حیوان ناپاک
در برخی ادیان، حیوان ناپاک حیوانی است که مصرف محصولات آن یا سروکار داشتن با آن تابو است؛ بنابراین ادیان، فردی که با این حیوانات سروکار دارد، نیاز است تا آیین طهارت را به جا بیاورد و این ناپاکی‌ها را از خود بزداید.
یهودیت
[ویرایش]
در یهودیت، مفهوم حیوانات ناپاک نقشی اساسی در " کوشر، بخشی از هلاخا که حکم می‌کند چه غذایی باید مصرف شود (kosher) یا چه غذایی برای یهودیان ممنوع است، دارد.
این احکام بر اساس سفر لاویان[۱] و سفر تثنیه[۲] تورات و در بدنه مفصل تفاسیر ربیانه (تلمود) هستند.[۳][۴][۵]
مفهوم حیوانات ناپاک در سفر پیدایش، وقتی به نوح فرمان داده شد از بهایم پاک و از بهایم ناپاک، و از پرندگان و از همهٔ حشرات زمین، جمع کند و به کشتی نوح هم آمده است.[۶]
اسلام
[ویرایش]اصطلاح حرام گوشت، اصطلاحی است که در اسلام به کار برده می‌شود و به حیوانی گفته می‌شود که خوردن گوشت آن حرام شمرده شود.
فهرست حیوانات حرام گوشت ذیل گروه‌های:
۱. چهارپایان ۲. خزندگان ۳. آبزیان ۴. پرندگان ۵. حشرات قابل تفکیک هستند.
۱. چهارپایان حرام گوشت در مذهب امامیه:
در فقه امامیه تمام اقسام چهارپایان علف‌خوار و نشخوار کننده که دارای سم هستند، مانند اقسام گوسفند، بز، گاو، شتر، حلال گوشت می‌باشند.خوردن گوشت اسب، قاطر، خر اهلی و زرافه کراهت دارد و به قول بیشتر فقها خوردن گوشت کانگورو حرام است. چهارپایانی که سیرابی نداشته باشند (گیاه‌خوار و نشخوارکننده نباشند) حرام گوشت هستند.[۷] از حیوانات وحشی، آهو و غزال و گاو و گوسفند کوهی و گوزن و گورخر حلال است (جلد سوم تحریر الوسیله امام خمینی)
۲. چهارپایان حرام گوشت در مذهب شافعی:
در فقه شافعی تمام اقسام گوسفند، بز، گاو، شتر، آهو و گوزن حلال گوشت هستند. خوردن گوشت اسب نیز حلال است. همچنین برخلاف فقه امامیه گوشت خرگوش، حلال و گوشت خر و قاطر، حرام است. گوشت روباه و کفتار هم حلال شمرده می‌شود. سایر چهارپایان نیز حرام گوشت هستند.[۸]
۳. چهارپایان حرام گوشت در مذهب حنفی:
در فقه حنفی تمام اقسام گوسفند، بز، گاو، شتر، آهو و گوزن حلال گوشت هستند. خوردن گوشت اسب مکروه است. همچنین به مانند فقه شافعی و برخلاف فقه امامیه گوشت خرگوش، حلال و گوشت خر و قاطر، حرام است. گوشت روباه هم حلال شمرده می‌شود اما گوشت کفتار حرام است. سایر چهارپایان نیز حرام گوشت هستند.[۸]
۴. چهارپایان حرام گوشت در مذهب حنبلی:
در فقه حنبلی تمام اقسام گوسفند، بز، گاو، شتر، آهو و گوزن حلال گوشت هستند. خوردن گوشت اسب حلال است. همچنین به مانند فقه شافعی و حنفی و برخلاف فقه امامیه گوشت خرگوش، حلال و گوشت خر و قاطر، حرام است. گوشت روباه هم حرام شمرده می‌شود، اما گوشت کفتار حلال است. سایر چهارپایان نیز حرام گوشت هستند.[۸]
