Τσοτύλι Κοζάνης
Συντεταγμένες: 40°15′45″N 21°19′27″E / 40.26250°N 21.32417°E
| Τσοτύλι | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Δυτική Μακεδονία |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Μακεδονία |
| Νομός | Κοζάνη |
| Υψόμετρο | 840 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 1.453 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 500 02 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Το Τσοτύλι είναι κωμόπολη του Δήμου Βοΐου του νομού Κοζάνης με πληθυσμό 1.712 κατοίκους.
Γενικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του νομού, 59 χλμ. Δ της πόλης της Κοζάνης, στην πρώην επαρχία Βοΐου. Ως Δήμος Τσοτυλίου συγκροτήθηκε για πρώτη φορά με το Ν. 1416/84. Από 1.1.1987 εντάχθηκαν σ΄αυτόν 9 οικισμοί και από 1.1.1997 με το Ν. 2539/97 (Καποδιστριακοί Δήμοι) 35 οικισμοί. Το Τσοτύλι είναι γνωστό για το ιστορικό Γυμνάσιο-Οικοτροφείο που λειτούργησε ήδη από τα χρόνια της τουρκοκρατίας, την εβδομαδιαία αγορά Τσοτυλίου κάθε Σάββατο γνωστή στο παρελθόν ως Καρί Παζάρ, αλλά και με τις πρώτες αντιστασιακές ομάδες μη εαμικών και εαμικών κατά της ιταλικής κατοχής. Οι Ιταλοί αντιδρώντας πυρπόλησαν το Τσοτύλι στις 28 Μαρτίου 1943.
Ονομασία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Υπάρχουν πολλές μαρτυρίες για το θέμα του ονόματος του χωριού. Ο Μητροπολίτης Σισανίου Νεόφυτος το γράφει στον κατάλογο των χωριών της δικαιοδοσίας του: "Τζοτήλι" και ως ευηχότερο μετατράπηκε σε Τσοτύλι. Επίσης στο Τουρκικό Βασιλικό Κτηματολόγιο αναφέρεται ως "Τουτζούλ" ενώ ο Κωνσταντίνος Αγγελής , καθηγητής στο γυμνάσιο Τσοτυλίου , υποστήριξε πως το Τσοτύλιον λεγόταν "Κοτύλιον" που σημαίνει το κοίλο , το βαθούλωμα - κουτάλι που στα χρόνια της Φραγκοκρατίας ο φθόγγος "κ" αντικαταστάθηκε με το φθόγγο "c" (τσ) και απο Κοτύλιον μετατράπηκε σε Τσοτύλιον. Ο Γάλλος χαρτογράφος, καθηγητής γεωγραφίας σε Οθωμανικό Λύκειο της Κωνσταντινούπολης Αλ. Συνβέ (Αl. Synvet) το αναφέρει το 1878 ως Τσοντύλιον (Tsontilion) της επισκοπής του Σισανίου που ζούσαν 670 Έλληνες.[1]
Εγκατάσταση Μικρασιατών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο Τσοτύλι δίδασκαν ήδη από τον 19ο αιώνα Μικρασιάτες και Θρακιώτες διδάσκαλοι. Το 1928 εγκαθίστανται 86 οικογένειες (339 κάτοικοι) Ελλήνων Μικρασιατών προσφύγων σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Αποκατάστασης προσφύγων.
Το 1949, λόγω του Εμφυλίου Πολέμου, ο πληθυσμός του οικισμού Νέα Σπάρτη Κοζάνης μετακόμισε στο Τσοτύλι. Οι κάτοικοι προέρχονταν από τη Σπάρτη Πισιδίας της Μικράς Ασίας.[2]
Γυμνάσιο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1871 ιδρύθηκε εκεί το ιστορικό γυμνάσιο από τη Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα Κωνσταντινουπόλεως και το 1873 ανεγέρθηκε το Γυμνάσιο-Οικοτροφείο, γνωστό ως Τσοτύλειος Σχολή, από την παραπάνω αδελφότητα, το οποίο βρισκόνταν υπο την αιγίδα του Πατριαρχείου.
Ο Μητροπολίτης Αγχιάλου και μετέπειτα Σμύρνης Βασίλειος ενίσχυσε την παιδεία,[3] όπως ένα μεγάλο μέρος των χορηγιών διέθεσε για την ενίσχυση του Ελληνικού Γυμνασίου στο Τσοτύλι της Κοζάνης. Το 1928 ανεγέρθηκε χωριστό διδακτήριο ως προέκταση του παλαιού Γυμνασίου- Οικοτροφείου (της σημερινής Μαθητικής Εστίας Τσοτυλίου) που από το 1987 συντηρείται από το Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας.
