محمد قوام‌الدوله

میرزا محمد آشتیانی ملقب به قوام‌الدوله پسر میرزا محمدتقی قوام‌الدوله آشتیانی، از رجال دوره قاجار بود.

او در روزگار فتح‌علی‌شاه وارد خدمت حکومتی شد^[۱] و در دوره ناصرالدین شاه به مدارج بالا دست یافت و به وزارت خراسان گمارده شد.^[۲]

در سال ۱۲۴۱ خورشیدی ناصرالدین شاه عموی خود حمزه میرزا حشمت‌الدوله را به همراه قوام‌الدوله مأمور تصرف پایگاه‌های یاغیان ترکمن کرد که از هر چندگاه با حمله به خراسان، دست به غارت مردم و ایجاد ناامنی می‌زدند. اما نیروهای ایرانی، پس از موفقیتی کوچک، در صحرای خراسان راه گم کردند و ناچار به بازگشت به سرخس شدند. پس از آنکه شاه هر دو فرستاده خود را از مناصبشان عزل کرد، قوام‌الدوله را که در نظر او باعث اصلی شکست بود، در تهران حبس کرد و حتی قصد داشت او را به قتل رساند، اما درباریان به شفاعت برخاستند و قوام‌الدوله نیز با پرداخت مقادیر زیادی نقدینه و جواهر، که در طول ماموریتهای خود و پدرش گردآوری شده بود، جان خود را خرید و پس از یک ماه آزاد شد. او مدتی در تهران خانه‌نشین بود، تا شاه از سر تقصیراتش گذشت و به پاداش خدمات سابقش به وزارت اصفهان منصوبش کرد. مدتی بعد پیشکاری و وزارت حکومت فارس به وی سپرده شد و پس از آن به عضویت دارالشورای کبری رسید. قوام‌الدوله چندی نیز پیشکار ظل‌السلطان بود. او در ۱۲۵۲ خورشیدی درگذشت.^[۳]

قوام‌الدوله در طول عمر دو بار ازدواج کرد، همسر اول او دختر محمدعلی مایل آشتیانی و نوه میرزا کاظم آشتیانی بود که از او صاحب دو پسر و چند دختر شد: میرزا ابراهیم معتمدالسلطنه و میرزا علی شکوه‌الملک و یکی از دختران هم با میرزا محمدحسین وزیردفتر ازدواج کرد. پس از درگذشت همسر اول، قوام‌الدوله مهرماه خانم عصمت‌السلطنه را که دختر فرهاد میرزا معتمدالدوله از بطن جهان‌آرا خانم دختر محمدعلی میرزا دولتشاه بود، به زنی گرفت و حاصل این ازدواج نیز دو پسر به نام‌های مصطفی خان عظیم‌الدوله و میرزا تقی‌خان معتضدالملک بودند.^[۴]