سهمیه‌بندی دانشگاه‌های ایران

پذیرش دانشجو در دانشگاه‌های ایران با برگزاری کنکور انجام می‌گیرد. پس از برگزاری کنکور و تعیین سطح علمی داوطلبان، سهمیه‌بندی‌هایی برای ورود گروه‌های مختلف به دانشگاه اعمال می‌شود.

در حال حاضر؛ داوطلبان بر پایه زادگاه، محل زندگی، محل اخذ دیپلم و مدرک پیش‌دانشگاهی به یکی از سه منطقه ۱، ۲ و ۳ تعلق دارند. در پذیرش رشته‌ها نیز کشور به ۵ قطب، ۹ ناحیه و ۳۰ استان تقسیم شده‌است.^[۱]

طرح سهمیه بندی جنسیتی در دانشگاه‌ها طرحیست که در مجلس هفتم شورای اسلامی ارائه گردیده که بر اساس آن سازمان سنجش با سهمیه بندی جنسیتی در کنکور سراسری محدودیت‌هایی را برای ورود حداقل ۳۰٪ از یک جنسیت به دانشگاه بایستی اعمال کند.^[۲]

بر اساس برخی آمار اخیر، دختران اکنون نزدیک به ۶۰٪ دانشجویان دانشگاه‌های هنر و انسانی را دختران تشکیل می‌دهند و پسران نیز نزدیک ۶۰٪ دانشگاه‌های صنعتی را تشکیل می‌دهند.

پیشتر از این نیز، طرح سهمیه بندی جنسیتی در سیستم آموزش عالی ایران ارائه گردیده بود.^[۳]

در حال حاضر جامعه ایثارگری (خانواده شهداء ـ جانبازان وخانواده آن‌ها ـ آزادگان و خانواده آن‌ها) در آزمونهای ورودی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور در مقاطع مختلف از سه سهمیه قانونی شاهد، رزمندگان و خانواده شهدا استفاده می‌کنند.

۱ـ سهمیه ۵٪ شاهد:

این سهمیه به صورت ۵٪ اضافه بر ظرفیت کل دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی جهت تسهیل ورود فرزندان شهداء، جانبازان بالای ۷۰٪، فرزندان جانبازان ۵۰٪ و بالاتر و فرزندان آزادگان در مراکز آموزش عالی در نظرگرفته شده‌است. این سهمیه پیرو دستور رهبر سابق جمهوری اسلامی روح‌الله خمینی مبنی بر رسیدگی هرچه بیشتر به امور تحصیلی فرزندان شاهد در تاریخ ۲ بهمن ۶۵ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده‌است. سهمیه شاهد فقط در آزمون سراسری سازمان سنجش اعمال می‌گردد، استفاده‌کنندگان از این سهمیه جهت قبولی در رشته مورد تقاضا باید حداقل ۷۵٪ نمره «آخرین» فرد پذیرفته شده سهمیه آزاد را کسب کرده باشند (مثلاً اگر آخرین فرد پذیرفته شده با نمره ۱۶۰ از ۲۰۰ پذیرفته شده باشد، سهمیه شاهد با نمره ۱۲۰ از ۲۰۰ در همان رشته پذیرفته می‌شود)، کلیه مشمولین سهمیه شاهد در سهمیه رزمندگان نیز گزینش می‌شوند.

توجه: فرزندان و همسران جانبازان ۲۵٪ تا ۴۹٪ در آزمونهای سازمان سنجش سهمیه ندارند. صرفاً در صورتی‌که در آزمون سراسری سازمان سنجش مجاز به انتخاب رشته شوند بادرخواست خود در باقی‌مانده اضافه ظرفیت سهمیه ۵٪ شاهد گزینش خواهند شد.