Η πυρπόληση του Τσοτυλίου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, το Τσοτύλι τέθηκε υπό ιταλική διοίκηση. Στα βουνά, οι αντάρτες του ΕΑΜ, που διεκδικούσε την πρωτοκαθεδρία, εξουδετέρωσαν όλες τις αντισταστασιακές μη εαμικές ομάδες που πρώτες εμφανίστηκαν στην περιοχή της Καστοριάς και του Βοΐου και δρούσαν ήδη από τον Απρίλιο του 1942.[4][5]
Οι ιταλικές αρχές κατοχής αντέδρασαν με την έκδοση διαταγής που καλούσε όλους τους σταθμούς χωροφυλακής να παραδώσουν τον οπλισμό τους στις πλησιέστερες κωμοπόλεις, όπου υπήρχαν ιταλικές φρουρές έως τις 4 Φεβρουαρίου (1943). Κατά τον Κωνσταντίνο Αντωνίου, αποτέλεσμα αυτής της διαταγής ήταν να ενταχθούν στις εαμικές ομάδες αρκετοί χωροφύλακες επειδή φοβούνταν τη σύλληψή τους από τους Ιταλούς[6] Ο φόβος της σύλληψής τους ώθησε επίσης αρκετούς εφέδρους και μονίμους αξιωματικούς ν΄ απομακρυνθούν από τις πόλεις και να καταφύγουν στα ορεινά. Οι ενωμένες εαμικές ομάδες κατέλαβαν το Τσοτύλι που είχε εγκαταλείψει η ιταλική φρουρά του, το βράδυ της 18ης Φεβρουαρίου. Πολλοί κάτοικοι που δεν ήταν σε θέση να καταφύγουν στην Κοζάνη ή στην Καστοριά, κατατάχθηκαν στο ΕΑΜ.[7] Ένα μήνα αργότερα στις 28 Μαρτίου, ισχυρή δύναμη Ιταλών από τη Θεσσαλία εισέβαλε στο Βόϊο για να τιμωρήσει τους αντάρτες. Αυτοί υποχώρησαν στα γύρω ορεινά με αποτέλεσμα οι Ιταλοί να πυρπολήσουν το Τσοτύλι και άλλα χωριά. «Οι καπνοί από το άτυχο Τσοτύλι ήσαν ορατοί από τα ανταρτοκρατούμενα χωριά Πεντάλοφος και Δοτσικό».[5]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Αλ. Συνβέ (A. Synvet), Les Grecs de l'Empire ottoman: Etude statistique et ethnographique, Κωνσταντινούπολη, 1878, σελ. 59. (pdf) (Γαλλικά)
- ↑ Η Νέα Σπάρτη Κοζάνης – Άρθρο του Σταύρου Καπλάνογλου, 12/03/2013
- ↑ Δημήτριος Σταματόπουλος, «Βασίλειος Σμύρνης, σ.3, 2000»
- ↑ Αθανάσιος Ι. Χρυσοχόου, Η κατοχή εν Μακεδονία, σ .48, τόμ. Α΄, Θεσσαλονίκη 1950-51 (Κατάλογος Αρχείων Ε.Λ.Ι.Α.) Αρχειοθετήθηκε 2012-02-16 στο Wayback Machine.
- ↑ 5,0 5,1 Ιωάννης Κολιόπουλος Λεηλασία Φρονημάτων, «Πάσα η χώρα εσιδοροφόρει» κεφ. Αντάρτες (σσ. 82-101) εκδ. ΒΑΝΙΑΣ, 1995
- ↑ Κωνσταντίνος Αντωνίου, Η σλαϋική και κομμουνιστική επιβουλή και η αντίστασις των Μακεδόνων, σ. 84, Θεσσαλονίκη 1950
- ↑ Κωνσταντίνος Τσούμης, Ιστορία της αντίστασης στη Δυτική Μακεδονία (1955) δακτυλόγραφο κείμενο κατατεθεμένο στη Βιβλιοθήκη Κοζάνης το 1979
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Α.Ν. Διαμαντόπουλος, «Βασίλειος Μητροπολίτης Σμύρνης 1834-1910».
- Ιωάννης Κολιόπουλος, Λεηλασία Φρονημάτων, «Πάσα η χώρα εσιδοροφόρει», τόμ. Α' κεφ. Αντάρτες (σσ. 82-101), εκδ. Βάνιας, 1994 ISBN 960-288-023-6
Εξωτερικοί σύνδεσμο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Φωτογραφίες και χάρτης από το Panoramio
- Live webcamera Τσοτυλίου Κοζάνης https://www.meteo-hellas.com/weathercams/kamera-tsotylioy