ویکی‌پدیا:سیاست‌های اصلی محتوایی
 | این یک مکمل توضیحی برای سیاست‌های دیدگاه بی‌طرف، تأییدپذیری و ممنوعیت تحقیق دست اول است. هدف از این صفحه ارائه اطلاعات تکمیلی در مورد مفاهیم موجود در صفحاتی است که این صفحه به آن‌ها پیوند داده شده است. این صفحه یک سیاست یا رهنمود ویکی‌پدیا نیست، چرا که توسط اجتماع ویکی‌پدیا مورد بررسی مفصل قرار نگرفته‌است. |
| سیاست‌های اصلی محتوایی |
|---|
| سایر سیاست‌های محتوایی |
محتوای ویکی‌پدیا تحت سه سیاست محتوایی اصلی و مهم ایجاد می‌شود: دیدگاه بی‌طرف، تأییدپذیری و ممنوعیت تحقیق دست اول. ویرایشگران باید خود را با هر سه‌مورد، که به‌طور مشترک تفسیر می‌شوند، آشنا کنند:
- دیدگاه بی‌طرف (وپ:دبط) – تمامی مقاله‌های ویکی‌پدیا و سایر محتوای دانشنامه‌ای باید از دیدگاهی بی‌طرفانه نوشته شوند که به‌طور منصفانه‌ای دیدگاه‌های قابل توجه را به‌شکل متناسب و به‌دور از جانبداری بیان کند.
- تأییدپذیری (وپ:تأیید) – محتوایی که به چالش کشیده شده یا محتمل است که به چالش کشیده شود، و تمامی گفتاوردها باید به یک منبع معتبر و منتشرشده ارجاع داده شوند. تأییدپذیری در ویکی‌پدیا به این معنی است که افرادی که دانشنامه را می‌خوانند و ویرایش می‌کنند، بتوانند صحت استخراج مطالب از یک منبع معتبر را مورد بررسی قرار دهند.
- تحقیق دست اول ممنوع (وپ:تدام) – ویکی‌پدیا تفکرات دست اول را منتشر نمی‌کند: تمام محتوای ویکی‌پدیا باید قابل انتساب به یک منبع معتبر و منتشر شده باشند. مقاله‌ها نباید دربردارندهٔ هرگونه تحلیل یا ترکیب جدیدی از مطالب منتشر شده‌ای باشند که به نحوی به نظر آید که در راستای پیشبرد موضع خاصی هستند.
این سیاست‌ها، نوع و کیفیت محتوایی که قابل درج در مقاله‌های ویکی‌پدیا هستند را تعیین می‌کنند. از آنجا که این سیاست‌ها مکمل یکدیگر هستند، نباید آن‌ها را به‌طور جداگانه از یکدیگر تفسیر کرد. بنیادهایی که این سیاست‌ها بر اساس آن‌ها تدوین شده‌اند، قابل جایگزینی با سایر سیاست‌ها یا رهنمودها، یا اجماع ویرایشگران نیستند. این سه صفحهٔ سیاست را تنها برای بهبود کاربرد و توضیحات اصول می‌توان ویرایش کرد.
تاریخچه
[ویرایش] جیمی ویلز: تولد ویکی‌پدیا، تد ۲۰۰۵ (کنفرانس)، دقیقه ۲۰. |
سیاست «تحقیق دست اول ممنوع» (تدام) ریشه در سیاست «دیدگاه بی‌طرف» (دبط) و مشکل در مواجهه با وزن ناروا و نظریه‌های حاشیه‌ای دارد. سیاست اصلی ویکی‌پدیا، یعنی دبط، برای ایجاد چارچوبی کاربرد دارد که در آن، ویرایشگران دارای دیدگاه‌های متنوع، بعضاً دارای تعارض یا حتی متضاد بتوانند در ساخت دانشنامه با یکدیگر همکاری کنند. این کار به‌واسطهٔ این اصل انجام می‌گیرد که در حالی که توافق بر سر این که حقیقت چیست برای افراد سخت است، اما توافق بر سر این که به باور آن‌ها و دیگران چه‌چیزی حقیقت دارد، بسیار آسان‌تر است. بنابراین، «حقیقت» در ویکی‌پدیا به‌عنوان معیاری برای شمول در نظر گرفته نمی‌شود. در عوض، بر ابعاد متفاوت و قابل توجه حقیقیت متمرکز است. هدف سیاست دبط، که نخستین‌بار در فوریهٔ ۲۰۰۱ تدوین شده‌است، ایجاد دانشنامه‌ای بی‌طرف است.