۲ـ سهمیه رزمندگان:

این سهمیه تحت عنوان عمومی قانون ایجاد تسهیلات برای ورود رزمندگان و جهادگران داوطلب درتاریخ ۳۰ بهمن ۶۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و مجدداً در تاریخهای ۱۱ آذر ۷۱ و ۹ مرداد ۷۳ مورد اصلاح قرار گرفته‌است. براساس این قانون ۴۰٪ از ظرفیت دانشگاه‌ها در آزمون سراسری، کاردانی پیوسته، جامع علمی کاربردی، کاردانی به کارشناسی (با کسب حداقل ۷۵٪ نمره آخرین فرد پذیرفته شده عادی) و همچنین۲۰٪ ظرفیت دانشگاه‌ها در مقاطع کارشناسی ارشد ناپیوسته و بالاتر (با کسب ۸۰٪ نمره فرد پذیرفته شده عادی) به واجدین شرایط اختصاص می‌یابد. . مشمو لین این سهمیه عبارتند از: دارندگان سهمیه شاهد – آزادگان و همسران آن‌ها - جانبازان ۲۵٪ تا ۶۹٪– همسران جانبازان ۵۰٪ و با لا تر – همسران شهدا

در آزمونهای دانشگاه آزاد اسلامی سهمیه رزمندگان با ظرفیت ۴۰٪ در آزمون سراسری و ۲۰٪ در آزمون تحصیلات تکمیلی این دانشگاه اعمال می‌گردد.

توجه: فرزندان و همسران جانبازان ۲۵٪ تا ۴۹٪ در آزمونهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی فقط یک بار در یکی از مقاطع تحصیلی می‌توانند از سهمیه استفاده نمایند.

۳ـ سهمیه خانواده شهداء:

براساس این سهمیه که مصوب مورخ ۲۲/۱۱/۶۳ و ۳۰/۱۱/۶۳ شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌باشد منسوبین درجه اول شهداء شامل برادران و خواهران و والدین شهداء می‌توانند از این سهمیه بهره‌مند شوند. میزان ظرفیت این سهمیه ثابت نبوده و هرساله به نسبت تعداد داوطلبان خانواده شهداء به کل داوطلبان در هر کد رشته، ظرفیت خاصی را به خود اختصاص می‌دهد حدنصاب لازم در این سهمیه ۸۵٪ نمره فرد قبولی بدون سهمیه در هر رشته محل می‌باشد. این سهمیه صرفاً در آزمون سراسری و آزمونهای کاردانی پیوسته آموزشکده‌های فنی حرفه ای و نیز مقاطع کاردانی و کارشناسی پیوسته دانشگاه‌های جامع علمی کاربردی و پیام نور اعمال می‌شود.

مهرداد بذرپاش، رئیس سازمان ملی جوانان از اختصاص ۲۰٪ از ظرفیت دانشگاه‌ها در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری به افراد متأهل طبق مصوبه دولت خبر داده‌است.^[۴] رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی اجرای این طرح را بدون تصویب مجلس ناممکن اعلام کرده‌است.^[۵] این طرح هیچ وقت عملی نشد.

نقل و انتقال دانشجویان علوم پزشکی خارج از کشور به داخل، استفاده فرزندان اعضای هیئت علمی از سهمیه‌های خاص و تغییر رشته برخی دانشجویان دامپزشکی به پزشکی طی روزهای آبان ۱۳۹۸، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت و منجر به واکنش عموم مردم و نخبگان شد، شاید بتوان گفت از بین این خبرهای جنجالی ماجرای تغییر رشته برخی دانشجویان دامپزشکی به پزشکی حاشیه‌های بیشتری داشت؛ که این بازتاب در رسانه‌ها در ابتدای زمانی بود که سعید نمکی به وزارت بهداشت آمد و مباحث مختلف در این زمینه مطرح شد و گفته شد که این ضابطه بدون نظر وزارت بهداشت اتفاق افتاده‌است.

موضوع از این قرار بوده‌است که در سال ۹۶ اتفاقی عجیب در دانشگاه آزاد اسلامی برای تغییر رشته گروهی خاص از دانشجویان اتفاق افتاده‌است، که فرزندان اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد بتوانند بنابر انتخاب خودشان اما با شروطی تغییر رشته بدهند، برای مثال فرزند یک عضو خاص از هیئت علمی دانشگاه آزاد که در رشته دامپزشکی پذیرفته شده‌است، در رشته پزشکی ادامه تحصیل دهد؛ و برخی افراد بانفوذ بدون داشتن فاکتورهای لازم در قانون اقدام به تغییر رشته کرده‌اند.