۵. چهارپایان حرام گوشت در مذهب مالکی:
در فقه مالکی تمام اقسام گوسفند، بز، گاو، شتر، آهو و گوزن حلال گوشت هستند. خوردن گوشت اسب حلال است. همچنین به مانند فقه شافعی و حنفی و برخلاف فقه امامیه گوشت خرگوش، حلال و گوشت خر و قاطر، حرام است.[۸] نکته قابل توجه در فقه مالکی این است که بنا بر قول مشهور، گوشت درندگانی چون روباه، کفتار، گرگ و… مکروه شمرده می‌شود. گوشت سگ و خوک هم حرام است.[۹]
۱. خزندگان حرام گوشت در مذهب امامیه:
در فقه امامیه تمام اقسام خزندگان حرام گوشت هستند.[۱۰]
۲. خزندگان حرام گوشت در مذهب شافعی:
در فقه شافعی اکثر خزندگان از جمله مار و تمساح حرام گوشت هستند.[۱۱][۱۲] اما گوشت سوسمار حلال شمرده می‌شود.[۱۳]
۳. خزندگان حرام گوشت در مذهب حنفی:
در فقه حنفی همه خزندگان از جمله مار و تمساح حرام گوشت هستند.[۱۴][۱۵] گوشت سوسمار نیز برخلاف سایر اهل سنت حرام شمرده می‌شود.[۱۶]
۴. خزندگان حرام گوشت در مذهب حنبلی:
در فقه حنبلی اکثر خزندگان از جمله مار و تمساح حرام گوشت هستند.[۱۷][۱۸] اما گوشت سوسمار حلال شمرده می‌شود.[۱۹]
۵. خزندگان حرام گوشت در مذهب مالکی:
در فقه مالکی خوردن خزندگان اگر ضرری برای انسان نداشته باشد حلال است.[۲۰] از نظر فقه مالکی تمساح جزء حیوانات دریایی محسوب و گوشت آن حلال شمرده می‌شود،[۲۱] مار هم اگر سمی نباشد و ذبح شرعی گردد (گردن آن قطع شود و ذکر یاد خدا شود) گوشت آن جایز است.[۲۲] گوشت سوسمار نیز حلال شمرده می‌شود.[۲۳]
۱. آبزیان حرام گوشت در مذهب امامیه:
در فقه امامیه، بنا بر سخن مشهور، همه آبزیان به جز ماهی فلس دار و میگو حرام گوشت هستند.[۷]
۲. آبزیان حرام گوشت در مذهب شافعی:
دربارهٔ آبزیان از امام شافعی چهار قول نقل شده است: الف. قول نخست طبق دیدگاه احناف است. ب. نظایر جانوران حلال گوشت خشکی در دریا نیز حلال اند، مانند اسب آبی، و آن دسته از جانورانی که در خشکی حرام اند امثال آن‌ها در دریا نیز حرام محسوب می‌شود؛ مانند سگ دریایی، و بخشی از جانوران دریایی که در خشکی نظایری ندارند نیز حلال اند. پ. قورباغه، تمساح، لاک پشت، سگ و خنزیر دریایی حرام و سایر جانوران حلال هستند. ت. علاوه از قورباغه، همه جانوران دریایی حلال اند. نووی قول آخر ایشان را ترجیح داده و آن را نظریه «مفتی به» شوافع می‌داند.[۲۴]
۳. آبزیان حرام گوشت در مذهب حنفی:
در فقه حنفی همه آبزیان به جز ماهی حرام گوشت هستند. ماهی طافی نیز از حکم حلّت مستثنی شده است. ماهی مرکب نیز نزد احناف مصداق تعریف ماهی نیست و خوردن آن حرام شمرده می‌شود.