در دو سال پس از آن، طی مناقشات قابل توجهی که در صفحه‌های بحث مقالات شکل گرفتند و شامل اتهامات نقض دبط از سوی ویرایشگران بودند، به‌وضوح مشخص شد که این سیاست، که بنیانی فلسفی برای ویکی‌پدیا فراهم کرد، نیازمند تکمیل‌شدن است. مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، مفهوم «تأییدپذیری» (تأیید) را به‌عنوان راهی برای حصول اطمینان از دقت مقالات به‌واسطهٔ تشویق ویرایشگران به ارجاع به منابع توسعه بخشیدند؛ این مفهوم در اوت ۲۰۰۳ به‌عنوان یک سیاست پایه‌گذاری شد. علاوه بر این، با این فرض که سرشناس‌ترین دیدگاه‌ها، آسان‌ترینِ آن‌ها برای مستندسازی بر پایهٔ منابع بودند، تأییدپذیری به‌عنوان راهی برای کسب اطمینان از ارائهٔ دیدگاه‌های سرشناس و قابل توجه معرفی شد. سرشناسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چرا که همزمان که دبط ویرایشگران را به افزودن دیدگاه‌های جایگزین و چندگانه به یک مقاله تشویق می‌کند، اما مدعی برابر بودن تمامی دیدگاه‌ها نیست. اگرچه که دبط مدعی صحت بیشتر برخی دیدگاه‌ها نسبت به سایر دیدگاه‌ها نیست، اما تصدیق می‌کند که بعضی از دیدگاه‌ها نسبت به سایر آن‌ها طرفداران بیشتری دارند. بنابراین، ارائهٔ دقیق یک دیدگاه به‌معنی توضیح دادن این است که چه‌کسی از آن دیدگاه پشتیبانی می‌کند و این که دیدگاه اقلیت است یا اکثریت.
خیلی زود مشخص شد ویرایشگرانی که دیدگاه اکثریت را رد می‌کنند منابع را به‌گونه‌ای مرتب می‌کنند تا نشان دهند که یک دیدگاه اقلیت نسبت به دیدگاه اکثریت برتری دارد—یا حتی به‌منظور ترویج دیدگاه خودِ ویرایشگر، منابعی را اضافه می‌کنند. از این رو، سیاست تدام در سال ۲۰۰۳ پایه‌گذاری شد تا برای رسیدگی به استفاده‌های نادرست از منابع به کار گرفته‌شود. انگیزهٔ اصلی از تدوین سیاست تدام این بود که از معرفی نظریه‌های حاشیه‌ای در زمینهٔ علم، و به‌ویژه در موضوعات مربوط به فیزیک—یا حذف دیدگاه‌های تأییدپذیر که به زعم ویرایشگران نادرست بوده‌اند— توسط ویرایشگران جلوگیری شود.[۱] خیلی زود مشخص شد که این سیاست باید به ویرایش‌های هر کاربری که سعی دارد دیدگاه‌های خود را در یک مقاله معرفی کند، اعمال شود. این موضوع همچنین منجر به اصلاح و ایجاد زیربخش‌هایی برای رسیدگی به توازن در پوشش شد.
