اسحاق موصلی
اسحاق موصلی (۱۵۰ق/۷۶۶م، ری*[۱] - ۲۳۵ق/۸۴۹م، بغداد) نامدار به ابن‌ندیم، پسر ابراهیم موصلی و مادری ایرانی به نام شاهک*[۲] و فقیه، محدث، ادیب، شاعر، موسیقی‌دان، خواننده و نوازنده در دوران عباسی است.[۱][۲] در دربار هارون الرشید بود. او در یک خانواده نامدار نوازنده زاده شد. پدرش ابراهیم الموصلی در همان جایگاه پیش از پسرش بود.[۳] همچنین وی آموزگار زریاب بود.
گرچه یکی دو تن از استادان هم‌زمان او در آواز، هم‌ردیف اسحاق بودند ولی هیچ کس مانند او عود نمی‌زد و در این هنر خود را در ردیف پهلبد و وارث او می‌دانست. او نخستین شاعر به عربی است که ترانه‌ها و غزلیات لطیف در معاشقه با زنان را به درجه کمال رسانیده. او ایجادکننده و نوآور گونه جدید نوشتن نغمه و تقسیم و طبقه‌بندی کامل آوازها و پرده‌ها بود. خود او نغمه را با صدای بلند و تیز آغاز می‌کرد، از این رو اسحاق را «مَلسُوع» یعنی مارگزیده و عقرب‌زده لقب دادند.[۴]
آثار
[ویرایش]اسحاق را دارای حدود ۴۰ اثر دانسته‌اند:[۱]
- الاختیار (الاخبار) من الاغانی للواثق الخلیفه (آوازهای برگزیده الواثق خلیفه)
- الاغانی الکبیر (آوازهای بزرگ): این کتاب را سندی بن علی وراق گردآورده و دیباچه‌ای به نام اسحاق بر آن نهاده و از منابع مهم ابوالفرج اصفهانی در نگارش الاغانی به‌شمار می‌رود.
- اغانی معبد (آوازهای معبد)
- اغانیة التی غنی بها
- النغم و الایقاع (نغمه‌ها و وزن‌ها)
- الرقص و الزّفن (رقص‌ها)
- قیان الحجاز (دختران خواننده حجاز)
- اخبار القیان (خبرهای دختران خواننده)
- اخبار الندماء (خبرهای ندیمان)
- اخبار امغنیین المکیین (اخبار رامشیان، ازمکیان)
شاگردان
[ویرایش]از شاگردان نامدار او ابن خردادبه، عبیدالله بن احمد، زریاب (علی بن نافع)، عمروبن سلیمان نامدار به ابن بانه و پسرش حمادبن اسحاق بودند. حماد نخستین نویسنده‌ای است که بیان سرگذشت او را به گستردگی در کتابی گردآوری کرده‌است.[۴]
توضیحات
[ویرایش]
- ^ به گفته‌ای در بغداد[۴]
- ^ شاهک از مردم ری بود، بعضی مادر اسحاق را «دوشار» گفته‌اند ولی ابوالفرج آن را باطل دانسته و شاهک را مادر اسحاق یاد نموده است.[۱]
پانویس
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ مهدی ستایشگر (۱۳۷۶)، نام نامهٔ موسیقی ایران زمین جلد سوّم، تهران: اطلاعات، ص. ص۵۲۵، شابک ۹۶۴-۴۲۳-۳۷۷-۸
- ↑ Isḥāq al-Mawṣilī." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, 2011. Web. 23 Sep. 2011. [1]. "Among the finest artists of the period were Ibrāhīm al-Mawṣilī and his son Isḥāq. Members of a noble Persian family, they were chief court musicians and close companions of the caliphs Hārūn al-Rashīd and al-Maʾmūn."
- ↑ Isḥāq al-Mawṣilī (به انگلیسی), Encyclopædia Britannica Online, retrieved 23 September 2011
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ابوالفرج اصفهانی (۱۳۶۸)، برگزیده الاغانی (جلد اول)، به کوشش ترجمه، تلخیص و شرح: محمد حسین مشایخ فریدونی.، شرکت انتشارات علمی فرهنگی، ص. ص۵۷۵
منابع
[ویرایش]- «اسحاق موصلی». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- «پرتال جامع علوم انسانی - اسحاق موصلی موسیقی دان بزرگ ایرانی».
- آیتی، عبدالمحمد (آبان ۱۳۵۴). «اسحاق موصلی موسیقیدانی ایرانی در دربار خلافت». آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت) (۱۳۳): ۱۰۷-۱۰۳.
- «وزن خوانی یادیاری وکاربرد آن در موسیقی - گفتگوی هارمونیک».