβολα η τριπλή ντρίμπλα του στον Παναγιώτη Στυλιανόπουλο της Α.Ε.Κ. μέσα στη Νέα Φιλαδέλφεια και η εμφάνισή του σε ένα παιχνίδι με τον Παναθηναϊκό, όταν ο Ηρακλής Θεσσαλονίκης υποχρέωσε τον αθηναϊκό σύλλογο στη βαρύτερη ήττα της ιστορίας του με 6-0. Ο Βασίλης Κωνσταντίνου, ο τότε τερματοφύλακας του Παναθηναϊκού, είχε βιώσει πολύ δύσκολες στιγμές, σίγουρα μια από τις χειρότερες της καριέρας του. Πολλοί άλλοι βρέθηκαν στην ίδια θέση, το είχε η μοίρα τους άλλωστε απέναντι στον κορυφαίο βιρτουόζο της μπάλας.^[22] Ήταν στις 30 Δεκεμβρίου του 1979 όταν ο τότε ισχυρός Ηρακλής Θεσσαλονίκης φιλοξένησε στο Καυτανζόγλειο Εθνικό Στάδιο τον διεκδικητή του τίτλου στο πρώτο επαγγελματικό πρωτάθλημα, Παναθηναϊκό. Ο Χατζηπαναγής άνοιξε το σκορ μόλις στο 20ό δευτερόλεπτο για να ακολουθήσουν άλλα πέντε γκολ για το τελικό αποτέλεσμα.^[23][24]

Την τελευταία του επίσημη εμφάνιση με τον Ηρακλή Θεσσαλονίκης έκανε στις 26 Οκτωβρίου 1990, την ημέρα των 36ων γενεθλίων του, στον αγώνα για το Κύπελλο ΟΥΕΦΑ με τη Βαλένθια. Όσο και αν φαίνεται παράξενο αυτή ήταν η μοναδική συμμετοχή του Χατζηπαναγή σε αγώνα ευρωπαϊκής διοργάνωσης.^[22] Γνωστός ως ο «Έλληνας Μαραντόνα» είχε συμβόλαιο που τον εμπόδιζε να πάρει μεταγραφή για άλλες ομάδες, παρά ίσως την επιθυμία του.^[16][25] Ο Χατζηπαναγής προσέλκυσε το ενδιαφέρον μερικών από τις μεγαλύτερες ομάδες της Ευρώπης, της Άρσεναλ, της Λάτσιο και της Στουτγκάρδης μεταξύ άλλων, αλλά παρέμεινε στον Ηρακλή Θεσσαλονίκης μέχρι το τέλος της καριέρας του, το 1990.^[14][26]

Το συμβόλαιό του ήταν δεσμευτικό μακροχρόνια αλλά ταυτόχρονα ανέπτυξε και μια ερωτική του σχέση με τους φιλάθλους του Ηρακλή Θεσσαλονίκης και ο αγώνας που είχε κάνει για να επιστρέψει στην πατρίδα του, είναι δύσκολο να πούμε αν θα είχε φύγει σε κάθε περίπτωση, αλλά ένας παίκτης της ικανότητάς του θα έπρεπε τουλάχιστον να του δινόταν η ευκαιρία να ευδοκιμήσει σε μεγάλο βαθμό.^[16] Πέτυχε λιγότερα από πολλούς, έδωσε όμως περισσότερα και πήρε αυτό που ελάχιστοι παίρνουν, «την αγάπη του κόσμου», το κορυφαίο επίτευγμα της καριέρας του σύμφωνα με τα λεγόμενα του.^[27]

Το 2003 με την ευκαιρία του εορτασμού των 50 χρόνων από την ίδρυση της UEFA, ανακηρύχθηκε κορυφαίος Έλληνας ποδοσφαιριστής των τελευταίων 50 χρόνων από την Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία.^[28]