این سیاست در شمایل اولیهٔ خود ویرایش‌هایی را برای حذف مشخص می‌کرد که:
- نظریه یا راه حلی ارائه دهند؛
- ایده‌های دست اول را معرفی کنند؛ یا
- اصطلاحات موجود را به شیوه‌ای متفاوت تعریف کنند یا معرف نوواژه‌ها باشند؛
و به‌عنوان معیاری برای ویرایش‌هایی پایه‌گذاری شد که:
- بیانگر ایده‌هایی باشند که برای انتشار در یک ژورنال معتبر پذیرفته شده‌اند؛ یا
- بیانگر ایده‌هایی باشند که خبرساز شده‌اند: به‌طور مکرر و مستقل در مطبوعات یا مقاله‌های خبری بازتاب یافته باشند (مانند ماجرای گداخت سرد).
رفته‌رفته که جامعه‌ای متنوع‌تر از ویرایشگران جذب ویکی‌پدیا شدند، مشخص شده که سایر موضوعات در کنار فیزیک، مانند سیاست، مذهب و تاریخ نیز مستعد تحقیق دست اول هستند و نیاز به رویکردی قاعده‌مندتر برای تعریف تحقیق دست اول و توصیهٔ کاربران از خودداری از آن بیشتر احساس شد.[۲] اصول «تأییدپذیری» و «ممنوعیت تحقیق دست اول» با یکدیگر هم‌پوشانی دارند و در سال ۲۰۰۷ اقدامی برای ادغام این دو سیاست و ترکیب آن‌ها در قالب یک سیاست واحد انجام گرفت (ویکی‌پدیا:ارجاع‌پذیری را ببینید)، اما این اقدام موفق به کسب اجماع کاربران نشد.
در گذر زمان
[ویرایش]- در بهار یا تابستان سال ۲۰۰۰، پیش‌نویسی از «سیاست عدم جانبداری» نیوپدیا توسط لری سنگر نگاشته شد.
- تاریخ تدوین نخستین سیاست دیدگاه بی‌طرف ویکی‌پدیا به ۱۶ فوریهٔ ۲۰۰۱ باز می‌گردد.
- «پرهیز از جانبداری» در ویکی‌پدیا یکی از نخستین «قوانینی که باید در نظر گرفته‌شوند» بود که از سوی سنگر پیشنهاد شد.
- جیمی ویلز در ماه‌های اولیهٔ فعالیت ویکی‌پدیا قانون «پرهیز از جانبداری» را به‌همراه بیانیه‌ای دربارهٔ «دیدگاه بی‌طرف» شرح داد (همزمان با گفتگو با سایر مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا تا ۱۲ آوریل ۲۰۰۱)؛ در نسخه‌هایی از سیاست دبط که متعاقباً تدوین شدند، بیانیهٔ جیمبو به‌عنوان «فرمول اصلی» سیاست شناخته می‌شد.
- سیاست دید کلی اصلی ویکی‌پدیا، آن‌طور که توسط لری سنگر در ۱ نوامبر ۲۰۰۱ ویرایش شد.
- نسخه‌ای مبسوط‌تر از سیاست دبط توسط لری سنگر در فراویکی نوشته شد: «دیدگاه بی‌طرف—پیش‌نویس»، نسخهٔ لری سنگر در ۲۰ دسامبر ۲۰۰۱.
- پس از ارسال چندین نظر (تاریخچهٔ ویرایش‌های پیش‌نویس سنگر در فراویکی را ببینید) نسخهٔ تدوین‌شده توسط لری سنگر و دیگران در بازهٔ چند روزهٔ بعد در سیاست ویکی‌پدیا ادغام شد (برخی از ویرایش‌های مربوط به آن دوره از دست رفته‌اند). سیاست تحت ویرایش‌های بیشتری قرار گرفت (تاریخچهٔ ویرایش‌های سیاست دبط را ببینید)، و به تدوین نسخهٔ کنونی آن انجامید.
- بیانیهٔ اصلی سیاست دبط در ویکی‌پدیا آن‌طور که توسط لری سنگر در ۲۶ دسامبر ۲۰۰۱ ویرایش شده‌است.