۴. آبزیان حرام گوشت در مذهب حنبلی:
در فقه حنبلی همه آبزیان حلال گوشت هستند.[۲۵]
۵. آبزیان حرام گوشت در مذهب مالکی:
در فقه مالکی همه آبزیان حلال گوشت هستند.[۲۶]
۱. پرندگان حرام گوشت در مذهب امامیه:
در فقه امامیه تمام انواع مرغ خانگی، مرغابی، بوقلمون، شترمرغ، گنجشک، کبوتر، کبک، تیهو و بلبل حلال گوشت هستند. خوردن گوشت، هدهد، چلچله، پرستو، مکروه است. در کراهت گوشت زاغ تأکید بیش تری شده است.[۲۷] برخی قائل به حرمت آن هستند. از طرف دیگر پرندگان دارای چنگال قوی یا ضعیف چون عقاب، باز، شاهین، لاشخور و کرکس و پرندگان مسخ شده چون خفاش، حرام گوشت هستند. در موارد مشکوک پرندگانی که دارای یکی از این شرایط باشند حلال گوشت هستند: داشتن چینه دان، داشتن سنگ‌دان، داشتن خار پشت پا و بال زدن بیش از صاف نگه داشتن بال. حلیت و حرمت تخم پرنده‌ها هم از حلیت و حرام گوشت آن‌ها پیروی می‌کند.[۲۸]
۲. پرندگان حرام گوشت در مذهب شافعی:
در فقه شافعی پرندگان دارای چنگال شکاری چون عقاب، باز، شاهین، لاشخور، کرکس، خفاش، کلاغ و هدهد، حرام گوشت هستند.[۲۹][۳۰]
۳. پرندگان حرام گوشت در مذهب حنفی:
در فقه حنفی پرندگان دارای چنگال شکاری چون عقاب، باز، شاهین، لاشخور، کرکس، خفاش و هدهد، حرام گوشت هستند.[۳۱][۳۲] خوردن گوشت زاغ نیز مکروه است.[۳۳] سایر پرندگان حلال گوشت هستند.[۳۴]
۴. پرندگان حرام گوشت در مذهب حنبلی:
در فقه حنبلی پرندگان دارای چنگال شکاری چون عقاب، باز، شاهین، لاشخور، کرکس، زاغ، خفاش و هدهد، حرام گوشت هستند.[۳۵][۳۶][۳۷]
۵. پرندگان حرام گوشت در مذهب مالکی:
در مذهب مالکی بنابر قول مشهور همه پرندگان حلال گوشت هستند.[۳۸]
۱. حشرات حرام گوشت در مذهب امامیه:
در فقه امامیه خوردن ملخی که بال درآورده و پرواز می‌کند حلال است،[۳۹] و سایر حشرات حرام گوشت هستند؛[۱۰] البته سیدعلی خامنه‌ای تمام حشرات را حرام می‌داند، مگر در شرایطی که فرد یقین به درمان شدن با آن را داشته باشد.[۴۰][الف]
در فقه مکتب امامیه علاوه بر فتواهای حلیت ملخ، کرم میوه نیز در شرایطی خاص توسط برخی حلال شمرده می‌شود.[۴۳][ب]
۲. حشرات حرام گوشت در مذهب شافعی:
در فقه شافعی خوردن ملخ حلال است[۴۶] و سایر حشرات حرام گوشت هستند.[۴۷]
۳. حشرات حرام گوشت در مذهب حنفی:
در فقه حنفی خوردن ملخ حلال است[۴۸] و سایر حشرات حرام گوشت هستند.[۴۹]
۴. حشرات حرام گوشت در مذهب حنبلی:
در فقه حنبلی خوردن ملخ حلال است[۵۰] و سایر حشرات حرام گوشت هستند.[۵۱]
۵. حشرات حرام گوشت در مذهب مالکی:
در فقه مالکی خوردن ملخ حلال است. همچنین برخلاف دیگر مذاهب حشراتی که خوردن آن‌ها مضر نباشد و قومی به خوردن آن‌ها عادت داشته باشند حلال هستند.[۵۲]
یادداشت و منابع
[ویرایش]- ↑ اگرچه که در روایات اسلامی آمده است که خداوند در چیزی حرام؛ درمان قرار نداده است؛[۴۱] و یا مثلا برای هیچکس روا نیست که از چیزی حرام درمان بجوید.[۴۲]
- ↑ برخی فقها حشرات را احتیاطا حرام می‌دانند: «ان كل لحوم الحيوانات برية أو بحرية طائرة أو زاحفة أو ماشية حلال باستثناء ما يأتي: .... الحشرات على الأحوط عدا دود الفواكه».[۴۴] گوشت حیوانات چه در خشکی باشند چه در دریا، خواه پرواز کنند یا راه بروند، حلالند [اصل حلیت] مگر آن چیزهایی که استثناء شده‌اند ازجمله حشرات بنا بر احوط مگر کرم میوه. آیت‌الله سیستانی درباره کرم میوه نظرش این است: «خوردن انواع کِرْم‌ها حرام است؛ البتّه کرم‌های کوچک داخل میوه‌ها و مانند آن‌ها در صورتی که به همراه میوه خورده می‌شود، اشکالی ندارد؛ مگر آنکه برطرف کردن آن آسان باشد که در این صورت بنابر احتیاط واجب، از خوردنش اجتناب شود». همچنین درباره حشرات معتقد است: «خوردن حشراتی که پرواز می‌کنند، مثل زنبور، پشه، پروانه و سنجاقک (به جز ملخ)، بنابر احتیاط واجب حرام می‌باشد».[۴۵] احتیاط واجب نشان از آن دارد که فتوا نیست و اگر مرجع تقلید دیگری فتوا به حلیت داشته باشد می‌توان به واو رجوع کرد. فقها کنونی یا احتیاط واجب یا فتوای بر حرمت دارند اما ممکن است در آینده فقیهی فتوای به حلیت بدهد.