Το 1984 κλήθηκε και αγωνίστηκε στη Μικτή Κόσμου εναντίον της αμερικανικής ομάδας Νιου Γιορκ Κόσμος, σε φιλανθρωπικό αγώνα που έγινε στις 22 Ιουλίου 1984 στο Νιού Τζέρσεϊ, στο Στάδιο των «Τζάιαντς», ενώπιον 40.000 θεατών, από τους οποίους 15.000 Ελληνοαμερικανοί ομογενείς. Συμπαίκτες του ήταν, μεταξύ άλλων, οι: Πίτερ Σίλτον, Ζαν-Μαρί Πφαφ, Ρούντι Κρολ, Ούγκο Σάντσες, Ελίας Φιγκερόα, Φραντς Μπεκενμπάουερ, Κέβιν Κίγκαν, Μάριο Κέμπες και ο Θωμάς Μαύρος.^[29] Η Μικτή Κόσμου νίκησε 3-1 και ο Χατζηπαναγής μπήκε στο 65ο λεπτό στη θέση του Κίγκαν. Με τις ενέργειές του συνάρπασε την κερκίδα δημιουργώντας πολλές ευκαιρίες. Μια από τις στιγμές που ξεσήκωσε τους φιλάθλους συνέβη στο 86ο λεπτό, όταν με χτύπημα κόρνερ ο Χατζηπαναγής βρήκε τον Μαύρο, η γυριστή κεφαλιά του οποίου χτύπησε στο δοκάρι.^[30][31]

Ο Θωμάς Μαύρος τον περιέγραψε αργότερα ως εξής: «Ήταν ένας παίκτης που με τη μπάλα στα πόδια ήταν άφταστος. Βιρτουόζος, δεξιοτέχνης, με φοβερές εμπνεύσεις που δεν υπάρχουν στο σημερινό ποδόσφαιρο. Ένας παίκτης που έκανε πολύ κόσμο να πηγαίνει στο γήπεδο για να τον παρακολουθήσει, χωρίς να είναι Ηρακλής. Πήγαινε μόνο και μόνο για να τον δει να ντριμπλάρει και να τον δει να μιλάει της μπάλας».^[32]

Πριν έρθει στην Ελλάδα είχε συμμετοχές στις σοβιετικές εθνικές ομάδες ελπίδων και εφήβων καθώς και στην Ολυμπιακή ομάδα της Σοβιετικής Ένωσης.^[33][34]

Το 1976 κλήθηκε στην Εθνική Ελλάδας Ελπίδων, με την οποία αγωνίστηκε στις 3 Μαρτίου 1976 σε φιλικό αγώνα με τη Βουλγαρία στον Βόλο (σκορ 3-2), όταν μπήκε ως αλλαγή στο 57ο λεπτό, είχε σουτ στο δοκάρι στο 60ο και στο 77ο, αφού τρίπλαρε όλη την άμυνα, έκανε σέντρα στον Λιβαθηνό που σημείωσε το τρίτο γκολ. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους μετείχε στο Βαλκανικό Κύπελλο Ελπίδων που διεξήχθη στη Θεσσαλονίκη. Έπαιξε και στους τρεις αγώνες της εθνικής με Βουλγαρία (0-0), Ρουμανία (2-1) και στον τελικό με τη Γιουγκοσλαβία (0-1) και ήταν από τους διακριθέντες.^[35]

Το ίδιο έτος κλήθηκε στην Εθνική Ελλάδας Ανδρών, στο φιλικό παιχνίδι με την Πολωνία στις 6 Μαΐου 1976,^[36] που έγινε στο γήπεδο Λεωφόρου Αλεξάνδρας (σκορ 1-0).^[37] Όμως, επειδή είχε ήδη αγωνιστεί σε επίσημες συναντήσεις με τις «μικρές» εθνικές της Σοβιετικής Ένωσης δεν του επιτράπηκε να αγωνιστεί σε άλλο ματς της Εθνικής Ελλάδας. Η Ε.Π.Ο., ωστόσο, φαίνεται ότι δεν έκανε ποτέ τις σωστές κινήσεις για να πείσει τη ΦΙΦΑ ότι ο Χατζηπαναγής έστω κι αν είχε παίξει στην ολυμπιακή ομάδα της Σοβιετικής Ένωσης, έπρεπε να αγωνιστεί κανονικά στην Εθνική Ομάδα της Ελλάδας.^[11]