- حکمرانی ویکی‌پدیا، انشایی به قلم جیمی ویلز در سال ۲۰۰۲.
- فرمول کوتاه دیگری توسط برایون ویبر (انگلیسی: Brion Vibber) در فراویکی معرفی شد: سیاست «دیدگاه بی‌طرف» فراویکی، نسخهٔ مقدماتی مربوط به ۱۷ مارس ۲۰۰۳ را ببینید.
- توسعهٔ بخش وزن ناروا در سال ۲۰۰۳ آغاز شد. پست میلینگ‌لیست از سوی جیمی ویلز در ۲۹ سپتامبر ۲۰۰۳ تأثیر به‌سزایی بر تدوین این بخش داشت.
- تأییدپذیری در سال ۲۰۰۳ به‌عنوان یک سیاست در ویکی‌پدیا پایه‌گذاری شد.
- سیاست تدام در سال ۲۰۰۳ بنا نهاده شد.
- جیمی ویلز، در پی چندین بحث و گفتگو، اکیداً سیاست دبط را به‌عنوان سیاستی «غیر قابل مذاکره»، توصیف کرد: نوامبر ۲۰۰۳، آوریل ۲۰۰۶، مارس ۲۰۰۸ (نخستین بیانهٔ ویلز دربارهٔ اصول را نیز مقایسه کنید).
اجماع کاربران
[ویرایش]به‌منظور تشخیص اجماع کاربران و حل مناقشه‌های در جریان، فرایندهای حل مناقشه‌ها به‌همراه مکان‌هایی برای گفتگوی ویژه برای هر موضوع که مرتبط با سیاست‌های اصلی محتوایی هستند، بنیان‌گذاری شده‌اند. بای مثال:
- ویکی‌پدیا:زندگی‌نامه زندگان/تابلوی اعلانات: پیرامون رسیدگی به استانداردهای مهم ویکی‌پدیا برای اظهارات دربارهٔ افراد زنده در هر نوعی از مقاله‌ها.
- ویکی‌پدیا:تابلوی اعلانات منابع معتبر: پیرامون شناسایی و استفادهٔ درست از منابع معتبر به‌منظور اثبات محتوای مقاله‌ها.
جستارهای وابسته
[ویرایش]ویکی‌پدیا:دیدگاه بی‌طرف/پرسش‌های رایج
- مقاله‌ها
- انتقادها به ویکی‌پدیا#جانبداری سازمان‌یافته در پوشش
- جانبداری ایدئولوژیک در ویکی‌پدیا (en)
- اعتبار ویکی‌پدیا
- آداب و رسوم
- ویکی‌پدیا:زندگی‌نامه زندگان – دربارهٔ میزان دقتی که ویرایشگران باید در زمان افزودن اطلاعات پیرامون افراد زنده به هر یک از صفحه‌های ویکی‌پدیا به‌خرج دهند.
- ویکی‌پدیا:پنج بنیاد – اصول بنیادین ویکی‌پدیا که در پنج «بنیاد» خلاصه شده‌اند.
- ویکی‌پدیا:ویکی‌پدیا چه چیزی نیست – این صفحه، آن دست از مواردی را تعریف می‌کند که ویکی‌پدیا گونه‌ای از آن‌ها نیست.
- انشاها و صفحه‌های اطلاعات
- ویکی‌پدیا:مدیریت – به ساختار مدیریت انسانی ویکی‌پدیا و نیز اجزاء غیر انسانی آن می‌پردازد.
- ویکی‌پدیا:اکتیویسم – به این که چرا ویکی‌پدیا جایی برای ترویج شناساندن یک موضوع یا مشکل نیست، می‌پردازد.
- ویکی‌پدیا:نقد – به این موضوع می‌پردازد که چرا مقاله‌ها باید بدون اختصاص دادن وزن ناروا به دیدگاه‌های خاص، چه مثبت و چه منفی، شامل هر دوی دیدگاه‌های مثبت و منفی از منابعی معتبر باشند.