پس از انتشار و واکنش‌ها در آبان ۱۳۹۸ نام دو دانشجویی که به صورت غیرقانونی و با اعمال نفوذ والدین هیئت علمی خود از دامپزشکی به رشته‌های داروسازی و پزشکی تغییر رشته داده بودند منتشر شد. نکته قابل تأمل اینجا بود که یکی از آنها فرزند رسول دیناروند رئیس اسبق سازمان غذا و دارو بود.^[۶]

نام دو دانشجویی که به صورت غیرقانونی و با اعمال نفوذ والدین هیئت علمی خود از دامپزشکی به رشته‌های داروسازی و پزشکی تغییر رشته داده بودند منتشر شد و نکته قابل تأمل آنجا بود که یکی از آنها فرزند رسول دیناروند رئیس اسبق سازمان غذا و دارو بود.^[۷] تصویری از نامه «رسول دیناروند» معاون سابق وزیر بهداشت و رئیس اسبق سازمان غذا و دارو و همسرش (فاطمه اطیابی، استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران) در سال ۹۶ منتشر شد؛ که این دو در این نامه خواستار مساعدت برای انتقال فرزندشان از دانشکده رشته دامپزشکی در دانشگاه آزاد به رشته داروسازی واحد علوم دارویی تهران شده بودند. در تصویر نامه دیگری، خواستار موافقت این وزارتخانه با این انتقال و همچنین تغییر رشته یکی از دانشجویان دانشگاه آزاد واحد بافت به رشته پزشکی شده‌بود.^[۸]

پس از طرح این مسایل در فضای رسانه‌ها، «محمدمهدی طهرانچی» رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در گفتگو با ایسنا در خصوص تغییر رشته فرزندان اعضای هیئت علمی از دامپزشکی به پزشکی در دانشگاه آزاد اسلامی اظهار داشت در سال ۹۵ دو نفر از مدیران وقت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که فرزندان آنها در رشته دامپزشکی قبول شده بودند، تمایل به تغییر رشته از دامپزشکی به داروسازی داشتند، محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد در این خصوص گفت که با توجه به فشارهایی که از مجاری مختلف برای حل این مشکل به دانشگاه آزاد اسلامی وارد شد، رئیس وقت این دانشگاه در شهریور ۹۶ پس از استعلام از وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و اعلام موافقت آن وزارتخانه با انتقال فرزندان این افراد، با تعمیم این موضوع به همه فرزندان هیئت علمی برای جلوگیری از رفتار تبعیض‌آمیز با توجه به اختیار مصوبه ۷۳۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر تفویض اختیار وضعیت فرزندان اعضای هیئت علمی به وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و همچنین رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استفاده می‌کنند و لذا تصمیم می‌گیرد جابجایی رشته دامپزشکی به پزشکی شامل حال همه فرزندان اعضای هیئت علمی شود؛ و در واقع منشأ این مصوبه درخواست برخی از مدیران ارشد وزارت بهداشت، درمان و آموزشی پزشکی بوده‌است که حتی پیگیر اجرای خواسته خود به شکل دیگری در سال ۹۷ نیز بوده‌اند. محمدمهدی طهرانچی همچنین اعلام کرد موضوع در دورهٔ تصدی وی دیگر ادامه پیدا نکرده‌است و مصوبه هیئت رئیسه نیز در اسفند ماه سال قبل لغو شده، و با دستورِ نمکی وزیر بهداشت نیز مبنی بر لغو مصوبه کمیسیون موارد خاص وزارت بهداشت در سال ۹۷، موضوع کاملاً منتفی شده‌است.

براساس افشاگری رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، منشأ مصوبه تغییر رشته فرزندان اعضای هیئت علمی از دامپزشکی به پزشکی، ۲ نفر از مدیران ارشد وزارت بهداشت بودند که فرزندانشان در رشته دامپزشکی قبول شده بوده‌اند؛ که در سال ۹۵ دو نفر از مدیران وقت وزارت بهداشت که فرزندان آنها در رشته دامپزشکی قبول شده بودند، تمایل به تغییر رشته از دامپزشکی به داروسازی داشته‌اند.

درخواست شد این اجازه داده شود، اما به شرطی که افراد برای استفاده از این مصوبه ابتدا ۳۶ واحد خارج از کشور طی کرده و بعد به داخل کشور بیایند، و امتیازاتی برای این افراد قائل شود چونکه برای آنها توقع ایجاد شده و از این شرط استفاده کنند.^[۹][۱۰]

• بررسی سهمیه بندی جنسیتی، کمیسیون زنان دفتر تحکیم وحدت

۱۱. پایگاه خبری تابناک ۶\۴\۲۰۲۱

https://www.tabnak.ir/fa/news/992562