Αγωνίστηκε ξανά, τιμής ένεκεν, στις 14 Δεκεμβρίου 1999 σε ηλικία 45 ετών, στο αποχαιρετιστήριο παιχνίδι που έδωσε προς τιμήν του η Εθνική Ελλάδας με την Γκάνα (σκορ 1-1), στο Καυτανζόγλειο Εθνικό Στάδιο. Στο παιχνίδι αυτό αγωνίστηκε μόνο 21 λεπτά αλλά πρόλαβε να δείξει τη μεγάλη κλάση του, αφού στο 13ο λεπτό δημιούργησε το μοναδικό γκολ της εθνικής. Με έξοχη μπαλιά στην πλάτη της άμυνας έβγαλε μόνο του το Βενετίδη απέναντι στον τερματοφύλακα, ο οποίος απέκρουσε το πρώτο σουτ για να σκοράρει στη συνέχεια ο Κυπαρίσσης.^[33] Το γεγονός ότι δεν αγωνίστηκε στην Εθνική Ελλάδας φυσικά του κόστισε σε φήμη και στη διεθνή αναγνώριση της καριέρας του, ειδικά με την πρώτη συμμετοχή στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου του 1980, που ήταν η πρώτη διεθνής επιτυχία της Εθνικής Ελλάδας.^[38]

Ο ίδιος εξέφρασε τη μεγάλη πικρία του που δεν κατάφερε να αγωνιστεί με τη Εθνική Ελλάδας λέγοντας σε συνέντευξή του: «Η μεγάλη μου πίκρα ήταν ότι δεν έπαιξα στην εθνική ομάδα, που είναι ο καθρέφτης για κάθε παίκτη, ενώ και με τον Ηρακλή δεν μπορέσαμε να αγωνιστούμε στην Ευρώπη».^[12]

Από το 2013 εργάζεται ως συνυπεύθυνος ακαδημιών του Ολυμπιακού Πειραιώς που στεγάζονται στη Θεσσαλονίκη.^[39][40][41] Έχει συμμετάσχει επίσης σε ημερίδα του Εργοτέλη Ηρακλείου^[42] και σε καμπ του Α.Ο. Πόρου.^[43][44]

Περίοδος	Αθλητικός Σύλλογος[45]	Πρωτάθλημα	Αγώνες	Goal
1972	Παχτακόρ Τασκένδης	Β΄ Κατηγορία Ε.Σ.Σ.Δ.	19	4
1973		Α΄ Κατηγορία Ε.Σ.Σ.Δ.	20	4
1974			29	9
1975			28	5
1975–1976	Ηρακλής Θεσσαλονίκης	Α΄ Εθνική Κατηγορία	21	6
1976–1977			14	3
1977–1978			8	0
1978–1979			23	6
1979–1980			25	4
1980–1981		Β΄ Εθνική Κατηγορία	0	0
1981–1982		Α΄ Εθνική Κατηγορία	28	4
1982–1983			30	5
1983–1984			30	12
1984–1985			29	10
1985–1986			22	1
1986–1987			14	1
1987–1988			24	3
1988–1989			13	6

Έτος	Εθνική ομάδα	Αγώνες	Goal
1975	Σοβιετική Ένωση (Ελπίδων)	4	1
1976	Ελλάδα (Ελπίδων)	4	0
1976	Ελλάδα (Ανδρών)	1	0
1999		1	0

• Βαλκανικό Κύπελλο Συλλόγων: 1985
• Κύπελλο Ελλάδας: 1976
• Κύπελλο Ελλάδας (δύο φορές φιναλίστ): 1980, 1987

• Κορυφαίος Έλληνας ποδοσφαιριστής των τελευταίων 50 ετών (1954–2003) από την Ε.Π.Ο.: 2003

• Ηρακλής Γυμναστικός ομάδα Κέντρο ιστορίας Θεσσαλονίκης, 1996
• Εθνική Ελλάδος πορεία μέσα στο χρόνο, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2001
• Εθνική Ελλάδος ποδοσφαίρου Χρ. Αρβανίτης

• Στατιστική ποδοσφαίρου
• Τελικός Κυπέλου Ελλάδας 1976 - Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο
• Ο Βασίλης Χατζηπαναγής έγινε viral στην Αργεντινή: «Αιχμάλωτος στην πόλη του»
• Vasilis Xatzipanagis: The “Greek Maradona” (Αγγλικά)
• Αφιέρωμα στα Ισπανικά