- ویکی‌پدیا:ما برای ساختن دانشنامه اینجا هستیم – پیرامون چگونگی حضور ویکی‌پدیانویس‌ها در این محیط برای ساختن یک دانشنامه، مانند یک اثر مرجع عمومی و بی‌طرف دربارهٔ موضوعات مهم.
- ویکی‌پدیا:هدف (en) – انگیزهٔ وجودی ویکی‌پدیا توسط بنیان‌گذارانش را توضیح می‌دهد.
یادداشت‌ها و پانویس
[ویرایش]- ↑ Wikipedia's co-founder, Jimmy Wales, has described the original research policy as originating "primarily as a practical means to deal with physics cranks, of which of course there are a number on the web. The basic concept is as follows: it can be quite difficult for us to make any valid judgment as to whether a particular thing is true or not. It isn't appropriate for us to try to determine whether someone's novel theory of physics is valid, we aren't really equipped to do that. But what we can do is check whether or not it actually has been published in reputable journals or by reputable publishers. So it's quite convenient to avoid judging the credibility of things by simply sticking to things that have been judged credible by people much better equipped to decide. The exact same principle will hold true for history, though I suppose the application will in some cases be a bit different and more subtle." Wales, Jimmy. "Original research", 2004-12-03.
- ↑ Wales, Jimmy. "Original research", 2004-12-06.
نماهای بیرونی
[ویرایش]سیاست‌های محتوایی ویکی‌پدیا موضوع پژوهش‌های دانشگاهی بوده‌اند و کتاب‌هایی بوده‌اند که به این موضوع پرداخته‌اند.
- Henriette Roued-Cunliffe; Andrea Copeland (2017). Participatory Heritage. Facet Publishing. pp. 69–75. ISBN 978-1-78330-123-2.
- Phoebe Ayers; Charles Matthews; Ben Yates (2008). How Wikipedia Works: And how You Can be a Part of it. No Starch Press. p. 17. ISBN 978-1-59327-176-3.
- Alec Fisher (2011). Critical Thinking: An Introduction. Cambridge University Press. pp. 200–215. ISBN 978-1-107-40198-3.
- Dariusz Jemielniak (2014). Common Knowledge?: An Ethnography of Wikipedia. Stanford University Press. p. 20. ISBN 978-0-8047-8944-8.
- Rikke Frank Jorgensen (2013). Framing the Net. Edward Elgar Publishing. p. 207. ISBN 978-1-78254-080-9.
- June Jamrich Parsons; Dan Oja (2013). New Perspectives on Computer Concepts 2014: Comprehensive. Cengage Learning. p. 290. ISBN 1-285-66342-X.
- Thomas Leitch (2014). Wikipedia U: Knowledge, Authority, and Liberal Education in the Digital Age. Johns Hopkins University Press. pp. 38–45. ISBN 978-1-4214-1535-2.
- Andrew Lih (2009). The Wikipedia Revolution: How a Bunch of Nobodies Created the World's Greatest Encyclopedia. Hachette Books. p. 153. ISBN 978-1-4013-9585-8.
- Nathaniel Tkacz (2014). Wikipedia and the Politics of Openness. University of Chicago Press - MIT Press. p. 105. ISBN 978-0-226-19244-4.
| آشنایی با دانشنامه | |
|---|---|
| پرسش‌های رایج/خوانندگان | |
| همکاری | |
| سیاست‌ها و رهنمودها | |
| پرسش‌ها | |
| جامعه ویکی‌پدیا | |
| شیوه ارجاع به منابع و منابع معتبر | |
| صفحات اطلاعات ویکی‌پدیا | |
| چگونه‌های ویکی‌پدیا | |
| ویکی | |
| فهرست‌ها | |
| |
| محتوایی |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| رفتاری |
| ||||||||
| حذف |
| ||||||||
| اجرایی |
| ||||||||
| ویرایشی |
| ||||||||
| محتوای پروژه |
| ||||||||
| بنیاد ویکیمدیا |
| ||||||||