- ↑ Leviticus 11
- ↑ Deuteronomy 14
- ↑ Karo, Yosef, – via Wikisource
- ↑ Glover, Alfred Kingsley (1900). Jewish Laws and Customs: Some of the Laws and Usages of the Children of the Ghetto. W.A. Hammond. p. 157.
- ↑ Eisenberg, Ronald L. (2005). The 613 Mitzvot: A Contemporary Guide to the Commandments of Judaism. Schreiber. p. 251. ISBN 0-88400-303-5.
- ↑ Genesis 7:8
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ سید محمود هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، جلد سوم، (قم: مؤسسه دائره المعارف فقه الاسلامی، ۱۳۸۷ش)، ص ۴۰۸.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ «حکم خوردن گوشت»، سایت فتاوی، islampp.com.
- ↑ «طیور مباح أکلها وأخری محرم»، سایت اسلام ویب، islamweb.net. برخی از علمای مالکی قائل به حلیت و برخی دیگر هم قائل به حرمت گوشت درندگان هستند.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ «اطعمه و اشربه»، ویکی فقه، wikifeqh.ir.
- ↑ «ما هو حکم تربیة الحشرات والزواحف»، سایت اسلام ویب، islamweb.net.
- ↑ «حکم خوردن گوشت تمساح و مار»، سایت فتاوی، islampp.com.
- ↑ «حکم أکل لحم الضب»، سایت صیدالفوائد، saaid.net.
- ↑ «ما هو حکم تربیة الحشرات والزواحف»، سایت اسلام ویب، islamweb.net.
- ↑ «حکم خوردن گوشت تمساح و مار»، سایت فتاوی، islampp.com.
- ↑ «حکم أکل لحم الضب»، سایت صیدالفوائد، saaid.net.
- ↑ «ما هو حکم تربیة الحشرات والزواحف»، سایت اسلام ویب، islamweb.net.
- ↑ «حکم خوردن گوشت تمساح و مار»، سایت فتاوی، islampp.com.
- ↑ «حکم أکل لحم الضب»، سایت صیدالفوائد، saaid.net.
- ↑ «ما هو حکم تربیة الحشرات والزواحف»، سایت اسلام ویب، islamweb.net.
- ↑ «حکم خوردن گوشت تمساح و مار»، سایت فتاوی، islampp.com.
- ↑ «حکم خوردن گوشت تمساح و مار»، سایت فتاوی، islampp.com.
- ↑ «حکم أکل لحم الضب»، سایت صیدالفوائد، saaid.net.
- ↑ «حکم خوردن گوشت خرچنگ و ماهی مرکب»، پایگاه رسمی اهل سنت ایران، sunnionline.us.
- ↑ «حکم خوردن گوشت خرچنگ و ماهی مرکب»، پایگاه رسمی اهل سنت ایران، sunnionline.us.
- ↑ موفق الدین عبدالله بن أحمد بن قدامة، المغنی، الجزء التاسع، (بی جا: دار إحیار التراث العربی، ۱۹۸۵م)، ص ۳۱۴: أن السمک وغیره من ذوات الماء آلتی لا تعیش إلا فیه، إذا ماتت فهی حلال.
- ↑ سید روح‌الله خمینی، تحریر الوسیله، جلد سوم، ترجمه علی اسلامی، (قم: دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۲۵ق)، ص ۲۷۵ تا ۲۷۹.
- ↑ سید محمود هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، جلد دوم، (قم: مؤسسه دائره المعارف فقه الاسلامی، ۱۳۸۷ش)، ص ۲۵۵.
- ↑ مصطفی جعفر پیشه‌فرد، درسنامه درآمدی بر فقه مقارن، (قم:، ۱۳۸۹ش)، ص ۴۲۴.
- ↑ محمد بن إدریس الشافعی، فروع الفقه الشافعی، (بی جا: دارالمعرفه، ۱۴۱۰ق)، ص ۲۶۵.
- ↑ قاضی ثناء الله پانی پتی، احکام فقه حنفی به زبان ساده، (بی جا: انتشارات فاروغ اعظم، بی تا)، ص ۱۰۳.
- ↑ مصطفی جعفر پیشه‌فرد، درسنامه درآمدی بر فقه مقارن، (قم:، ۱۳۸۹ش)، ص ۴۲۴.
- ↑ قاضی ثناء الله پانی پتی، احکام فقه حنفی به زبان ساده، (بی جا: انتشارات فاروغ اعظم، بی تا)، ص ۱۰۳.
- ↑ قاضی ثناء الله پانی پتی، احکام فقه حنفی به زبان ساده، (بی جا: انتشارات فاروغ اعظم، بی تا)، ص ۱۰۳.
- ↑ قاضی ثناء الله پانی پتی، احکام فقه حنفی به زبان ساده، (بی جا: انتشارات فاروغ اعظم، بی تا)، ص ۱۰۳.
- ↑ مصطفی جعفر پیشه‌فرد، درسنامه درآمدی بر فقه مقارن، (قم:، ۱۳۸۹ش)، ص ۴۲۴.
- ↑ «الأعیان الحیوانیة من حیث حل أکلها وحرمته»، سایت الملتقی الفقهی، feqhweb.com.
- ↑ «مذهب مالک فی أکل ذی الناب من السباع، وذی المخلب من الطیر»، سایت مرکز الفتوی، islamweb.net.
- ↑ سید محمود هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، جلد دوم، (قم: مؤسسه دائره المعارف فقه الاسلامی، ۱۳۸۷ش)، ص ۲۵۵.
- ↑ [[۱]] و [[۲]].
- ↑ [[۳]]
- ↑ [[۴]]
- ↑ [[۵]] و [[۶]].
- ↑ منهاج الصالحين، الحكيم، السيد محسن، ج2، ص373.
- ↑ https://www.sistani.org/persian/book/26576/7457/
- ↑ «آیا خوردن ملخ و گوشت خرگوش و روباه حلال است؟»، سایت مذاهب اسلامی، mazaheb.ir.
- ↑ مصطفی جعفر پیشه‌فرد، درسنامه درآمدی بر فقه مقارن، (قم:، ۱۳۸۹ش)، ص ۴۲۴.
- ↑ «آیا خوردن ملخ و گوشت خرگوش و روباه حلال است؟»، سایت مذاهب اسلامی، mazaheb.ir.
- ↑ مصطفی جعفر پیشه‌فرد، درسنامه درآمدی بر فقه مقارن، (قم:، ۱۳۸۹ش)، ص ۴۲۴.
- ↑ «آیا خوردن ملخ و گوشت خرگوش و روباه حلال است؟»، سایت مذاهب اسلامی، mazaheb.ir.
- ↑ مصطفی جعفر پیشه‌فرد، درسنامه درآمدی بر فقه مقارن، (قم:، ۱۳۸۹ش)، ص ۴۲۴.
- ↑ مصطفی جعفر پیشه‌فرد، درسنامه درآمدی بر فقه مقارن، (قم:، ۱۳۸۹ش)، ص ۴۲۴.